Bảo vệ môi trường bền vững

Phát triển KT-XH gắn với bảo vệ môi trường là mục tiêu xuyên suốt mà Quảng Ninh nỗ lực thực hiện hơn 1 thập kỷ qua. Nhất quán với quan điểm không đánh đổi môi trường thiên nhiên lấy tăng trưởng "nóng" thiếu bền vững, tỉnh đã triển khai hàng loạt giải pháp ngắn hạn cũng như dài hơi, để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng cao, tăng trưởng xanh.

Công viên Lán Bè-công viên xanh giữa lòng Hạ Long.

HÓA GIẢI NHỮNG MÂU THUẪN

Những năm qua, Quảng Ninh đã kiên định và đặt ra lộ trình khá bài bản nhằm chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, mạnh tay trong thực hiện các giải pháp bảo vệ mội trường. Điều này đã được thể hiện một cách rõ nét trong các quy hoạch quan trọng của tỉnh. Đặc biệt là Quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH, Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của tỉnh do tư vấn Hoa Kỳ lập; Quy hoạch môi trường tỉnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 do tư vấn Nhật Bản lập.

Tại Nghị quyết 236/NQ-HĐND của HĐND tỉnh ban hành ngày 12/12/2015 về những chủ trương, giải pháp tăng cường công tác bảo vệ môi trường tỉnh giai đoạn 2016-2020, Quảng Ninh đã ban hành Bộ quy chuẩn địa phương phù hợp với điều kiện, đối tượng trên địa bàn tỉnh. Trong đó, công tác quản lý môi trường tập trung vào 7 nhiệm vụ: Quản lý môi trường nước; quản lý chất lượng không khí; quản lý chất thải rắn; quản lý rừng; bảo tồn đa dạng sinh học; thích ứng với biến đổi khí hậu và giám sát môi trường.

Hệ thống máy phun sương dập bụi cao áp được Công ty CP Than Cọc Sáu lắp đặt tại khu sàng 1.

Hằng năm, tỉnh đã chi không dưới 3% tổng chi ngân sách địa phương cho sự nghiệp môi trường để thực hiện tốt 7 nhiệm vụ đã đặt ra. Cụ thể: năm 2018 chi trên 651 tỷ đồng (đạt 5,6%); năm 2019 chi gần 800 tỷ đồng (đạt 3%), tập trung chủ yếu cho các nhiệm vụ thu gom, xử lý rác thải, nạo vét cống rãnh, vệ sinh môi trường và triển khai các nhiệm vụ, dự án, đề tài về môi trường. Để gia tăng nguồn kinh phí cho hoạt động bảo vệ môi trường tại các địa phương, ngày 7/12/2016, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết 38/2016/NQ-HĐND quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách các cấp chính quyền địa phương; định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách địa phương thời kỳ ổn định ngân sách 2017- 2020. Theo đó phí bảo vệ môi trường từ khai thác than được điều tiết 100% cho ngân sách các địa phương để thực hiện nhiệm vụ về môi trường.

Đoàn giám sát của Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội việc thực hiện các kiến nghị về bảo vệ môi trường tại Công ty CP xi măng Cẩm Phả. Ảnh: Thu Trang

Quảng Ninh cũng tăng cường chỉ đạo các đơn vị khai thác than có hoạt động trên địa bàn đảm bảo kinh phí cho bảo vệ môi trường. Tính riêng đối với TKV, tổng chi phí cho công tác bảo vệ môi trường hằng năm là hơn 1.000 tỷ đồng, trong đó 50% dành cho đầu tư các công trình bảo vệ môi trường, 50% dành cho các công việc bảo vệ môi trường thường xuyên. Từ năm 2017 đến hết năm 2020, các đơn vị khai thác than đã triển khai Đề án đảm bảo môi trường ngành Than với tổng kinh phí thực hiện gần 5.000 tỷ đồng. Ngoài ra, TKV còn thực hiện bổ sung 12 hạng mục, công trình ngoài Đề án với tổng kinh phí trên 127 tỷ đồng.

Kiên định mục tiêu, đề ra các giải pháp phù hợp, mạnh tay trong triển khai thực hiện, những vấn đề “nóng”, gây bức xúc lớn liên quan đến bảo vệ môi trường đã từng bước được giải quyết một cách triệt để. Điển hình như đầu năm 2019, TKV đã chính thức chấm dứt hoạt động của Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng (TP Hạ Long).

TP Uông Bí khảo sát thực địa tại phường Vàng Danh để bàn giải pháp nâng cao tỷ lệ che phủ rừng trên địa bàn.

Tỉnh cũng hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ và đẩy nhanh tiến độ di chuyển hàng trăm cơ sở tiểu thủ công nghiệp gây ô nhiễm môi trường hoặc không phù hợp với quy hoạch đô thị vào CCN ở các địa phương; kiên quyết từ chối đầu tư những dự án có công nghệ tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường, từng bước đổi mới, cải tiến công nghệ đối với những nhà máy hiện có để giảm phát thải, cải thiện môi trường; thực hiện đóng cửa, cải tạo phục hồi môi trường các bãi chôn lấp rác thải; tiến hành xử lý xong 12 điểm ô nhiễm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật. Đồng thời, tỉnh cũng có chủ trương di dời 2 dự án xi măng Hạ Long 2 và Thăng Long 2 sang địa điểm mới để phù hợp với quy hoạch chung của tỉnh, bảo vệ môi trường cho khu vực di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long.

Đến nay, Quảng Ninh đã hoàn thành các chỉ tiêu về môi trường đã đặt ra trong Nghị quyết Đại hội đảng bộ tỉnh lần XIV, nhiệm kỳ 2015-2020, như: Tỷ lệ che phủ rừng đạt 53-54%; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom đạt trên 92%, tỷ lệ chất thải y tế được thu gom, xử lý đạt 100%; tỷ lệ dân cư thành thị được sử dụng nước sạch trên 98% và dân cư nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh trên 98%. Các thông số quan trắc môi trường cơ bản đều nằm trong giới hạn cho phép.

TKV tập trung đầu tư, nâng công suất các trạm xử lý nước thải mỏ, hướng tới mục tiêu "xanh hóa" sản xuất than.

CHUẨN BỊ CHO HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN MỚI

Quảng Ninh được cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư, các nhà hoạch định chiến lược chính sách quốc gia, các chuyên gia nghiên cứu kinh tế đánh giá có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ngày càng bền vững hơn. Sự phát triển này được ví như “than đá cháy đượm” chứ không phải “lửa rơm” bùng lên rồi vụt tắt. Minh chứng rõ ràng nhất là cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng giảm công nghiệp khai thác, công nghiệp nặng tiêu tốn nhiều tài nguyên thiên nhiên hữu hạn sang công nghiệp chế tạo, chế biến, công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp sạch. Hiện tỷ trọng đóng góp ngành khai khoáng trong GRDP đã giảm từ 21,3% (năm 2015), xuống còn 17,3% (năm 2020), đóng góp vào thu nội địa của ngành Than mặc dù vẫn chiếm tỷ trọng lớn, song có xu hướng giảm dần.

Tháng 5/2020, Khối Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh cùng với người dân trên địa bàn TP Hạ Long iến hành thả gần 1.000 con cá giống về môi trường tự nhiên.

Tuy nhiên, Quảng Ninh vẫn còn nhiều việc phải làm trong công tác bảo vệ môi trường bền vững. Đó là sự suy giảm chất lượng nước biển ven bờ nhất là khu vực Bãi Cháy (TP Hạ Long) và TP Cẩm Phả, điển hình là vấn đề ô nhiễm dinh dưỡng tại các khu vực gần cống xả của khu dân cư, chợ, ô nhiễm dầu tại các bến cảng, vùng ven bờ vịnh Hạ Long, Bái Tử Long. Bên cạnh đó là áp lực gia tăng nước thải sinh hoạt, chất thải rắn, trong khi hệ thống xử lý và các công trình xử lý còn yếu, chưa đáp ứng nhu cầu, gây ảnh hưởng lớn đến môi trường, nguồn nước và sức khỏe của người dân; sự suy giảm đa dạng sinh học vùng vịnh Hạ Long với tình trạng báo động việc mất hệ sinh thái san hô, hệ sinh thái cỏ biển và hệ sinh thái rừng ngập mặn; diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu và các tai biến thiên nhiên trên địa bàn tỉnh, điển hình là các khu vực như: Bình Liêu, Ba Chẽ. Khu vực Cẩm Phả và Hạ Long xảy ra tình trạng ngập cục bộ khi mưa bão, ảnh hưởng đến đời sống và môi trường.

Công ty CP Than Đèo Nai tổ chức ra quân bảo vệ môi trường.

Ông Trần Như Long, Giám đốc Sở TN&MT cho biết: Hiện Sở đã xây dựng các nhóm giải pháp để triển khai theo đúng Quy hoạch môi trường tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó sẽ thúc đẩy việc áp dụng tiêu chuẩn môi trường của những nước phát triển như các nước châu Âu, Nhật Bản; xúc tiến các hoạt động giáo dục môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng; đẩy mạnh xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là xử lý ô nhiễm môi trường; tiếp tục vận hành các trạm quan trắc môi trường tự động nhằm cung cấp thông tin để phục vụ công tác quản lý nhà nước; các CCN, KCN bắt buộc phải đầu tư công trình bảo vệ môi trường trước khi đưa vào vận hành.

Mặt khác, Sở sẽ tham mưu, báo cáo tỉnh đề xuất với Trung ương về nguồn ngân sách đặc biệt phục vụ cho hoạt động bảo vệ môi trường; phấn đấu tăng tổng chi ngân sách nhà nước của tỉnh cho công tác bảo vệ môi trường trên 2%/năm. Đồng thời, tích cực huy động nguồn kinh phí từ các quỹ tài trợ, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), huy động vốn đầu tư nước ngoài (FDI), vốn vay ADB để triển khai các dự án thoát nước và xử lý nước thải trên địa bàn Uông Bí, Hạ Long, Móng Cái. Hợp tác quốc tế về giám sát môi trường, tham gia vào mạng lưới quan trắc môi trường quốc tế, như mạng lưới giám sát lắng đọng axit Đông Á (EANET) để giải quyết vấn đề môi trường liên quốc gia và Hợp tác quốc tế bảo vệ môi trường vịnh Hạ Long...

Tỉnh Quảng Ninh đặt mục tiêu, đến năm 2023 tất cả các cơ sở nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ trên địa bàn chuyển đổi hoàn toàn vật liệu làm phao nổi để giảm thiểu ô nhiễm môi trường biển.

Riêng đối với ngành Than, để tiến tới ngăn chặn những tác động xấu của việc khai thác, chế biến, vận chuyển, tiêu thụ than đến môi trường, tỉnh Quảng Ninh đã đặt ra những mục tiêu rất cụ thể trong giai đoạn tới, như: Các mỏ, bãi thải kết thúc trong giai đoạn 2015-2020 cơ bản được cải tạo phục hồi môi trường; một phần nước thải mỏ được xử lý đạt tiêu chuẩn cấp cho sinh hoạt; chất thải khó phân hủy từ sản xuất được thu gom, xử lý, tái chế tại nhà máy xử lý tập trung của TKV... Đến năm 2030, tiếp tục duy trì trạng thái phục hồi của vùng sinh thái môi trường trên địa bàn các vùng khai thác than, cơ bản đưa công nghiệp sản xuất than theo hướng ngành kinh tế xanh.

Những giải pháp đồng bộ như trên sẽ tiếp tục là nền tảng để kinh tế phát triển bền vững, từ đó tạo thế và lực cho Quảng Ninh trong hành trình thực hiện những đột phá phát triển mới.

Hoàng Nga