Tăng “sức đề kháng” trước thủ đoạn lừa đảo

Có lẽ, chưa bao giờ các thủ đoạn, hình thức lừa đảo, đặc biệt là lừa đảo online, công nghệ cao lại diễn biến phức tạp, gia tăng mạnh mẽ như hiện nay. Lừa đảo diễn ra với “muôn hình vạn trạng” từ “bắt cóc online” đến giả danh nhân viên ngành điện, nước, thuế, ngân hàng, công an, giáo dục… để đưa nạn nhân vào tròng, sập bẫy với những thủ đoạn hết sức tinh vi, xảo quyệt.

Thủ tướng Chính phủ vừa có Công điện số 149/CĐ-TTg ngày 28/8/2025 về việc tặng quà 100.000 đồng cho mỗi người dân nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ngay lập tức, nhiều đối tượng xấu đã lợi dụng thông tin này để thực hiện các hành vi lừa đảo tinh vi. Thủ đoạn lừa đảo thường gặp là gửi tin nhắn, email kèm đường link lạ với nội dung “Nhận quà tặng 100.000 đồng”, “Điền thông tin để nhận tiền”…, khi người dân bấm vào, sẽ đánh cắp thông tin cá nhân, số tài khoản ngân hàng, mật khẩu; Giả danh cán bộ nhà nước, công an, ngân hàng gọi điện hướng dẫn “cách nhận tiền hỗ trợ”, sau đó yêu cầu cung cấp mã OTP hoặc chuyển tiền “xác thực” để chiếm đoạt tiền; Lập fanpage, website giả mạo cơ quan chức năng lừa người dân ấn vào đường link, nhập thông tin tài khoản, mã OTP để chiếm đoạt tài sản… Cơ quan chức năng khuyến cáo, mọi chính sách hỗ trợ của Chính phủ đều được thực hiện công khai, minh bạch, qua các kênh chính thống như UBND xã, phường, đặc khu, cơ quan nhà nước hoặc hệ thống ngân hàng theo thông báo chính thức. Người dân không cung cấp số tài khoản, mật khẩu, mã OTP cho bất kỳ ai dưới bất kỳ hình thức nào, không bấm vào đường link lạ, không tải ứng dụng không rõ nguồn gốc; Khi nhận được tin nhắn, cuộc gọi đáng ngờ, hãy bình tĩnh kiểm chứng qua chính quyền địa phương hoặc liên hệ tổng đài ngân hàng để được hỗ trợ. Nếu phát hiện dấu hiệu lừa đảo, báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất.

Có lẽ chưa bao giờ thủ đoạn của tội phạm lừa đảo lại đa dạng, khó lường như thời gian gần đây. Tại một số địa phương xuất hiện hoạt động tống tiền rất tinh vi được gọi là “bắt cóc online”. Đây là hình thức lừa đảo kết hợp công nghệ với việc thao túng tâm lý nạn nhân. Kịch bản lừa đảo là có một người lạ gọi điện, tự xưng là công an, thông báo học sinh, sinh viên có liên quan đến đường dây tội phạm và yêu cầu hợp tác điều tra. Sau đó, chúng yêu cầu tải phần mềm Zoom, thuê khách sạn và tự quay video giả bị bắt cóc để thúc giục gia đình chuyển tiền. Trước thực trạng này, cơ quan công an khuyến cáo, lực lượng công an không làm việc qua điện thoại, mạng xã hội, không yêu cầu chuyển tiền phục vụ công tác điều tra. Khi gặp những cuộc gọi tự xưng là công an thì người dân có thể nghĩ ngay có dấu hiệu của hành vi lừa đảo, không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP, không chuyển tiền. Các gia đình khi nhận thông tin con em bị bắt cóc thì liên hệ với cơ quan công an để phối hợp và được hướng dẫn, tuyệt đối không làm theo yêu cầu của các đối tượng lừa đảo.

Lợi dụng triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính xã, phường, đặc khu, các đối tượng lừa đảo đã mạo danh các cơ quan quản lý nhà nước như: Cảnh sát khu vực, cán bộ phụ trách hộ tịch của xã, phường mới, gọi điện hướng dẫn người dân truy cập đường dẫn hoặc cài đặt ứng dụng VNeID giả mạo có chứa mã độc nhằm chiếm quyền điều khiển điện thoại, qua đó chiếm đoạt tài sản của người dân.

Liên quan đến các vấn đề đời sống dân sinh, tiêu dùng, thì thời gian qua nở rộ hình thức lừa đảo liên quan đến việc chưa đóng tiền sử dụng điện, nước. Trong đó, các đối tượng lừa đảo giả danh nhân viên điện lực gọi điện thông báo khách hàng đang thiếu nợ tiền điện hoặc chưa thanh toán tiền điện, nếu không nhanh chóng thanh toán sẽ bị cắt điện. Bên cạnh đó, các đối tượng còn gợi ý người dân, khách hàng truy cập các đường link, app giả mạo. Thực tế đã có không ít người đã bị chiếm đoạt tài khoản ngân hàng khi truy cập vào các website, app giả mạo này.

Thủ đoạn lừa đảo tương tự cũng xảy ra đối với ngành nước, khi đối tượng lừa đảo sử dụng phương thức gọi điện hoặc nhắn tin qua Zalo, SMS để yêu cầu người dân thanh toán tiền nước, yêu cầu chụp hóa đơn tiền nước, hướng dẫn khách hàng đăng ký tăng định mức sử dụng nước qua việc truy cập các đường link, cài đặt phần mềm trên điện thoại, yêu cầu gửi mã OTP... nhằm mục đích lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân. Đã có trường hợp ở phường Việt Hưng, tỉnh Quảng Ninh làm theo hướng dẫn của đối tượng lừa đảo và bị chiếm đoạt gần 100 triệu đồng.

Trong lĩnh vực thuế, ngân hàng, các đối tượng lừa đảo cũng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi, như giả mạo cán bộ thuế để gọi điện thoại, nhắn tin, kết bạn Zalo, cung cấp đường link và hướng dẫn người nộp thuế quyết toán thuế, hướng dẫn cài đặt các phần mềm giả mạo ứng dụng của cơ quan thuế, nhằm lấy cắp thông tin cá nhân, thông tin tài khoản ngân hàng với mục đích chiếm đoạt tài sản. Thậm chí có đối tượng còn giả mạo là cơ quan chức năng gửi đường link dịch vụ công VNeID giả mạo với yêu cầu "tích hợp căn cước công dân và mã số thuế" sau đó chiếm quyền điều khiển điện thoại và lấy hết tiền trong tài khoản ngân hàng.

Nhiều đối tượng lừa đảo dùng phương thức chuyển tiền vào tài khoản của người dân, sau đó giả danh nhân viên ngân hàng gọi điện báo chuyển nhầm vào tài khoản, sau đó hướng dẫn người dân thủ tục hoàn trả bằng cách ấn vào đường link và điền thông tin cá nhân, rồi chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Có thể thấy, hoạt động lừa đảo đang diễn ra phức tạp, khó lường, nhất là trên không gian mạng, lừa đảo công nghệ cao. Vì vậy, ngoài sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng chức năng, tăng cường phát triển giải pháp khoa học công nghệ mới chống lừa đảo, thì việc đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền đến người dân về những thủ đoạn, phương thức hoạt động của các loại tội phạm lừa đảo là vô cùng cần thiết, phải được làm thường xuyên, liên tục, qua đó giúp người dân nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động cập nhật kiến thức công nghệ thông tin để nâng cao “sức đề kháng” trước những phương thức, thủ đoạn lừa đảo.