Dòng hải lưu điều tiết khí hậu toàn cầu nguy cơ ngừng lưu thông

Một nghiên cứu mới cảnh báo nguy cơ dòng hải lưu quan trọng trong hệ thống khí hậu Trái đất có thể ngừng lưu thông trong thời gian tới.

Dòng hoàn lưu đảo ngược kinh tuyến Đại Tây Dương (AMOC) là dòng hải lưu then chốt điều tiết khí hậu toàn cầu. Nó mang dòng nước ấm từ vùng nhiệt đới lên châu Âu và Bắc Cực, nơi nước lạnh đi và chìm xuống, tạo thành dòng chảy ngược dưới sâu.

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Environmental Research Letters được tờ Guardian dẫn ngày 28-8, AMOC đang ở mức yếu nhất trong 1.600 năm qua do biến đổi khí hậu.

Nếu AMOC ngừng hoạt động, hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng. Vành mưa nhiệt đới dịch chuyển, đe dọa an ninh lương thực của hàng trăm triệu người trên toàn cầu; Tây Âu sẽ hứng chịu mùa đông cực lạnh, mùa hè hạn hán và mực nước biển toàn cầu dâng thêm khoảng 50cm. Các nhà khoa học từ lâu đã cảnh báo rằng đây là viễn cảnh "phải tránh bằng mọi giá".

Trước đây, các mô hình khí hậu chỉ ra khả năng AMOC ngừng lưu thông trước năm 2100 là rất thấp. Tuy nhiên, với dự báo kéo dài đến năm 2300-2500, nghiên cứu mới cho thấy chỉ trong vài thập kỷ tới, AMOC có thể vượt ngưỡng điểm bùng phát - thời khắc mà sự sụp đổ trở nên chắc chắn, dù nó có thể mất thêm 50-100 năm nữa mới diễn ra.

Giáo sư Stefan Rahmstorf thuộc Viện Nghiên cứu tác động khí hậu Potsdam (Đức), thành viên nhóm nghiên cứu, nhận định điểm bùng phát "có lẽ sẽ xảy ra trong vòng 10-20 năm tới".

Nghiên cứu chỉ ra rằng nếu lượng khí thải carbon tiếp tục gia tăng, 70% mô hình khí hậu cho thấy kết quả AMOC sẽ ngừng lưu thông. Với mức phát thải trung bình, tỉ lệ này là 37% và ngay cả với kịch bản phát thải thấp, khả năng sụp đổ vẫn xảy ra trong số 25% các mô hình.

"Những kết quả này khá sốc, vì trước đây tôi vẫn nói rằng khả năng AMOC sụp đổ do biến đổi khí hậu là dưới 10% - giáo sư Rahmstorf nhấn mạnh - Đây là vấn đề đánh giá rủi ro, và ngay cả 10% cũng đã là quá cao".

Các dấu hiệu cảnh báo về điểm bùng phát đã được ghi nhận từ năm 2021, và AMOC đã từng sụp đổ trong quá khứ.

"Các quan sát tại vùng Bắc Đại Tây Dương trong 5-10 năm qua cho thấy xu hướng AMOC suy giảm, phù hợp với dự báo mô hình", giáo sư Sybren Drijfhout thuộc Viện Khí tượng Hoàng gia Hà Lan, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.

Do biến đổi khí hậu, Bắc Cực nóng lên nhanh khiến nước biển khó chìm xuống. Nước ấm lại nhẹ hơn, cộng thêm mưa nhiều làm loãng độ mặn, càng khiến quá trình chìm bị cản trở.

Vòng lặp này tự khuếch đại và có thể đẩy AMOC tới điểm bùng phát vào khoảng giữa thế kỷ này.

Ông Rahmstorf cho biết tình hình thực tế có thể còn tệ hơn, bởi các mô hình chưa tính đến lượng nước tan chảy khổng lồ từ băng Greenland - yếu tố đang làm loãng độ mặn đại dương.

Dù còn nhiều ý kiến khác nhau, các chuyên gia đều đồng thuận rằng nguy cơ AMOC ngừng lưu thông lớn hơn nhiều so với giả định trước đây. Tiến sĩ Aixue Hu (Mỹ) cho rằng cần thêm dữ liệu để xác định rõ thời điểm sụp đổ, trong khi một số chuyên gia nhận định kịch bản tồi tệ nhất khó có thể xảy ra trong thế kỷ này.

Tuy nhiên, sự suy yếu của AMOC là điều chắc chắn đang diễn ra và đủ để gây biến động lớn với khí hậu châu Âu trong vài thập kỷ tới.