Nhiệm kỳ 2020 – 2025, Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh xác định đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế, trong đó tập trung đẩy mạnh xây dựng thương hiệu; tăng cường liên kết hợp tác, chuyển đổi số và nghiên cứu, phát triển các sản phẩm du lịch mới, đặc biệt là du lịch nông thôn.

Thời gian qua, với các giải pháp được thực hiện đồng bộ, sáng tạo, Quảng Ninh đã phát triển du lịch tổng hợp, hiện đại, du lịch ngày càng khẳng định vai trò là ngành kinh tế mũi nhọn. Từ năm 2020 - 2024, Quảng Ninh đón tổng số 59,34 triệu lượt khách, trong đó 6,5 triệu lượt khách quốc tế, tổng thu từ hoạt động du lịch đạt trên 113.310 tỷ đồng, đóng góp của du lịch vào GRDP của Quảng Ninh hàng năm từ 5,6% - 9,64% (riêng năm 2021 là 2,3% do ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19). 6 tháng đầu năm 2025, Quảng Ninh với trên 40 chuỗi sự kiện văn hoá, thể thao, du lịch chuyên nghiệp, đẳng cấp và giàu bản sắc đã thu hút trên 12 triệu lượt du khách, tăng 12% so với cùng kỳ, trong đó khách quốc tế ước đạt trên 2,2 triệu lượt.

Riêng với các sản phẩm du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp, Quảng Ninh đặt mục tiêu phấn đấu đến hết năm 2025, đón 1,7 triệu lượt khách nội địa và 1,1 triệu lượt khách quốc tế tham gia du lịch cộng đồng, với tổng thu từ hoạt động du lịch cộng đồng đạt 6.000 tỷ đồng và tạo ra 4.200 việc làm.

Du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp được gọi chung là du lịch nông thôn, gắn với địa bàn nông thôn; khai thác các giá trị tài nguyên thiên nhiên, đặc trưng văn hoá, truyền thống làng quê, gắn với các hoạt động sản xuất nông nghiệp của bà con sinh sống ở nông thôn. Ba loại hình du lịch này có nhiều điểm tương đồng, nhưng cũng có những khác biệt nhất định, đặc biệt là về mục tiêu và cách thức thực hiện.

Từ thực tế và tiềm năng của tỉnh, cùng định hướng phát triển xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển bền vững các điểm du lịch nông thôn, thời gian qua, tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện Đề án Phát triển du lịch cộng đồng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh có trọng tâm, trọng điểm, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống, nhất là bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số; nâng cao chất lượng đời sống văn hóa, tinh thần, vật chất của người dân; đồng thời thay đổi nhận thức về sinh kế để giảm nghèo bền vững; nâng cao hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới, chương trình OCOP Quảng Ninh; bảo tồn văn hoá các dân tộc, đặc biệt là các dân tộc thiểu số; bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Đề án cũng đã đề ra 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp và 9 khu vực ưu tiên phát triển du lịch cộng đồng.

Các địa phương có tiềm năng thế mạnh về phát triển du lịch nông nghiệp nông thôn trong tỉnh đã chủ động xây dựng đề án phát triển du lịch, phát triển sản phẩm du lịch của địa phương, tổ chức các chương trình famtrip giới thiệu tiềm năng thế mạnh du lịch cộng đồng tới các đơn vị lữ hành trong và ngoài tỉnh. Bên cạnh đó, các địa phương chủ động tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội nhằm thu hút khách du lịch; phối hợp với các đơn vị có liên quan triển khai nhiều hoạt động nhằm quảng bá, phát triển du lịch nông nghiệp tại địa phương.

Trong hành trình tìm kiếm những trải nghiệm mới mẻ và ý nghĩa, du khách hiện nay không chỉ hướng tới các địa danh nổi tiếng hay du lịch cao cấp, mà còn quan tâm những không gian yên tĩnh, gắn với thiên nhiên, nơi con người và văn hoá địa phương hoà quyện một cách tự nhiên. Để thu hút và níu chân du khách, Quảng Ninh đã phát triển du lịch cộng đồng – đánh thức tiềm năng nơi những miền quê thanh bình.

Khu du lịch làng quê Yên Đức (phường Hoàng Quế) là một điển hình về phát triển du lịch cộng đồng hiệu quả. Để đánh thức tiềm năng của vùng quê này, nhiều năm qua, Tổng Công ty Du lịch Sen Á Đông đã phối hợp với người dân địa phương xây dựng, thiết kế các chương trình du lịch với nhiều ý tưởng mới lạ, mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị.

Chị Đặng Thị Ninh (du khách đến từ Hà Nội) chia sẻ: Lưu trú 2 ngày tại làng quê Yên Đức, tôi được trải nghiệm rất nhiều sản phẩm du lịch của địa phương như xem biểu diễn hát dân ca, chèo; múa rối nước, các trò chơi dân gian: câu cá, úp nơm, bó chổi rơm, xay gạo... Và đặc biệt tôi ấn tượng với mô hình chợ mậu dịch ở đây. Những trải nghiệm này giúp tôi hiểu rõ hơn về văn hoá, phong tục, tập quán của địa phương; đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và các giá trị văn hoá. 

Chính nét thanh bình vốn có của làng quê Yên Đức kết hợp với sự đầu tư của doanh nghiệp, sự sáng tạo đầy tâm huyết của những người dân nơi đây đã tạo nên một địa chỉ du lịch cộng đồng hấp dẫn, mang nét đặc trưng riêng. Nơi đây không chỉ mang đến những trải nghiệm độc đáo mà còn gắn kết du khách với cuộc sống địa phương; đồng thời bảo tồn văn hoá và môi trường tự nhiên.

Chị Nguyễn Thị Hương, Quản lý Khu du lịch làng quê Yên Đức, cho biết: Năm 2024, Khu du lịch làng quê Yên Đức đã đón gần 30 nghìn lượt khách; 6 tháng đầu năm 2025 là gần 20 nghìn lượt khách. Nhiều trường học đã đăng ký đưa học sinh đến tham quan, trải nghiệm ngay sau khi kết thúc năm học. Được tham gia các khoá học đào tạo bài bản, người dân ở làng quê Yên Đức đã trở thành những hướng dẫn viên thực thụ. Mọi người hoàn toàn tự tin khi giao tiếp với khách nước ngoài và hướng dẫn khách trải nghiệm các sản phẩm du lịch của địa phương.

Nhiều khu vực đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 90%, nhưng những năm gần đây, đã phát triển nhiều mô hình du lịch cộng đồng mang bản sắc của địa phương. Trong đó, phải kể đến các hoạt động lễ hội, tuần văn hoá du lịch thường niên như: Ngày hội Kiêng gió, hội hát Sóong Cọ, Lễ hội đình Lục Nà, hội Hoa Sở, hội Mùa vàng... Cùng với đó, tại nhiều địa bàn cũng đã hình thành các cơ sở lưu trú, homestay đặc sắc, mang dấu ấn riêng biệt như homestay A Dào, homestay Hoàng Sằn, homestay Hồng Đông (huyện Bình Liêu trước đây)... Qua đó, tạo điều kiện cho du khách trải nghiệm nét sinh hoạt cộng đồng của bà con để hiểu hơn về giá trị, nét đẹp văn hoá của đồng bào dân tộc thiểu số.

Là vùng đất hội tụ nhiều dân tộc, giao thoa nhiều nền văn hóa khiến du lịch sinh thái Quảng Ninh vừa có nét chung của miền Bắc, lại vừa có những điểm độc đáo rất riêng biệt. Về quê, trải nghiệm vùng nông thôn xanh hay lên rừng, xuống biển khám phá cuộc sống của bà con dân tộc, ngư dân… là xu hướng phát triển loại hình du lịch sinh thái đang được triển khai tại các địa phương của Quảng Ninh. Tham gia loại hình du lịch này, du khách có thể đến với những vùng thiên nhiên hoang sơ, tươi đẹp, những miền quê bình yên, trù phú hay các khu bảo tồn thiên nhiên đa dạng...

Tiêu biểu phải kể đến các tour du lịch sinh thái trải nghiệm thác Khe Song – Thác Bạc; du lịch trải nghiệm biển đảo và vườn quốc gia Bái Tử Long, thăm vườn cam, đánh cá, nuôi hàu theo cách của dân đảo... Ngoài ra, đặc sản và văn hóa ẩm thực Quảng Ninh là sự kết hợp hài hòa giữa các món ăn từ biển cả, các món ăn đồng bằng Bắc Bộ và các món ăn truyền thống dân tộc thiểu số. Trong đó, phải kể đến các món ăn từ hải sản, các món ăn truyền thống cùng với nhiều loại bánh và hoa trái địa phương.  

Có thể thấy, du lịch sinh thái Quảng Ninh giúp du khách vừa có những trải nghiệm thú vị, vừa hoà nhập với môi trường tự nhiên, văn hoá bản địa; đồng thời góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của du khách.

Quảng Ninh đang hướng tới mục tiêu đến năm 2030, du lịch phát triển trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và bền vững. Phấn đấu đón được ít nhất 25,5 – 26 triệu lượt khách du lịch, trong đó có ít nhất 8,6 – 9 triệu lượt khách du lịch quốc tế; tốc độ tăng trưởng bình quân về khách du lịch giai đoạn 2025 -2030 đạt 10% - 11%/năm.

Để đạt được mục tiêu trên, Quảng Ninh sẽ phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững, gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; góp phần giữ vững an ninh, chủ quyền biên giới quốc gia. Tỉnh phát triển du lịch thực sự chuyên nghiệp, hiện đại, chú trọng chiều sâu, chất lượng, đa dạng các loại hình, sản phẩm du lịch có sức cuốn hút mạnh mẽ du khách trong và ngoài nước; thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong bảo tồn phát huy các di tích lịch sử - văn hóa, khai thác hiệu quả các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể cho phát triển kinh tế.

Hiện nay, sản xuất nông nghiệp Quảng Ninh đang tập trung vào phát triển theo công nghệ cao, sản xuất hàng hóa nông nghiệp theo hướng phát triển chương trình “OCOP” nhằm tăng hiệu quả, giá trị sản xuất nông nghiệp tại một số địa phương có thế mạnh về phát triển du lịch nông nghiệp. Bên cạnh đó, việc xây dựng nông thôn mới đã tạo nên một diện mạo mới cho khu vực nông thôn Quảng Ninh. Sự đầu tư về hạ tầng cơ sở, đường, điện, giao thông nông thôn đã tạo sự thông thương thuận lợi giữa các vùng, kết nối các điểm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng. Với việc hình thành và phát triển của các làng nghề, các sản phẩm nông nghiệp đặc sản vùng miền, sản phẩm OCOP vừa giữ được nét truyền thống, vừa có khả năng cạnh tranh trên thị trường, đồng thời phát huy tốt vai trò là sản phẩm phục vụ du lịch.

Đối với sản phẩm du lịch nông thôn, tỉnh sẽ tập trung triển khai hiệu quả Đề án phát triển du lịch cộng đồng bền vững trên địa bàn tỉnh. Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh tiếp tục tập trung xây dựng quy hoạch, hỗ trợ các trang trại, hợp tác xã, xác định sản phẩm chủ đạo, đặc trưng, mang tính đặc thù tạo điểm nhấn; hỗ trợ đưa sản phẩm OCOP vào tiêu dùng du lịch và nâng cao giá trị sản phẩm; đẩy mạnh công tác chuyển giao và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ cao vào sản xuất. Du lịch nông nghiệp gắn xây dựng nông thôn mới, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững; khuyến khích đầu tư sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh... Tỉnh cũng sẽ xây dựng chính sách để gắn kết sản xuất nông, lâm nghiệp với công tác phát triển sản phẩm du lịch; đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền; tăng cường liên kết giữa ngành Nông nghiệp với ngành Du lịch; xây dựng các văn bản quy định quy chuẩn, tiêu chuẩn cho trang trại, hợp tác xã nông nghiệp phát triển du lịch; xây dựng bản đồ du lịch nông nghiệp, trong đó chỉ ra các khu vực có khả năng phát triển sản phẩm nông thôn đặc trưng trên cơ sở liên kết hình thành tuyến du lịch.

Đồng thời, công tác quảng bá sẽ được tăng cường và tập trung xây dựng khu trưng bày các sản phẩm được sản xuất tại các trang trại, hợp tác xã nông nghiệp; kết nối các trang trại, hợp tác xã có hoạt động du lịch gắn với các tour, tuyến của doanh nghiệp; đào tạo, tập huấn kiến thức cho nhân lực làm du lịch nông nghiệp tại các trang trại, hợp tác xã; hỗ trợ đầu tư hạ tầng lưu trú, bổ sung quy hoạch hạ tầng địa phương đối với các trang trại, hợp tác xã nông nghiệp có hoạt động du lịch. Việc phát triển đồng bộ hệ thống điểm đến du lịch nông nghiệp, nông thôn; khai thác các giá trị ưu thế nổi trội, khác biệt gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của địa phương; nghiên cứu gia tăng giá trị của các sản phẩm du lịch sẽ là những giải pháp hữu hiệu để giữ chân và thu hút tiêu dùng của du khách, nhằm phát triển du lịch bền vững.