Gìn giữ truyền thống, khơi nguồn đổi mới báo chí Quảng Ninh trong thời đại mới

Nhà báo Nguyễn Văn Trường, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông tỉnh: “Báo chí Quảng Ninh - Hành trình song hành cùng lịch sử cách mạng”

Quảng Ninh là nơi sớm hình thành phong trào cách mạng và cũng là cái nôi sản sinh ra những tờ báo đầu tiên của giai cấp công nhân. Tờ "Báo Than” ra đời từ năm 1928 được xem là tờ báo cách mạng đầu tiên tại Vùng mỏ, là công cụ tuyên truyền, giác ngộ công nhân đứng lên đấu tranh. Từ đó đến nay, báo chí luôn đồng hành với các giai đoạn lịch sử và phong trào cách mạng của tỉnh. Nhiều nhà báo, nhà văn lớn đã từng đến Quảng Ninh để tác nghiệp, như Đại tướng Võ Nguyên Giáp với loạt bài điều tra sau cuộc tổng bãi công của công nhân Cẩm Phả năm 1936; nhà văn Nguyên Hồng với thiên phóng sự “Bụi đen” viết từ thực tế đời sống thợ mỏ Vàng Danh.

Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, báo chí Quảng Ninh tiếp tục phát triển mạnh mẽ với nhiều ấn phẩm như “Sóng Bạch Đằng”, “Hải Ninh kháng chiến”, “Vùng than”, “Thợ mỏ”... góp phần tuyên truyền, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân dân địa phương. Những tác phẩm nổi bật như bức ảnh “Phi công Mỹ cúi đầu” và “Bác Hồ nâng viên than thứ 4 triệu tấn” của nhà báo Công Vượng đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử báo chí cách mạng. Các thế hệ nhà báo đi trước đã đặt nền móng cho báo chí Quảng Ninh, những bút danh, phóng viên kỳ cựu, như: Công Vượng, Như Mai, Nguyễn Sơn Hải, Nguyễn Ngọc Chánh… là những người truyền lửa, để lại di sản quý báu cho thế hệ sau.

Bên cạnh đó, lực lượng cộng tác viên từ cơ sở, những người xuất thân từ ngành giáo dục, công nghiệp, y tế… đã góp phần hình thành một đội ngũ nhà báo chuyên nghiệp, nhiệt huyết. Phong trào văn nghệ, sáng tác báo chí quần chúng phát triển mạnh, tạo nguồn nhân lực dồi dào cho báo chí tỉnh nhà. Đặc biệt, Quảng Ninh tiên phong cả nước trong việc hợp nhất các cơ quan báo chí, truyền thông và thành lập Trung tâm Truyền thông tỉnh vào năm 2019. Đây là bước đi chiến lược trong xu hướng phát triển kinh tế báo chí, ứng dụng công nghệ hiện đại, bắt nhịp với thời đại số và hội nhập quốc tế. Có thể thấy rõ vai trò lịch sử và đóng góp to lớn của báo chí Quảng Ninh trong suốt hành trình cách mạng, từ tuyên truyền, chiến đấu đến đổi mới sáng tạo. Đây là hành trang quý báu để thế hệ nhà báo hôm nay tiếp tục vững bước, viết tiếp những trang sử vẻ vang trên mặt trận tư tưởng, văn hoá. 

Đồng chí Nguyễn Mạnh Tường, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy Than Quảng Ninh: “Báo Than – Mạch nguồn truyền thống gắn kết ngành Than với Quảng Ninh gần một thế kỷ”

Báo Than là một trong những tờ báo cách mạng địa phương ra đời sớm nhất trong cả nước, chỉ ba năm sau khi Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập Báo Thanh Niên. Cuối năm 1928, Chi bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội đầu tiên tại Quảng Ninh đã xuất bản Báo Than – tờ báo của công nhân mỏ Cẩm Phả, Cửa Ông, phản ánh rõ nét tinh thần đấu tranh chống áp bức bóc lột, truyền bá tư tưởng cách mạng, khơi dậy ý chí giải phóng dân tộc.

Trong giai đoạn tiền khởi nghĩa và sau Cách mạng Tháng Tám, Báo Than tiếp tục đóng vai trò là công cụ tư tưởng quan trọng. Dưới sự chỉ đạo của các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Nguyễn Đức Cảnh, báo được tái lập, duy trì hoạt động mạnh mẽ. Báo Than không chỉ truyền tải đường lối cách mạng mà còn là tiếng nói của người thợ mỏ, cổ vũ lao động sản xuất, phản ánh kịp thời mọi mặt đời sống công nhân và thực tiễn phát triển ngành Than.

Tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm” biểu tượng văn hóa của thợ mỏ Quảng Ninh được gìn giữ và lan tỏa một phần quan trọng nhờ vào Báo Than. Từ báo giấy, đài phát thanh cho đến Trung tâm Truyền thông tỉnh ngày nay, các cơ quan báo chí địa phương luôn đồng hành cùng TKV trong việc phản ánh sự chuyển mình của ngành Than gắn với định hướng phát triển bền vững tỉnh Quảng Ninh từ “nâu” sang “xanh”.

Đặc biệt trong thời kỳ hội nhập, vai trò của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh - đơn vị truyền thông hợp nhất hiện đại, hoạt động đa nền tảng đã góp phần quảng bá sâu rộng hình ảnh ngành Than. Các chuyên trang, chuyên mục, phóng sự, bài viết không chỉ tôn vinh các cá nhân tiêu biểu: Nguyễn Trọng Thái (Than Hà Lầm), Phạm Đình Duẩn (Than Vàng Danh) mà còn ghi nhận những sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, đời sống sinh hoạt, và tinh thần tương thân tương ái của thợ mỏ.

Báo chí Quảng Ninh không chỉ là phương tiện thông tin mà còn là mạch nguồn truyền thống, là nhân tố giáo dục lý tưởng cách mạng, gìn giữ và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ vùng mỏ. Đồng thời, thông qua báo chí, vai trò của ngành Than trong an ninh năng lượng quốc gia, đóng góp ngân sách và phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh được khẳng định rõ nét. Báo chí cách mạng tỉnh sẽ tiếp tục giữ vững ngọn lửa Báo Than, viết tiếp những trang sử vẻ vang, đồng hành cùng ngành Than và nhân dân Quảng Ninh trên con đường phát triển hiện đại, bền vững.

Đồng chí Nguyễn Thị Kim Nhàn, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân Vận Tỉnh ủy: “Báo chí là một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng, công cụ tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước”

Báo chí ngay từ khi thành lập đã được Đảng xác định là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, giữ vai trò then chốt trong tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chính sách của Đảng. Quán triệt sâu sắc Nghị quyết 35-NQ/TW của Bộ Chính trị và các chỉ đạo mới nhất từ Trung ương, tỉnh Quảng Ninh đã đẩy mạnh vai trò báo chí trong bảo vệ chính nghĩa, phản bác thông tin sai lệch.

Hiện nay, Quảng Ninh có Trung tâm Truyền thông tỉnh, mô hình hợp nhất báo chí đầu tiên cả nước, cùng với 56 cơ quan báo chí trung ương và địa phương hoạt động thường trú. Bên cạnh đó, mạng lưới 13 trung tâm truyền thông cấp huyện, hơn 200 cổng thông tin điện tử các cấp và hàng chục fanpage, nhóm Zalo chính thức giúp truyền tải thông tin nhanh chóng, kịp thời và hiệu quả. Thời gian qua, báo chí tỉnh đã phản ánh kịp thời, chính xác các nghị quyết, chính sách lớn của Trung ương và địa phương; tuyên truyền sâu rộng các chương trình trọng điểm như cải cách hành chính, chuyển đổi số, tinh gọn bộ máy, phòng chống tham nhũng, xây dựng chính quyền hai cấp...

Các tuyến chuyên đề như "Xây dựng Đảng", "Đảng trong cuộc sống hôm nay", "Dân chủ ở cơ sở", "Chuyển đổi số", được Trung tâm Truyền thông tỉnh triển khai bài bản, kết hợp truyền hình, báo điện tử và mạng xã hội, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Nhiều tác phẩm đoạt giải cao tại các giải Búa liềm vàng, Diên Hồng, Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng… Báo chí Quảng Ninh còn thực hiện tốt vai trò phản biện xã hội, giám sát việc thực hiện chính sách, truyền thông các mô hình hiệu quả, nhân rộng gương điển hình tiên tiến, góp phần củng cố niềm tin trong nhân dân. Theo khảo sát của Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ, mức độ tin tưởng của người dân vào Đảng tại Quảng Ninh năm 2024 đạt 96,16%.

Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy đề xuất 7 nhóm giải pháp chính tăng cường vai trò báo chí trong giai đoạn mới, đó là: Tăng cường sự lãnh đạo, quản lý nhà nước với hoạt động báo chí; đổi mới mạnh mẽ công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận xã hội; đẩy mạnh chuyển đổi số, đổi mới nội dung – hình thức báo chí; chú trọng tuyên truyền gương điển hình, lan tỏa thông tin tích cực; bồi dưỡng chuyên môn, bản lĩnh chính trị cho đội ngũ nhà báo; nâng cao ý thức sử dụng mạng xã hội an toàn, có trách nhiệm; kiểm soát chặt chẽ hoạt động báo chí, xử lý nghiêm sai phạm.

Nhà báo Lương Quang Thọ, Trưởng Văn phòng đại diện Báo Nhân dân tại Quảng Ninh: “Báo Nhân Dân góp phần lan tỏa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với nhân dân”

Báo Nhân Dân, cơ quan Trung ương của Đảng không chỉ là tiếng nói chính thống của Đảng, Nhà nước và nhân dân, mà còn là diễn đàn tin cậy giúp định hướng dư luận, phản ánh thực tiễn sinh động của đất nước và các địa phương. Những năm qua, Báo Nhân Dân đã không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, đẩy mạnh chuyển đổi số, đa dạng hóa nền tảng tiếp cận, từ báo in đến báo điện tử và mạng xã hội, nhằm nâng cao hiệu quả truyền thông và lan tỏa thông tin tích cực.

Báo Nhân Dân và Văn phòng đại diện tại Quảng Ninh luôn đồng hành với tỉnh trong công cuộc phát triển, từ tuyên truyền chủ trương chính sách, phản ánh kết quả phát triển kinh tế – xã hội, quảng bá hình ảnh địa phương đến bạn bè trong nước và quốc tế. Là “Việt Nam thu nhỏ”, Quảng Ninh đã vươn lên trở thành trung tâm phát triển năng động, giữ vai trò là cực tăng trưởng phía Bắc. Với tốc độ tăng trưởng cao, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực và chính quyền đổi mới sáng tạo, tỉnh ngày càng khẳng định vị thế trong khu vực và cả nước. Báo Nhân Dân đã góp phần truyền tải hình ảnh, thành tựu và các mô hình hay của Quảng Ninh, lan tỏa ra cộng đồng và quốc tế.

Báo Nhân Dân không ngừng hiện đại hóa công nghệ làm báo, đồng thời gắn bó mật thiết với cơ sở, phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, biểu dương những điển hình tiên tiến, lan tỏa giá trị tích cực trong xã hội. Bên cạnh Báo Nhân Dân, hệ thống báo Đảng trên cả nước đã tích cực đổi mới tư duy, nắm bắt xu hướng làm báo hiện đại, chuyển mình mạnh mẽ trong không gian truyền thông số. Sự phối hợp chặt chẽ với hệ thống tuyên giáo giúp báo chí cách mạng tiếp tục phát huy vai trò định hướng dư luận trong giai đoạn mới.

Nhà báo Trần Thùy Liên, Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh: “Báo chí Quảng Ninh và sứ mệnh bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa vùng miền trong kỷ nguyên số”

Báo chí Quảng Ninh không chỉ đưa tin, mà đang dần chuyển hóa thành một kho tư liệu văn hóa sống động, thông qua chuyên trang, chuyên mục, phóng sự, ký sự, video, podcast, ảnh báo chí… Các lễ hội như: Carnaval Hạ Long, Tuần Văn hóa – Thể thao – Du lịch miền Đông, hội Gióng Trà Cổ, điệu Then Bình Liêu... được phản ánh sinh động, góp phần khơi dậy niềm tự hào vùng miền, đồng thời quảng bá hiệu quả đến quốc tế. Ngôn ngữ báo chí cũng dần mềm mại, truyền cảm hơn, thoát khỏi khuôn mẫu hành chính. Nhiều tác phẩm kết hợp giữa thông tin thời sự và sáng tác nghệ thuật, tạo chiều sâu văn hóa, đánh thức cảm xúc trong người đọc.

Báo chí Quảng Ninh đã trở thành “sân chơi” văn hóa khi tích cực đăng tải thơ, truyện ngắn, bút ký, ca khúc trên cả báo in và truyền hình. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa thông tấn và nghệ thuật, tạo nên “dòng chảy văn hóa” đặc trưng trong lòng báo chí địa phương. Tuy vẫn còn khiêm tốn về số lượng, nhưng dòng sáng tác này góp phần khắc sâu hình ảnh Quảng Ninh vừa công nghiệp vừa trữ tình.

Để báo chí Quảng Ninh tiếp tục thực hiện tốt sứ mệnh gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa, cần thực hiện 4 nhóm giải pháp, đó là chiến lược hóa nội dung: Xây dựng các tuyến bài dài hơi, kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai của văn hóa địa phương. Số hóa di sản văn hóa: Ứng dụng công nghệ như thực tế ảo, thực tế tăng cường, bản đồ văn hóa tương tác; tích hợp video, QR code, bản đồ 3D trên báo điện tử và báo in. Thúc đẩy sáng tạo nội dung mới với nội dung: Tổ chức các cuộc thi báo chí – văn học nghệ thuật về đề tài “Đất và Người Quảng Ninh” để phát hiện tác giả trẻ, tạo phong trào sáng tác mới. Phối hợp liên ngành thực hiện: Kết nối báo chí với ngành văn hóa, giáo dục, du lịch để tổ chức các diễn đàn, talkshow, sự kiện lan tỏa văn hóa vùng miền.

Tiến sĩ Phạm Thị Huệ, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Hạ Long: “Chuyển đổi số trong đào tạo báo chí tại Quảng Ninh – Từ thực tiễn Trường Đại học Hạ Long”

Ngành Báo chí - Truyền thông tại Trường Đại học Hạ Long dù mới hình thành đã sớm đưa chuyển đổi số vào thực tiễn giảng dạy. Các học phần như truyền thông đa phương tiện, nhiếp ảnh báo chí, kỹ thuật dựng phim… được tích hợp công nghệ mới như Canva, Adobe Premiere, Capcut, thậm chí cả công cụ AI như ChatGPT, Suno AI, D-ID... Giảng viên chủ động thiết kế bài giảng số, hướng dẫn sinh viên làm báo bằng smartphone, nộp bài qua mã QR, học nhóm qua mạng xã hội, thuyết trình trực tuyến... giúp hình thành tư duy linh hoạt và làm quen môi trường tác nghiệp số ngay từ sớm.

Đặc biệt, sinh viên đã chủ động thành lập và vận hành fanpage “Ngành Văn học – Báo chí – Truyền thông HALOU”, vừa là nơi đăng tải sản phẩm học tập, vừa là kênh truyền thông kết nối các thế hệ sinh viên, thể hiện rõ sự năng động và tinh thần làm báo thực tiễn. Một sáng kiến nổi bật là xây dựng mô hình “trường quay ảo” ngay trong nhà trường, sử dụng phông nền xanh, máy quay số và phần mềm dựng phim để mô phỏng môi trường truyền hình. Sinh viên có thể luyện dẫn chương trình, dựng bản tin, sản xuất talkshow, podcast, video giới thiệu di sản văn hóa, quảng bá du lịch...Cùng với đó, sinh viên còn được tham gia hỗ trợ kỹ thuật, truyền thông tại các sự kiện văn hóa, chính trị – xã hội của trường, giúp nâng cao bản lĩnh nghề nghiệp và kỹ năng tổ chức, tác nghiệp tại hiện trường.

Một số giải pháp chiến lược được Trường Đại học Hạ Long đề ra trong thời gian tới: Đầu tư thiết bị giảng dạy hiện đại, hỗ trợ đào tạo giảng viên trẻ; mở rộng mô hình “phóng viên số địa phương” để sinh viên làm tin cho các xã, phường; xây dựng liên kết ba bên giữa nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan báo chí; tổ chức các cuộc thi sáng tạo nội dung số nhằm phát hiện và khích lệ tài năng trẻ.