Tiếp lửa cho các môn thể thao dân tộc phát triển

Trong những năm qua, việc quan tâm giữ gìn, “tiếp lửa” cho các môn thể thao dân tộc (TTDT) trên địa bàn tỉnh phát triển đã mang lại nhiều kết quả tích cực trên đồng thời nhiều phương diện. Đó là đời sống văn hóa, tinh thần của người dân ngày càng thêm phong phú, nhất là trong vùng đồng bào DTTS; bản sắc truyền thống của các dân tộc được tô thắm, phát huy trong cuộc sống hiện đại; góp phần thực hiện cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại” ngày càng lan tỏa sâu rộng, thực chất.

Sắc màu ngày hội văn hóa – thể thao

Cuối tháng 8 vừa qua, chúng tôi có dịp đến với Quảng Tân để tham dự Ngày hội Văn hóa – Thể thao xã, háo hức được trải nghiệm nét văn hóa thú vị của vùng quê này. Đây là chương trình nằm trong chuỗi sự kiện được tổ chức để hòa cùng bầu không khí cả nước sôi nổi chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9. Nơi được lựa chọn tổ chức Ngày hội là nhà văn hóa thôn Châu Hà, ngay từ sáng sớm đã trang hoàng rực rỡ cờ đỏ sao vàng, cờ hội. Cùng với tiếng đàn hát và tiếng trò chuyện, nói cười râm ran của đông đảo nhân dân, du khách đến dự ngày một đông... tạo nên bức tranh hội hè rực rỡ.

Đặc biệt, dù có nhiều hoạt động giao lưu bên lề khá hấp dẫn, nhưng chỉ có những trận thi đấu TTDT là phần mà dường như ai cũng mong trông đợi nhất. Bởi những người dân bình dị chất phác thường ngày, nay trở thành những vận động viên không chuyên, thi đấu với tinh thần nhiệt huyết, nỗ lực đóng góp vào phong trào của thôn, của xã.

Tạo được bầu không khí rộn ràng nhất là khu vực tổ chức môn đẩy gậy, và đây cũng là môn có nhiều trận thi đấu nhất. Chỉ với một cây gậy thi đấu làm bằng loại gỗ hoặc tre thẳng, có chiều dài khoảng 2m là đã đủ dụng cụ để bắt đầu một trận đấu. Tại đây, chúng tôi gặp chị Nguyễn Trường Xuân, một trong những thí sinh có mặt từ rất sớm, và được nghe giải thích đầy hứng khởi về môn thể thao độc đáo này.

Theo lời chị Xuân, mỗi trận thi đấu đẩy gậy chia theo hạng cân, thường diễn ra trong 2-3 hiệp. Theo quy định luật chơi, bên nào chân chạm vào vạch hoặc bị đẩy ra khỏi vòng tròn trước là thua cuộc. Do đó, người tham gia đòi hỏi phải có sức khỏe tốt, bền bỉ và biết chớp thời cơ thật nhanh. Tuy nhiên, để giành được chiến thắng thì còn phải cần tới các điều kiện khác bổ sung, như tâm lý, kỹ thuật, kinh nghiệm thi đấu, sự dẻo dai... Chính những điều này đã mang lại sức hấp dẫn cho bộ môn thể thao truyền thống của đồng bào DTTS.

Chúng tôi nhanh chóng bị cuốn theo nhịp điệu Ngày hội diễn ra đầy hấp dẫn, từ lúc hồi hộp khi thí sinh vào tư thế chuẩn bị, cho đến giây phút cao trào và vỡ òa chiến thắng. Dù người thắng hay người thua, thí sinh hay cổ động viên, dường như ai cũng chung một niềm vui phấn khởi, đoàn kết, phát huy tinh thần thể thao cao thượng. Chị Nguyễn Trường Xuân tham gia thi đấu đẩy gậy ở hạng 50-55kg và đạt giải nhì chung cuộc trong niềm vui tự hào của đồng đội và cổ động viên.

Dời sang khu vực đánh quay, bầu không khí càng thêm náo nhiệt, rộn ràng khi có cả những đội thi đấu từ xã Bình Liêu đến giao lưu. Trên bãi đất trống, từng người trổ tài khéo léo đánh cho con quay xoay tròn, không bị đổ. Người đánh quay phải dùng lực toàn thân để đánh quay xuống đất, người tiếp theo tìm cách chọi trúng vào con quay của đối thủ để khiến nó ngừng quay. Nếu đánh trượt sẽ đợi con quay nào xoay tròn lâu hơn thì người đó thắng. Điểm được tính căn cứ theo số lượt đánh trúng của mỗi bên.

Tổ chức giao lưu, thi đấu các môn TTDT vào các chương trình lễ hội trong năm đã trở thành một phần không thể thiếu ở xã Quảng Tân trong những năm gần đây. Cách làm ấy cũng đã được nhiều địa phương khác trong tỉnh cùng thực hiện và đều tạo được hiệu quả hết sức tích cực. Mỗi một sự kiện được tổ chức đều thu hút được rất đông đảo người dân quan tâm, hưởng ứng tham gia. Các môn TTDT ngày càng được quan tâm phục dựng, duy trì, đây là thành quả có được từ những nỗ lực và tầm nhìn xa của địa phương trong nhiều năm, bám sát chủ trương và định hướng của Trung ương, của tỉnh về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Những chuyển động tích cực

Theo Luật Thể dục, Thể thao năm 2006 quy định, Nhà nước có chính sách bảo vệ và phát huy các môn thể thao dân tộc theo quy định của Luật Di sản văn hoá; khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia khai thác và phát triển các môn thể thao dân tộc, chú trọng các loại hình thể thao của các dân tộc thiểu số. Thực tế tại Quảng Ninh, nhiều giải pháp đồng bộ đã cho thấy nỗ lực từ nhiều phía để thực hiện tốt nhiệm vụ này. Đơn cử như Sở Văn hóa và Thể thao (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xây dựng đề án “Bảo tồn, khôi phục và phát huy các môn thể thao dân tộc giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030”.

Thông qua đề án này nhằm tạo sự chuyển biến về nhận thức cho các tầng lớp nhân dân về vai trò, tầm quan trọng của các môn TTDT. Theo đó, tỉnh tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo tồn, khôi phục và phát huy những môn TTDT, xây dựng cơ chế, chính sách, đào tạo nguồn nhân lực. Đồng thời dành nguồn lực phù hợp để củng cố, thành lập các liên đoàn TTDT; xây dựng, hoàn thiện hệ thống thi đấu và tăng ngân sách đầu tư cho bảo tồn, khôi phục và phát huy giá trị các môn TTDT.

Ghi nhận tại Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cũng cho thấy những cách làm khá hiệu quả. Như cuối tháng 3/2025, Giải các môn TTDT TKV năm 2025 đã được tổ chức, là hoạt động ý nghĩa góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho cán bộ, công nhân và người lao động trong tập đoàn. Chương trình đã thu hút gần 500 vận động viên tham gia, đại diện cho 26 đơn vị trực thuộc. Trong đó hơn 100 vận động viên là người DTTS, như Dao, H’Mông, Sán Dìu, Tày, Nùng, Thái... Các VĐV tranh tài ở 3 môn thể thao truyền thống là kéo co, tung còn, đẩy gậy ở các hạng cân... Được biết, giải các môn TTDT là một hoạt động thường niên của TKV, tổ chức lần đầu tiên vào năm 2018 và duy trì cho đến nay. Qua đó nhằm thể hiện sự chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho đội ngũ lao động, đặc biệt là công nhân, cán bộ là người DTTS hiện đang làm việc tại Tập đoàn.

Việc "tiếp lửa" cho các môn TTDT còn thông qua các giải pháp khác mà tỉnh chú trọng, như: Đưa vào giảng dạy trong các cơ sở giáo dục; quan tâm đầu tư thiết chế thể thao, dành quỹ đất xây dựng sân chơi, bãi tập thể thao tại các khu dân cư; thành lập các nhóm, câu lạc bộ chơi các môn TTDT... Đặc biệt là từ các cuộc giao lưu, thi đấu, nhiều môn TTDT đã được bảo tồn, phát triển và nhân rộng; những hạt nhân tiêu biểu được lựa chọn để tham gia vào các đội tuyển của tỉnh, tranh tài ở nhiều Hội thi khu vực và toàn quốc...

Nhiều môn TTDT như đẩy gậy, đua thuyền, võ cổ truyền, bắn cung, bắn nỏ, kéo co... đã được đưa vào thi đấu chính thức tại các giải thể thao thường niên của tỉnh, tại Đại hội Thể dục Thể thao toàn tỉnh, Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc, Ngày hội Văn hóa - Thể thao các địa phương... Quy mô, hình thức tổ chức các môn TTDT luôn được bảo đảm tính nguyên bản, vừa có tính kế thừa, vừa phát huy để đáp ứng linh hoạt trong đời sống mới. Các môn thể thao của đồng bào DTTS ngày nay không chỉ đơn thuần là vui chơi, mà còn trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, tạo nhiều hứng khởi cho du khách khi đến với từng địa phương, vùng miền để khám phá, trải nghiệm.

Quan tâm bảo tồn, phát triển các môn TTDT đã đem lại nhiều kết quả tích cực, làm phong phú thêm đời sống văn hóa, tinh thần và gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp cộng đồng dân cư, vùng miền. Nhất là đang góp phần lan tỏa Nghị quyết số 17-NQ/TU (ngày 30/10/2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh “Về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững” tiếp tục đi sâu vào đời sống.