Quảng Ninh kiến tạo nền tảng xanh cho tương lai

Trong bối cảnh phát triển xanh và chuyển đổi bền vững đang là xu thế tất yếu, Quảng Ninh đã sớm coi bảo vệ môi trường (BVMT) là trụ cột song hành cùng phát triển KT-XH. Những khoản đầu tư hàng nghìn tỷ đồng từ ngân sách cùng sự chung tay mạnh mẽ của doanh nghiệp và cộng đồng trong BVMT đang tạo dựng nên nền tảng xanh vững chắc; khẳng định con đường phát triển nhanh nhưng phải xanh, hài hòa giữa lợi ích kinh tế và môi trường sống mà Quảng Ninh đang hướng tới.

Nguồn lực từ xã hội hóa môi trường

Trong chiến lược phát triển, sự ưu tiên của Quảng Ninh đối với công tác BVMT thể hiện rõ ở việc liên tục bố trí nguồn lực lớn cho hạ tầng xử lý chất thải, hệ thống quan trắc và các chương trình quản lý môi trường. Riêng giai đoạn 2022 – 2024, tỉnh đã chi hơn 2.231 tỷ đồng cho sự nghiệp môi trường, tương đương 2,37% tổng chi ngân sách, cao hơn mức tối thiểu 1% theo quy định của Luật BVMT. Trong đó, nguồn ngân sách nhà nước bố trí cho các công trình, dự án thuộc lĩnh vực BVMT giai đoạn 2022 – 2024 tăng khoảng 20% so với giai đoạn 2016 – 2021.

Từ nguồn lực này, nhiều hạng mục trọng yếu đã được triển khai như: Khu xử lý rác thải tập trung Đèo Sen, khu xử lý rác thải tập trung Đông Triều, dự án cải tạo và nâng cấp Trạm xử lý nước thải sinh hoạt TP Cẩm Phả (cũ), hệ thống xử lý nước thải đô thị… cùng mạng lưới trạm quan trắc môi trường tự động, liên tục. Đáng chú ý, tỉnh cũng bố trí kinh phí cho các dự án phục hồi môi trường tại nhiều mỏ than đã khai thác xong, từng bước cải tạo cảnh quan và giảm thiểu tác động tiêu cực từ hoạt động khai khoáng trước đây.

Không chỉ dựa vào đầu tư công, tỉnh còn chủ động huy động sự tham gia của doanh nghiệp, cộng đồng và các tổ chức quốc tế. 3 năm qua, tỉnh đã thu hút được 5 dự án lớn trong lĩnh vực môi trường với tổng vốn đăng ký trên 48.000 tỷ đồng. Tiêu biểu như: dự án xây dựng nhà xưởng sản xuất thiết bị BVMT công nghệ cao và đóng gói các loại hóa chất xét nghiệm tại cụm công nghiệp Nam Sơn, xã Ba Chẽ; nhà máy xử lý rác thải công nghiệp Đông Triều, xã An Sinh… Đây đều là những dự án có quy mô lớn, ứng dụng công nghệ hiện đại, hướng đến xử lý chất thải và tái chế hiệu quả, đồng thời giảm thiểu áp lực cho ngân sách địa phương.

Cùng với nguồn lực xã hội hóa từ doanh nghiệp trong nước, Quảng Ninh cũng tranh thủ hiệu quả hợp tác quốc tế. Nổi bật là dự án xử lý nước thải đảo Đầu Gỗ nhằm bảo vệ Di sản – Kỳ quan thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long; dự án hỗ trợ kỹ thuật sản xuất xi măng xanh hướng tới giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất xi măng; hay sáng kiến giảm rác thải nhựa y tế trong các cơ sở khám chữa bệnh. Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn đã chủ động đầu tư hệ thống kiểm soát môi trường hiện đại. Đến nay, có 42 trạm quan trắc khí thải, nước thải tự động do doanh nghiệp lắp đặt, kết nối dữ liệu trực tuyến về Sở Nông nghiệp và Môi trường. Số liệu quan trắc được cập nhật liên tục không chỉ giúp cơ quan quản lý giám sát chặt chẽ, mà còn thể hiện cam kết của doanh nghiệp trong phát triển bền vững.

Cùng với đó là các phong trào, mô hình cộng đồng ngày càng lan tỏa: “Ngày Chủ nhật xanh”, phong trào trồng cây xanh, khu dân cư tự quản BVMT, xây dựng đô thị sạch – đẹp – văn minh… Những hoạt động này đã khơi dậy trách nhiệm của người dân, biến BVMT thành hành động thường nhật trong đời sống xã hội. Khi cộng đồng, doanh nghiệp và Nhà nước cùng chung tay, công tác BVMT của Quảng Ninh càng có thêm nền tảng vững chắc để triển khai các giải pháp đồng bộ, quyết liệt hơn.

“Chìa khóa” cho phát triển xanh

Song song với việc huy động nguồn lực, Quảng Ninh đặc biệt coi trọng việc triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý, giám sát và kiểm soát ô nhiễm. Trên cơ sở Luật BVMT năm 2020 (có hiệu lực từ 1/1/2022), tỉnh đã kịp thời ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, kế hoạch hành động cụ thể, gắn trách nhiệm BVMT với từng ngành, từng địa phương.

Một trong những bước đi nổi bật là siết chặt khâu thẩm định, phê duyệt và kiểm soát báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Giai đoạn 2022 – 2024, Quảng Ninh đã thẩm định và phê duyệt 195 hồ sơ ĐTM, kế hoạch BVMT và đề án cải tạo phục hồi môi trường, đảm bảo mọi dự án đầu tư mới đều phải đáp ứng yêu cầu về công nghệ sạch, tiêu chuẩn xả thải và có phương án xử lý chất thải bài bản. Đây được coi là “tấm lá chắn từ gốc”, ngăn ngừa nguy cơ gây ô nhiễm ngay từ khâu chuẩn bị dự án.

Ở khâu giám sát, tỉnh đã xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu môi trường tập trung. Ngoài 42 trạm quan trắc khí thải, nước thải tự động do doanh nghiệp lắp đặt, Sở Nông nghiệp và Môi trường còn vận hành thêm nhiều điểm quan trắc do ngân sách đầu tư, kết nối dữ liệu trực tuyến 24/24. Qua đó, các cơ quan quản lý có thể phát hiện sớm, xử lý kịp thời những trường hợp vượt ngưỡng xả thải, đồng thời công khai minh bạch số liệu để người dân giám sát.

Công tác thanh tra, kiểm tra cũng được triển khai quyết liệt. Chỉ tính riêng năm 2023, các cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm tra 168 cơ sở sản xuất, kinh doanh có nguy cơ gây ô nhiễm; xử phạt hàng chục trường hợp vi phạm với số tiền lên đến hàng tỷ đồng. Việc xử lý nghiêm minh không chỉ nhằm răn đe, mà quan trọng hơn là buộc doanh nghiệp phải đầu tư hệ thống xử lý chất thải, thay đổi công nghệ để sản xuất sạch hơn.

Bên cạnh đó, Quảng Ninh còn thúc đẩy các giải pháp mang tính chiến lược, như chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”; khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn, tái chế, tái sử dụng chất thải; thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Các ngành công nghiệp mũi nhọn như than, điện, xi măng, nhiệt điện đều được yêu cầu từng bước đổi mới công nghệ, giảm phát thải, tăng hiệu suất.

Đối với khu vực đô thị và du lịch - những lĩnh vực gắn trực tiếp với đời sống người dân và hình ảnh của tỉnh, nhiều chương trình BVMT đã được triển khai mạnh mẽ. Hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt ở các khu vực vùng lõi đô thị liên tục được nâng cấp; chương trình phân loại rác thải tại nguồn được thí điểm ở nhiều phường, xã; phong trào “nói không với rác thải nhựa” được lan tỏa tại các điểm du lịch. Những giải pháp này không chỉ làm sạch môi trường sống mà còn góp phần giữ gìn hình ảnh Quảng Ninh là điểm đến “xanh - sạch - đẹp”.