AI: Bong bóng sắp vỡ hay bước vào giai đoạn trưởng thành?

Giá GPU hạ, ROI bị soi, cổ phiếu biến động, vốn đầu tư lệch pha... Cơn sốt AI có đang thoái trào?

Trí tuệ nhân tạo (AI) được coi là "ngọn lửa cách mạng công nghiệp mới" với kỳ vọng tạo nên cú hích nghìn tỉ USD. Thế nhưng sau giai đoạn bùng nổ đầu cơ và những báo cáo doanh thu kỷ lục, thị trường đang phát đi những tín hiệu hạ nhiệt rõ rệt.

Từ sự sụt giảm của cổ phiếu công nghệ lớn, chi phí GPU giảm, đến loạt nghiên cứu cho thấy 95% dự án AI chưa đem lại lợi ích tài chính, tất cả đang khiến giới quan sát đặt câu hỏi: Liệu AI đã qua "đỉnh bong bóng"?

AI: Từ kỳ vọng "cách mạng công nghiệp mới" đến thực tế phũ phàng

Chỉ trong vòng hai năm, AI đã được nâng lên tầm "cách mạng công nghiệp mới", cuốn theo hàng loạt khoản đầu tư khổng lồ từ các tập đoàn công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm và cả chính phủ.

Nvidia liên tục công bố doanh thu kỷ lục nhờ bùng nổ nhu cầu chip AI, Microsoft và Google chi hàng chục tỉ USD để mở rộng trung tâm dữ liệu, trong khi Meta đặt cược tương lai vào AI như một động cơ tăng trưởng chính.

Tuy nhiên, sự hưng phấn này đang bộc lộ mặt trái. Thị trường chứng khoán phản ứng tiêu cực ngay cả khi doanh nghiệp "vượt kỳ vọng", cho thấy kỳ vọng của giới đầu tư đã được đẩy lên quá cao.

Nvidia là ví dụ điển hình: doanh thu tăng vọt, nhưng cổ phiếu vẫn giảm sau công bố kết quả kinh doanh vì thị trường cho rằng triển vọng không còn nhiều bất ngờ.

Các mã "ăn theo AI" như AMD, Super Micro cũng điều chỉnh mạnh khi lợi nhuận không đủ hấp dẫn, báo hiệu nhà đầu tư ngày càng thận trọng hơn.

Đầu tư hạ tầng khổng lồ và câu hỏi về hiệu quả thực sự

Đằng sau sự lạc quan vẫn là những con số chi khổng lồ. Microsoft dự kiến chi hơn 80 tỉ USD cho hạ tầng AI trong năm tài chính 2025, con số tương đương chi tiêu quốc phòng của nhiều quốc gia.

Google, Meta cũng không kém cạnh, liên tục công bố kế hoạch xây dựng các trung tâm dữ liệu thế hệ mới. Điều này chứng minh niềm tin dài hạn vào AI chưa hề giảm, nhưng cũng đặt ra câu hỏi hóc búa: liệu nguồn tiền khổng lồ ấy có đem lại lợi nhuận tương xứng?

Thực tế, chi phí vận hành và xây dựng hạ tầng AI ngày càng đè nặng lên biên lợi nhuận của các "ông lớn". Đó là lý do nhiều công ty công nghệ đồng thời cắt giảm nhân sự và tái cơ cấu, nhằm bù đắp chi phí đầu tư.

Một nghịch lý đang hiện hữu: AI được xem là công cụ tối ưu hóa chi phí cho doanh nghiệp, nhưng chính việc phát triển AI lại khiến các tập đoàn phải chi tiêu nhiều chưa từng có.

Chi phí GPU hạ nhiệt, nguồn cung bớt căng thẳng

Một trong những chỉ dấu rõ ràng nhất về sự hạ nhiệt của "cơn sốt AI" là giá chip AI. Chỉ cách đây một năm, giá thuê chip Nvidia H100 trên đám mây từng lên tới 8 USD/giờ, khiến nhiều start-up khó có thể duy trì mô hình thử nghiệm. Nay, mức giá này đã giảm xuống còn khoảng 2,8-3,5 USD/giờ.

Nguyên nhân đến từ việc nguồn cung phần cứng bắt đầu ổn định, cạnh tranh giữa các nhà cung cấp tăng lên và doanh nghiệp buộc phải tối ưu hóa việc sử dụng GPU thay vì "vung tay" như trước. Đây vừa là tín hiệu tích cực cho sự trưởng thành của thị trường, vừa phản ánh rằng "cầu" không còn nóng như giai đoạn cao điểm 2023-2024.

95% dự án GenAI thất bại và nghịch lý vốn đầu tư

Một nghiên cứu từ MIT đã gây sốc dư luận khi cho thấy 95% các dự án Generative AI thí điểm không mang lại lợi ích tài chính rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp triển khai AI mà thiếu KPI cụ thể, dẫn đến việc kết quả không thể đo lường hoặc không tích hợp được vào quy trình sản xuất - kinh doanh. Điều này không đồng nghĩa AI vô dụng, nhưng phơi bày sự khác biệt lớn giữa kỳ vọng và thực tế.

Song song với đó, thị trường vốn cũng phản ánh sự lệch pha đáng báo động. Chỉ riêng quý I-2025, lĩnh vực AI hút về tới 104 tỉ USD vốn đầu tư mạo hiểm, nhưng chỉ có 36 tỉ USD thoái vốn. Điều này có nghĩa là dòng tiền vẫn đổ vào "như thác", trong khi lối ra (IPO, M&A) chưa rõ ràng. Tình trạng này rất giống các bong bóng công nghệ trước đây, nơi vốn đầu tư vượt xa giá trị tạo ra trong ngắn hạn.

Trong khi Mỹ và châu Âu tập trung vào cạnh tranh công nghệ, Trung Quốc lại đối mặt với nguy cơ "xây nhiều hơn cần". Hàng loạt trung tâm dữ liệu AI được triển khai theo định hướng chính sách, thậm chí khi chưa có khách thuê cụ thể.

Alibaba đã phải lên tiếng cảnh báo về "bong bóng hạ tầng" khi cung vượt cầu. Mô hình phát triển kiểu "kế hoạch hóa" này giúp Trung Quốc nhanh chóng bắt kịp về công nghệ, nhưng cũng có thể tạo ra những dư thừa tốn kém nếu nhu cầu thực tế không kịp tăng trưởng.

Tất cả những tín hiệu trên cho thấy cơn sốt AI đã bớt hưng phấn. Nhưng đây chưa phải là một quả bong bóng sắp vỡ theo kiểu dotcom năm 2000. Khác biệt lớn nhất nằm ở chỗ: nhu cầu AI thực sự tồn tại, hạ tầng số toàn cầu đang cần nâng cấp, và doanh nghiệp vẫn tìm cách ứng dụng công nghệ này để tăng năng suất.

Vấn đề chỉ là tốc độ và hiệu quả. Thị trường đang bước vào giai đoạn "sàng lọc", nơi chỉ những công ty có mô hình kinh doanh bền vững, ROI rõ ràng mới trụ lại. Các start-up "hào nhoáng" thiếu nền tảng sẽ dần biến mất, còn AI sẽ tiếp tục tiến hóa nhưng ở nhịp độ thực tế hơn.

AI không còn là "cơn sốt" bất chấp tất cả, mà đang dần trở thành một ngành công nghiệp trưởng thành, nơi mọi khoản chi tiêu đều bị soi xét kỹ lưỡng. Nhà đầu tư, doanh nghiệp và chính phủ đã qua giai đoạn mơ mộng để bước vào bài toán khó hơn: làm thế nào biến công nghệ này thành giá trị thực.