Chuyển đổi số - Định hình một hướng đi mới toàn diện

Chuyển đổi số không còn là khái niệm xa lạ trong đời sống xã hội Việt Nam mà đã trở thành xu thế phát triển tất yếu, đặc biệt trong lĩnh vực báo chí truyền thông. Trong bối cảnh đó, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh đã và đang chủ động, sáng tạo triển khai chuyển đổi số, góp phần định hình một hướng đi mới toàn diện, bài bản và mang tầm nhìn chiến lược.

Đặt nền móng từ tư duy hội tụ - đa nền tảng

Khi Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh (QMG) chính thức ra đời vào năm 2019, đây là cơ quan báo chí cấp tỉnh đầu tiên trong cả nước thực hiện mô hình hợp nhất giữa các thiết chế truyền thông: Báo Quảng Ninh, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, Phòng Biên tập - Cổng Thông tin điện tử tỉnh và Báo Hạ Long. Một quyết định táo bạo, mang tính cách mạng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức về mô hình tổ chức, cơ chế vận hành và đặc biệt là việc đồng bộ hóa tư duy làm báo giữa các khối báo chí truyền thống và hiện đại.

Ngay từ khi thành lập, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh đã xác định cho mình chiến lược phát triển dài hạn theo hướng “tòa soạn hội tụ đa phương tiện, phân phối đa nền tảng”. Đây không phải khẩu hiệu hình thức mà là một định hướng hành động xuyên suốt, được hiện thực hóa bằng những quyết sách cụ thể. Trong điều kiện mặt bằng làm việc chưa thống nhất, hạ tầng kỹ thuật còn thiếu đồng bộ, nhiều bộ phận làm việc phân tán, QMG vẫn kiên định triển khai mô hình tòa soạn hội tụ. Thông tin, dữ liệu trở thành tài sản dùng chung và được chia sẻ rộng rãi giữa các bộ phận, phục vụ cho tác nghiệp báo chí trên mọi nền tảng: Báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình và mạng xã hội.

Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác dữ liệu số hình ảnh và âm thanh, QMG cũng đầu tư hệ thống quản lý dữ liệu LTO, cho phép tìm kiếm, tra cứu dữ liệu theo từ khóa, chủ đề, thời gian… Hiện hệ thống đang lưu trữ, quản lý 300 Terabyte dữ liệu truyền hình, 64 Terabyte dữ liệu phát thanh.  

Sau hệ thống quản lý dữ liệu phát thanh, truyền hình, năm 2021, QMG nâng cấp Báo Quảng Ninh điện tử tại địa chỉ: https://baoquangninh.vn/ trên cơ sở tích hợp Báo Quảng Ninh điện tử cũ và trang thông tin điện tử qtv.vn, được nâng cấp toàn diện trên hệ thống CMS - Hệ thống quản trị nội dung cho tòa soạn điện tử mới theo hướng tương tác với bạn đọc, dựa trên nhu cầu phát triển chuyên nghiệp và định hướng phát triển tòa soạn hội tụ. Hệ thống tích hợp truyền hình và phát thanh, bao gồm xem và nghe truyền hình, phát thanh trực tuyến; xem được lịch phát sóng chuẩn tới từng giây. Người dùng có thể xem, nghe lại các chương trình truyền hình, phát thanh ngay sau khi chương trình đó phát sóng trực tiếp.

Việc xây dựng hệ thống dữ liệu dùng chung và lưu trữ băng từ công nghệ LTO7 là một bước đi mang tính nền tảng. Kho dữ liệu khổng lồ này không chỉ đảm bảo khả năng tác nghiệp nhanh chóng, thuận tiện trên đa nền tảng mà còn phục vụ lưu trữ tư liệu báo chí trong suốt hơn 30 năm - điều hiếm thấy ở các cơ quan báo chí cấp tỉnh hiện nay.

Với đặc thù là một cơ quan truyền thông đa phương tiện, QMG đang hướng tới tích hợp dữ liệu đầu vào và đầu ra của cả 4 loại hình báo chí: Báo viết, báo điện tử, báo nói và báo hình trong một hệ thống để việc quản lý, sử dụng dễ dàng và nhanh chóng, hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, Trung tâm cũng phát huy hiệu quả các phần mềm tác nghiệp từ xa như Zoom, Zalo, FTP, Remote Desktop… giúp duy trì hoạt động tác nghiệp trong mọi hoàn cảnh.

Chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà còn là thay đổi tư duy sản xuất nội dung. Hoạt động báo chí trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh hiện nay, trong đó chủ chốt là hoạt động của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh đã và đang từng bước hiện thực hóa điều đó bằng việc “số hóa” toàn diện các sản phẩm báo chí ngày nay là sự kết hợp giữa các nền tảng báo chí, truyền thông gồm: Truyền hình; phát thanh; báo in; báo Quảng Ninh điện tử; cổng thông tin điện tử tổng hợp; App Quảng Ninh Media trên nền tảng OTT dành cho các thiết bị di động thông minh; các nền tảng mạng xã hội như: Youtube, Facebook, Weibo, Tiktok, Zalo, hoạt động trên nguyên tắc “một nội dung - đa nền tảng”. Hạ tầng kỹ thuật được đầu tư bài bản với hệ thống phòng dựng, trường quay ảo, studio truyền hình và phát thanh hiện đại, cùng trung tâm dữ liệu và quản lý nội dung số. Toàn bộ quy trình sản xuất chương trình truyền hình từ tiền kỳ, hậu kỳ đến phát sóng đều được số hóa, từ đó xây dựng kho dữ liệu báo chí về các ngành, lĩnh vực của Quảng Ninh. Trung tâm cũng đang sử dụng hạ tầng áp dụng công nghệ điện toán đám mây (Cloud Computing) đối với báo Quảng Ninh điện tử.

Một ví dụ điển hình là chương trình “Quảng Ninh Let's Go”, được phát trực tiếp hằng ngày trên sóng phát thanh tần số FM 97.8 MHz và livestream trên fanpage QMG tin tức Quảng Ninh 24/7. Nội dung của chương trình được cập nhật những thông tin du lịch mới nhất, tình hình thời tiết, về ẩm thực, điểm vui chơi trong tỉnh, những kinh nghiệm du lịch của các vị khách mời tham gia trực tiếp trong chương trình... Bên cạnh đó, dưới dẫn dắt câu chuyện của MC thì chương trình cũng sử dụng màn hình điện tử tương tác ở phía sau, mang lại không gian vô cùng sinh động và hấp dẫn.

Hay như bên cạnh các phóng sự truyền hình, Trung tâm còn đẩy mạnh sản xuất nội dung số với loạt video phóng sự, clip ngắn phục vụ mạng xã hội. Các chuyên mục như “Chuyển đổi số”, “Giao lưu tọa đàm”, “Khám phá”, “Tinh hoa đất mỏ”… được đầu tư cả về nội dung lẫn hình thức, thu hút hàng triệu lượt xem và chia sẻ.

Trên mạng xã hội, sự hiện diện của hoạt động báo chí chính thống của tỉnh cũng rất mạnh mẽ. Fanpage “QMG - Tin tức Quảng Ninh 24/7” hiện có hơn 354.000 người theo dõi; kênh YouTube QuangNinhTV đạt hơn 176.000 lượt đăng ký; tài khoản TikTok cán mốc hơn 73.000 lượt theo dõi, hơn 1,7 triệu lượt thích và có hàng triệu lượt xem mỗi tháng. Đây không chỉ là kênh phân phối mà còn là kênh tương tác hai chiều với độc giả - nơi phản ánh mức độ tiếp cận và mức độ lan tỏa của nội dung báo chí hiện đại.

Trong chuyển đổi số, công nghệ là nền tảng, nhưng con người mới là trung tâm. Nhận thức rõ điều đó, trong suốt thời gian qua, các cơ quan báo chí của tỉnh, trong đó đi đầu là Trung tâm Truyền thông tỉnh đã đầu tư mạnh vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Các lớp tập huấn kỹ năng số, làm báo đa phương tiện, sản xuất nội dung video, thiết kế infographic, ứng dụng AI trong báo chí… được tổ chức thường xuyên dưới nhiều hình thức. Không chỉ là lớp học lý thuyết, đội ngũ phóng viên, kỹ thuật viên còn được cọ xát qua thực tế tác nghiệp, từ đó hình thành kỹ năng và tư duy số vững vàng.

Xác định nhân lực là yếu tố then chốt, Trung tâm đã xây dựng đội ngũ phóng viên - biên tập viên đa năng, có thể tác nghiệp trên hiện trường, quay - dựng - viết tin ngay tại chỗ, cập nhật liên tục lên mạng xã hội và các nền tảng số. Những phóng viên trẻ như Hoàng Thu Quỳnh, Hoàng Trường Giang, Cao Minh Đức, Nguyễn Quỳnh Trang của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh hay Trường Giang, Hoàng Cường của Cơ quan thường trú Đài Tiếng nói Việt Nam khu vực Đông Bắc, Vũ Khôi của báo Nhân dân, Đức Hiếu của Thông tấn xã Việt Nam… là những gương mặt tiêu biểu trong làm báo đa phương tiện. Các tác phẩm Megastory tương tác, e-Magazine hiện đại, video 360 độ trải nghiệm thực tế, livestream chính luận trực tuyến trên nhiều nền tảng… đã trở thành sản phẩm thường xuyên, minh chứng cho một thế hệ người làm báo Quảng Ninh biết thích nghi, đổi mới và tiên phong.

Chia sẻ về tầm quan trọng của yếu tố con người, của những nhà báo trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ, Nhà báo Bùi Thị Thu Hương, Phó Giám đốc, Phó Tổng Biên tập Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh, nhấn mạnh: “Muốn chuyển đổi số thành công, phải đặt con người vào vị trí trung tâm. Công nghệ có thể mua được, nhưng con người làm chủ công nghệ mới là nhân tố quyết định sự bền vững”.

Hướng tới xây dựng hệ sinh thái báo chí số toàn tỉnh

Mặc dù đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận, nhưng QMG nói riêng và báo chí Quảng Ninh nói chung vẫn đang đối mặt với không ít thách thức. Hạ tầng kỹ thuật chưa được đầu tư hiện đại đồng bộ. Nguồn lực đầu tư cho chuyển đổi số còn thiếu cơ chế rõ ràng, đặc biệt là thiếu khung định mức chi cho các hạng mục số hóa, khiến việc triển khai gặp nhiều vướng mắc. Bên cạnh đó, lực lượng kỹ thuật chuyên sâu về CNTT còn mỏng, khó đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh của các nền tảng số. Việc thu hút nhân lực công nghệ trẻ, am hiểu cả báo chí và kỹ thuật đang là bài toán khó cho các cơ quan báo chí địa phương.

Cùng với đó, một trong những vướng mắc lớn nhất là chưa có cơ chế tài chính đặc thù phục vụ chuyển đổi số báo chí. Hiện nay, chi phí cho phần mềm, thiết bị chuyên dụng, dữ liệu số hóa… chưa được quy định cụ thể trong định mức chi ngân sách nhà nước đối với báo chí địa phương. Điều này khiến nhiều hạng mục phải “xoay xở nội bộ” hoặc phụ thuộc vào các dự án ngắn hạn, khó tạo nền tảng bền vững.

Chia sẻ về vấn đề này, Phó Giám đốc, Phó Tổng Biên tập Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh Bùi Thị Thu Hương nhấn mạnh: “Để chuyển đổi số thành công, ngoài nỗ lực nội tại, chúng tôi rất mong muốn có sự đồng hành của Nhà nước trong việc xây dựng cơ chế đặc thù cho báo chí địa phương, đặc biệt là ở các tỉnh đang thực hiện mô hình hợp nhất. Cần có nguồn lực tài chính đủ mạnh để đầu tư bài bản cho hạ tầng và con người”.

Từ thực tế đó, lãnh đạo Trung tâm Truyền thông tỉnh đã kiến nghị các cấp có thẩm quyền sớm ban hành chính sách khuyến khích phát triển công nghệ trong báo chí, đặc biệt là cơ chế tài chính đặc thù cho hoạt động chuyển đổi số. Cùng với đó là cơ chế đào tạo dài hạn cho nguồn nhân lực báo chí - công nghệ và chính sách thu hút nhân tài số về làm việc tại địa phương.

Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, người luôn theo sát hành trình chuyển đổi số của báo chí cả nước - từng nhận định: “Báo chí không thể đứng ngoài làn sóng AI. Chúng ta không có nhiều thời gian để chờ đợi hay thăm dò. Phải chấp nhận thử nghiệm, chấp nhận rủi ro để đi nhanh, đi xa trong hành trình chuyển đổi số. Quảng Ninh là một trong số ít địa phương đang làm được điều đó một cách bài bản và thực chất”.

Từ những kết quả đã đạt được trong nhiệm vụ chuyển đổi số của Trung tâm Truyền thông tỉnh, có thể thấy rằng một mình một đơn vị dù tiên phong đến đâu cũng không thể tạo ra chuyển biến hệ thống nếu không có sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và các cơ quan báo chí trên địa bàn. Do đó, tỉnh Quảng Ninh đã và đang từng bước thiết lập một hệ sinh thái báo chí số. Trong hệ sinh thái này, cần có nền tảng công nghệ dùng chung, cơ sở dữ liệu liên kết, kho tư liệu số tích hợp và quy trình xuất bản theo chuẩn số thống nhất. Đồng thời, các cấp sở, ngành cũng cần được đào tạo kiến thức truyền thông số để hợp tác hiệu quả với báo chí trong việc cung cấp dữ liệu, hình ảnh, phản hồi ý kiến người dân… tạo ra dòng chảy thông tin đa chiều, minh bạch và chính xác. Việc xây dựng hệ sinh thái báo chí số không chỉ giúp tăng hiệu quả truyền thông chính sách, mà còn là bước đệm quan trọng để hình thành nền hành chính số, chính quyền số toàn diện trên địa bàn tỉnh.

Hướng tới mục tiêu đến năm 2030 tăng tỷ lệ chương trình phát thanh trực tiếp có tính tương tác cao, phấn đấu 100% bản tin Thời sự truyền hình phát sóng theo phương thức trực tiếp, duy trì vị trí top 10 đơn vị báo Đảng địa phương có số người truy cập thời gian lưu trang lâu nhất và xếp hạng xuất sắc trong đo lường chỉ số đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí, Trung tâm Truyền thông tỉnh đang tiếp tục đầu tư xây dựng hệ sinh thái truyền thông số bao gồm: Báo chí số, truyền hình số, nền tảng mạng xã hội, ứng dụng di động và trung tâm phân tích dữ liệu người dùng. Một trong những kế hoạch gần nhất là tăng cường sản xuất các chương trình phát thanh trực tiếp và tương tác, chú trọng sản xuất các nội dung số, tạo kênh phân phối mới nhằm tiếp cận nhanh hơn, chủ động hơn tới công chúng.

Với những bước đi bài bản, tầm nhìn dài hạn và sự nỗ lực không ngừng nghỉ, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh đang từng bước kiến tạo nên một mô hình báo chí số hiện đại, linh hoạt và hiệu quả. Đây không chỉ là thành tựu của một đơn vị, mà còn là nền móng cho hành trình xây dựng hệ sinh thái báo chí số toàn tỉnh - một thành tố quan trọng trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Chuyển đổi số báo chí không phải là đích đến mà là một hành trình liên tục. Thành công của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh cho thấy: Nếu có quyết tâm, tư duy đúng và được đầu tư xứng đáng, báo chí địa phương hoàn toàn có thể bứt phá, không chỉ theo kịp mà còn dẫn đầu xu thế. Quảng Ninh - với tinh thần "tiên phong, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm" - đang viết tiếp câu chuyện mới về báo chí trong kỷ nguyên số.