Thách thức thu ngân sách XNK những tháng cuối năm

Trong 8 tháng qua, Hải quan Chi cục VIII đã chủ động, nỗ lực triển khai các giải pháp đồng bộ, vừa tạo thuận lợi thương mại, vừa đảm bảo nguồn thu ngân sách, góp phần ổn định kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên với việc sụt giảm mạnh số thu từ các mặt hàng chủ lực cho thấy việc triển khai thu ngân sách XNK sẽ gặp không ít thách thức trong những tháng cuối năm.

Trong 8 tháng qua, để tăng thu NSNN, Chi cục Hải quan khu vực VIII đã đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Đơn vị đã tiếp nhận và xử lý trên 136.000 tờ khai các loại hình của 2.274 doanh nghiệp (tăng 21% về số lượng tờ khai, tăng 41% về số lượng doanh nghiệp so với cùng kỳ năm trước); thực hiện thủ tục cho gần 536.000 lượt phương tiện, giám sát trên 4,68 triệu lượt hành khách XNC (tăng 49% về số lượt phương tiện và tăng 5% về số lượt hành khách so với cùng kỳ năm trước); trả kết quả cho 1.189 tờ khai kiểm tra chuyên ngành trên Cổng một cửa quốc gia; tiếp nhận 164 C/O form D điện tử từ các nước ASEAN. Bên cạnh đó, đơn vị đã thực hiện công tác tuyên truyền chính sách thuế bằng hình thức trực quan như clip, tài liệu hướng dẫn, đồng thời phổ biến các văn bản mới liên quan đến hoạt động XNK. Trên 20 vướng mắc của doanh nghiệp đã được giải đáp kịp thời. Đây là minh chứng cho nỗ lực đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp, coi doanh nghiệp vừa là đối tượng phục vụ, vừa là nhân tố quyết định trong mở rộng nguồn thu ngân sách.

Tính đến hết tháng 8/2025, số thu NSNN trong lĩnh vực xuất nhập khẩu (XNK) đạt trên 11.367 tỷ đồng (bằng 64% chỉ tiêu Chính phủ và tỉnh giao, bằng 56% chỉ tiêu Cục Hải quan giao và đạt 88% kịch bản điều hành). Tuy nhiên nếu so với cùng kỳ năm 2024, số thu giảm khoảng 9,6% (tương ứng 1.206 tỷ đồng). Nguyên nhân chính là do số thu tại một số địa bàn trọng điểm bị giảm. Cụ thể là Hải quan cửa khẩu cảng Cẩm Phả thu đạt 5.061 tỷ đồng (giảm 13,3%), Hải quan cửa khẩu cảng Hòn Gai đạt gần 4.480 tỷ đồng (giảm 11,5%); Hải quan cửa khẩu Hoành Mô đạt trên 48 tỷ đồng (giảm 46%) và Hải quan cửa khẩu Bắc Phong Sinh thu gần 7 tỷ đồng (giảm 18%).

Ghi nhận thực tế cho thấy, kết quả thu NSNN 8 tháng năm 2025 giảm so với cùng kỳ năm 2024 chủ yếu do sự sụt giảm mạnh của nhóm hàng than và xăng dầu, đây là 2 mặt hàng vốn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu thu của toàn Chi cục. Chỉ tính riêng trong tháng 8/2025, nhóm hàng này khiến ngân sách hụt thu khoảng 193 tỷ đồng so với tháng trước. Cụ thể, thu từ xăng dầu chỉ đạt 177 tỷ đồng, giảm tới 46,8% so với tháng 7; trong khi than xuất khẩu giảm 47% và than nhập khẩu giảm 38%. Ngoài ra, nhiều mặt hàng khác cũng có xu hướng giảm như máy móc thiết bị (giảm 38%), dăm gỗ (giảm 66%), phế liệu (giảm 82%). Ngược lại, một số mặt hàng có sự tăng trưởng tích cực, điển hình như nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi tăng 79%, dầu thực vật tăng tới 1.544%. Tuy nhiên, quy mô những nhóm hàng tăng trưởng chưa đủ để bù đắp cho các mặt hàng chủ lực suy giảm.

Trong bối cảnh đó, vẫn có những tín hiệu tích cực khi hoạt động thương mại biên giới tại Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái duy trì đà tăng trưởng, với mức tăng trên 16% so với cùng kỳ 2024 cho thấy sức hút từ thị trường Trung Quốc khá ổn định. Đặc biệt, việc Hoa Kỳ điều chỉnh chính sách thuế đối ứng với hàng hóa Việt Nam từ 46% xuống còn 20% kể từ ngày 7/8/2025 cũng đang mở ra cơ hội mới cho xuất khẩu trong những tháng cuối năm.

Tuy nhiên, theo chỉ tiêu được giao, với số thu trên, từ nay đến cuối năm, nhiệm vụ thu NSNN của Chi cục Hải quan khu vực VIII là hết sức nặng nề. Thống kê cho thấy, với 17.800 tỷ đồng mà Chính phủ và tỉnh giao, đơn vị sẽ cần thu thêm khoảng 6.400 tỷ đồng trong 4 tháng cuối năm, trung bình mỗi tháng hơn 1.600 tỷ đồng. Đây là thách thức không nhỏ, nhất là khi thị trường than, xăng dầu vẫn còn nhiều biến động khó lường.

Trước tình hình đó, Chi cục Hải quan khu vực VIII đã xây dựng kế hoạch và đưa ra nhiều, giải pháp cụ thể để bám sát diễn biến thu ngân sách, điều chỉnh kịch bản linh hoạt, tập trung vào những mặt hàng còn dư địa tăng trưởng. Đồng thời, thực hiện nghiêm các quy định về trị giá hải quan, phân loại, áp thuế, hoàn thuế, chống thất thu ngân sách; đẩy mạnh kiểm tra, kiểm soát hải quan, tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả; phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng Đề án cửa khẩu thông minh, triển khai cửa khẩu số, từng bước hiện đại hóa hải quan, giảm chi phí cho doanh nghiệp. Đặc biệt, trong tháng 9/2025, Chi cục Hải quan khu vực VIII đặt mục tiêu thu 1.772 tỷ đồng, coi đây là nhiệm vụ quan trọng để tạo đà hoàn thành kế hoạch cho cả năm.

Ngoài những giải pháp trên, trong thời gian tới, chiến lược dài hạn của tỉnh và ngành Hải quan cần hướng tới việc đa dạng hóa cơ cấu hàng hóa, khuyến khích doanh nghiệp phát triển các mặt hàng có giá trị gia tăng cao, đồng thời tận dụng tối đa lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do để mở rộng thị trường. Bởi nhìn từ công tác thu ngân sách XNK của Quảng Ninh trong 8 tháng qua phản ánh rõ ràng một thực tế là khi số thu phụ thuộc quá nhiều vào một số mặt hàng chủ lực thì sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro, biến động.