Khai mở tiềm năng du lịch sinh thái - văn hóa ở Yên Tử

Phường Yên Tử sau sáp nhập đang phát huy tối đa nguồn tài nguyên quý giá, hài hòa giữa việc gìn giữ giá trị truyền thống và Di sản văn hóa được UNESCO công nhận, hướng tới phát triển đa dạng sản phẩm và trải nghiệm du lịch văn hóa sinh thái độc đáo, hấp dẫn.

Phường Yên Tử được thành lập năm 2025 trên cơ sở sáp nhập ba đơn vị hành chính: Thượng Yên Công, Phương Đông và Phương Nam. Với diện tích 113,23km² và dân số gần 39.000 người, phường gồm 34 khu dân cư. Nằm ở cửa ngõ phía Tây tỉnh Quảng Ninh, Yên Tử có vị trí chiến lược, tiếp giáp Bắc Ninh, Hải Phòng, Vàng Danh, Uông Bí, Bình Khê và Hoàng Quế. Vị trí này tạo điều kiện thuận lợi cho liên kết vùng và phát triển kinh tế - du lịch đa dạng.

Yên Tử không chỉ giàu giá trị di sản và cảnh quan sinh thái mà còn sở hữu hệ thống giao thông thuận tiện với các quốc lộ, đường tỉnh, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh, các tuyến đường kéo dài, đường ven sông và cảng thủy nội địa. Đây là nền tảng vững chắc để phát triển du lịch văn hóa - sinh thái gắn liền với dịch vụ chất lượng cao.

Ông Phạm Xuân Thành, Phó Chủ tịch UBND phường Yên Tử, cho biết: Yên Tử sở hữu nguồn tài nguyên phong phú, đặc biệt thuận lợi cho phát triển du lịch dịch vụ, nhất là du lịch văn hóa sinh thái. Phường đang tập trung bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với công nghiệp văn hóa và kinh tế di sản.  Đồng thời, chúng tôi xây dựng môi trường đầu tư thuận lợi cho các sản phẩm du lịch chất lượng cao. Song song đó, Yên Tử thúc đẩy chuyển đổi số và quản lý thông minh nhằm vừa bảo tồn, vừa khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này.

Yên Tử nổi bật với Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Là “cái nôi” của Phật giáo Trúc Lâm, tôn giáo bản địa duy nhất của Việt Nam. Cảnh quan tự nhiên của Yên Tử đa dạng với rừng nguyên sinh thuộc Khu Bảo tồn quốc gia Yên Tử, hồ Yên Trung, Khe Song - thác Bạc, Khe Sú 2, cảnh quan sông nước hữu tình thơ mộng vùng Phương Nam… Đây là nguồn tài nguyên quý giá cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và trải nghiệm thiên nhiên.

Khu vực phía Bắc giàu bản sắc văn hóa Dao Thanh Y. Khu vực này gắn liền với sản phẩm nông - lâm nghiệp đặc trưng như: Vải chín sớm, thanh long ruột đỏ, ổi lê Đài Loan và các sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm - OCOP. Những yếu tố này tạo nền tảng vững chắc cho phát triển du lịch cộng đồng, góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc.

Trong những năm qua, hạ tầng du lịch Yên Tử được nâng cấp mạnh mẽ. Khu di tích được chỉnh trang, nhà trưng bày văn hóa Dao Thanh Y và điểm du lịch cộng đồng Khe Sú 2 được hoàn thiện. Sân golf Uông Bí, các khu nghỉ dưỡng Legacy Yên Tử và Làng Nương... cũng góp phần nâng cao trải nghiệm của du khách. Bên cạnh đó, mạng lưới giao thông đồng bộ với QL18, QL10, đường Yên Tử kéo dài và đường ven sông tạo lực đẩy mạnh mẽ cho du lịch phát triển.

Công ty CP Phát triển Tùng Lâm đã đóng góp quan trọng với các sản phẩm dịch vụ cao cấp và chương trình văn hóa nghệ thuật đặc sắc như “Đêm hội Làng Nương”, các khóa thiền, trại hè quốc tế… Các hoạt động này không chỉ nâng tầm trải nghiệm mà còn đa dạng hóa sản phẩm du lịch, thu hút du khách trong và ngoài nước.

Các sự kiện văn hóa du lịch diễn ra quanh năm càng làm tăng sức hút cho Yên Tử. Tiêu biểu có Tuần Văn hóa Du lịch Yên Tử, Lễ hội tưởng niệm Phật hoàng Trần Nhân Tông, Lễ hội Hoa Mai vàng, Giải việt dã “Chinh phục đỉnh Phù Vân”,  Giải marathon Yên Tử... Theo thống kê, giai đoạn 2020-2025, khu vực Yên Tử đã đón khoảng 3,6 triệu lượt khách, doanh thu du lịch đạt gần 2.000 tỷ đồng, trong đó khu di tích Yên Tử chiếm hơn 85%.

Phường Yên Tử định hướng phát triển các sản phẩm đặc thù gồm du lịch văn hóa tâm linh gắn với hành hương Yên Tử; du lịch cộng đồng và trải nghiệm văn hóa Dao; du lịch sinh thái Hồ Yên Trung; du lịch nông nghiệp kết hợp sản phẩm OCOP; cùng dịch vụ nghỉ dưỡng, ẩm thực và trải nghiệm làng nghề. Bên cạnh đó, phường chú trọng đào tạo nhân lực, nâng cao chất lượng dịch vụ, ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và quản lý điểm đến. Đặc biệt, việc khuyến khích người dân tham gia cung ứng dịch vụ tạo sinh kế bền vững, góp phần nâng cao đời sống cộng đồng.

 Đào tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp cũng là giải pháp then chốt để phát triển bền vững. Với tầm nhìn đến năm 2030, Yên Tử hướng tới trở thành trung tâm du lịch văn hóa - sinh thái - tâm linh đẳng cấp quốc tế, điểm đến “bốn mùa” của Quảng Ninh. Sự hòa quyện giữa giá trị di sản, thiên nhiên cùng dịch vụ hiện đại, hứa hẹn tạo nên điểm hẹn độc đáo, đa trải nghiệm, đậm đà bản sắc và sức cuốn hút bền vững.

Dù vậy, Yên Tử vẫn còn những hạn chế cần khắc phục, như sự đa dạng sản phẩm chưa cao, thời gian lưu trú của khách ngắn, hạ tầng dịch vụ chưa đồng bộ và thiếu nhân lực chất lượng cao. Do đó, quy hoạch đồng bộ, bảo tồn di sản gắn với phát triển sản phẩm đặc trưng và tăng cường kết nối liên vùng là những nhiệm vụ cần được ưu tiên.