CHECK-IN QUẢNG NINH

Khám phá dòng gốm sứ 200 năm tuổi ở TX Đông Triều

Bài & Ảnh: Thu Chung - Lưu Linh - Hùng Sơn • Trình bày: Tất Đạt • 07:00 - 28/10/2020

Những làng nghề sản xuất gốm sứ tại TX Đông Triều đến nay đã có lịch sử gần 200 năm. Với những giá trị riêng của mình, dù trải qua thăng trầm của thời gian, những làng gốm cổ vẫn đỏ lửa, bền bỉ tồn tại, nuôi dưỡng đam mê cho biết bao thế hệ những người con của vùng đất Đệ tứ Chiến khu Đông Triều. Gốm sứ Đông Triều cũng đã trở thành một trong những nét văn hóa đặc sắc của vùng đất này.

Thời kỳ hưng thịnh nhất gốm sứ Đông Triều là vào những năm 60, 70 khi đất nước còn đang chiến tranh hai miền Nam - Bắc. Thời ấy, một xóm nhỏ cũng có chục lò hoạt động, mỗi năm hàng trăm nghìn sản phẩm gốm sứ Đông Triều được sản xuất và tiêu thụ phục vụ cho kháng chiến và các vùng miền phía Bắc.

Theo thời gian, những làng nghề gốm sứ còn hoạt động ở Đông Triều dần thu hẹp lại. Hiện nay, toàn thị xã có 11 doanh nghiệp và HTX, 25 hộ gia đình đang sản xuất gốm sứ, cùng với đó là hơn 30 hộ kinh doanh gốm sứ mỹ nghệ, tập trung chủ yếu tại các xã, phường: Yên Thọ, Xuân Sơn, Bình Dương, Vĩnh Hồng, Đức Chính.

Len lỏi vào các khu phố cổ của mảnh đất Đệ tứ Chiến khu, vẫn có thể thấy những làng gốm truyền thống vẫn đang đỏ lửa, cùng sự mê say của biết bao thế hệ làm nghề ở đây. Du khách có thể sẽ được gặp gỡ và nghe những nghệ nhân, thợ gốm lành nghề chia sẻ về nét đặc trưng vì sao gốm sứ Đông Triều lại là dòng gốm “nặng lửa”.

Theo nghệ nhân Lê Trọng Mỹ, ở làng gốm sứ Đông Thành, phường Đức Chính: Điều tạo nên nét đặc biệt của gốm sứ Đông Triều chính là các sản phẩm được nung ở hệ lò bầu và nhiệt độ tới 1.300 độ C. Cũng từ đó, gốm sứ Đông Triều được coi là loại nặng lửa. Do đốt ở độ ở nhiệt độ rất cao nên các sản phẩm làm ra có độ cứng, độ bền lâu, nước men trong và mịn tránh được sự rò rỉ cao.

Những sản phẩm gốm Đông Triều được tạo bởi bàn tay người thợ khéo léo, điêu luyện.

Cùng một khuôn mẫu nhưng với mỗi sản phẩm người thợ tài hoa lại thể hiện những nét vẽ núi non, cảnh vật, con người… khác nhau để cho ra những tác phẩm nghệ thuật từ hòn đất. Du khách còn được thử nghiệm làm người thợ gốm nặn đất, chuốt gốm, tự tạo ra một sản phẩm bản thân yêu thích.

Anh Tô Vĩnh Thắng, thợ làm gốm lâu năm, cho biết: Để làm ra một sản phẩm gốm hoàn chỉnh, người thợ gốm phải trải qua các khâu chọn, xử lý và pha chế đất, tạo dáng, tạo hoa văn, phủ men và cuối cùng là nung gốm. Tất cả đều hoàn toàn được làm thủ công đã giúp cho sản phẩm có độ bền tốt, màu men đẹp, trong, sáng. Để nhận biết sản phẩm chuẩn, du khách có thể gõ nhẹ tay vào bình gốm và lắng nghe thấy âm thanh lanh canh tựa chuông ngân.

Du khách còn có thể dừng chân và chiêm ngưỡng các sản phẩm gốm sứ Đông Triều tại các điểm trưng bày, mua sắm gốm sứ địa phương trên địa bàn thị xã, như: Sứ Long Hải, sứ Thái Sơn ở xã Yên Thọ; Gốm Việt, Gốm Quang Vinh ở phường Mạo Khê; Sứ Đông Triều ở phường Kim Sơn và sứ Thành Đồng ở xã Bình Dương. Mỗi năm, các điểm dừng chân này đã thu hút hàng vạn lượt khách đến tham quan, mua sắm.

Tại các điểm dừng chân, các cửa hàng kinh doanh gốm sứ, du khách còn được ngắm nhìn những sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống dòng nặng lửa.

Đặc biệt, các loại chậu hoa men xanh, các loại đôn để kê chậu và các loại ang có kích thước lớn, như những chậu hoa men xanh to có đường kính lên tới 100cm là một đặc trưng riêng có của dòng sản phẩm gốm sứ Đông Triều mà các làng sản xuất gốm sứ khác không thực hiện được.

Tùy thuộc vào kích cỡ, loại sản phẩm mà gốm sứ Đông Triều có các mức giá khác nhau, từ vài chục nghìn đồng đến hàng chục triệu đồng, thậm chí có sản phẩm cả trăm triệu đồng.

Theo thông tin từ phòng Kinh tế TX Đông Triều, hàng năm, lượng sản phẩm gốm sứ sản xuất trên địa bàn đạt xấp xỉ 80.000 sản phẩm.

Ngoài thị trường tiêu thụ trong nước, hiện nay gốm Đông Triều chủ yếu được xuất khẩu ra nước ngoài và thị trường xuất khẩu chiếm từ 60-65% trong tổng sản phẩm gốm sản xuất ra. Sản phẩm gốm sứ Đông Triều hiện đã có mặt ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Hàn Quốc, Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Đài Loan, Canada… và được khách hàng nước ngoài đánh giá cao về cả chất lượng lẫn mẫu mã.

Để hỗ trợ các làng nghề gốm Đông Triều ổn định phát triển và có vị thế trên thị trường như hiện nay, thời gian qua thị xã đã xây dựng thương hiệu "Gốm sứ Đông Triều" và đã được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ. Địa phương còn xây dựng quy hoạch các vùng cụ thể như: Quy hoạch vùng nguyên liệu, quy hoạch phát triển làng nghề truyền thống sản xuất gốm sứ gắn với phát triển thăm quan du lịch, đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng phục vụ cho sản xuất kinh doanh.

Thị xã còn khuyến khích các hộ sản xuất đăng kí hoạt động kinh doanh dưới các hình thức công ty TNHH, công ty cổ phần, xây dựng những điểm dừng chân cho khách, khuyến khích khách du lịch tham gia vào các bước sản xuất sản phẩm.

TX Đông Triều cũng đang đề xuất với tỉnh để tái khởi động lại “Trung tâm ươm tạo công nghệ ngành gốm sứ” ngay tại địa phương và chuẩn bị cho Đại hội Hiệp hội Gốm sứ Đông Triều lần thứ 2.

Nếu có dịp ghé qua TX Đồng Triều, mảnh đất Đệ tứ Chiến khu, nơi ghi nhiều dấu tích oai hùng trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội tham quan, ngắm nhìn một phần văn hóa của vùng đất này, thể hiện trên những sản phẩm gốm, sứ truyền thống…