Lưu giữ, bảo tồn nguồn gen quý

Nhờ đẩy mạnh triển khai các đề tài, nhiệm vụ khoa học công nghệ, nhiều nguồn gen quý, nhiều loài bản địa đã được bảo tồn và phát triển, mang lại sinh kế bền vững cho người dân và góp phần kiến tạo nên những sản phẩm đặc trưng của địa phương. Qua đó, từng bước khẳng định vai trò quan trọng trong công cuộc bảo tồn và phát triển nguồn gen quý hiếm.

Trong giai đoạn 2021-2025, Quảng Ninh đã xác định 19 nhiệm vụ trọng điểm nhằm bảo tồn các nguồn gen quý, hiếm và có giá trị. Các nhiệm vụ này bao gồm 7 nguồn gen lâm nghiệp, 7 nguồn gen dược liệu, 2 nguồn gen thủy sản và 3 nguồn gen vật nuôi quan trọng cho nông nghiệp. Đến nay, việc triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ này đã được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo chất lượng, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương và các lĩnh vực chuyên sâu.

Một trong những điểm sáng nổi bật là nhiệm vụ "Bảo tồn nguồn gen rươi nước lợ Đông Triều". Đây là đề án khoa học công nghệ cấp tỉnh đã hoàn thành với nhiều kết quả đáng ghi nhận. Ba mô hình bảo tồn rươi được xây dựng trên tổng diện tích 5ha đã sản xuất thành công 40 triệu ấu trùng và 12,5 triệu rươi giống, phục vụ công tác bảo tồn và lưu giữ. Đáng chú ý, chỉ riêng mô hình thả con giống tại phường Hưng Đạo (TP Đông Triều) đã thu hoạch được gần 300kg rươi trong vụ chiêm từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2025. Chia sẻ về thành công này, ông Cao Văn Minh, Chủ nhiệm nhiệm vụ từ Trung tâm Quốc gia giống hải sản miền Bắc, nhấn mạnh: “Rươi Cầu Cầm đã thành thương hiệu và có giá trị cao nhất trong các loại rươi. Qua kiểm tra trực tiếp, mật độ rươi nuôi tại mô hình cao hơn rất nhiều so với tự nhiên, cho thấy tiềm năng duy trì những vụ thu hoạch khả quan trong tương lai”.

Bên cạnh rươi, nấm chẹo – một loại gen quý khác của Quảng Ninh với giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao cũng đã được thử nghiệm nuôi trồng thành công. Mô hình được triển khai tại xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên trên quy mô 2 hecta đã cho năng suất và chất lượng nấm tương đương với nấm mọc tự nhiên, mật độ trung bình khoảng 15 thể quả trên một mét vuông. Ông Lã Văn Vy, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên, bày tỏ: “Chúng tôi rất mong muốn nhân rộng mô hình này cho bà con trên địa bàn, đặc biệt là trên các cánh rừng, vỉa rừng tự nhiên hiện nay đang có của bà con nhân dân để góp phần tạo ra sản phẩm chủ lực mới cho địa phương”.

Hiện Quảng Ninh có trên 40 nguồn gen đang được khai thác và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Có thể kể đến các loài cây như: Sở Bình Liêu, Quế, Thông nhựa, Trà hoa vàng, Ba kích tím cùng một số giống lúa năng suất cao, các loại cây ăn quả. Về thủy sản và vật nuôi, các loại như: sá sùng, ngán, gà Tiên Yên, gà bản Đầm Hà, lợn Móng Cái, lợn Hương… đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế địa phương. Những thành công này không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà còn mở ra hướng phát triển bền vững, tạo ra giá trị kinh tế mới.

Ông Phạm Hồng Thái, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho biết: Hiện Sở Khoa học và Công nghệ đang tham mưu cho tỉnh xây dựng đề án khu bảo tồn lưu giữ nguồn gen tỉnh Quảng Ninh. Đề án này có các mục tiêu chính là rà soát lại, số hóa và xây dựng cơ sở dữ liệu các nguồn gen trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, đề xuất xây dựng hạ tầng khoa học kỹ thuật để thực hiện nhiệm vụ lưu trữ, nghiên cứu và thương mại hóa các nguồn gen.

Những kết quả đã đạt được và kế hoạch tiếp theo trong việc bảo tồn những nguồn gen quý của tỉnh chính là sự cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Việc hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý theo Nghị quyết 57 sẽ giúp Quảng Ninh có thêm cơ sở để ban hành các chính sách đặc thù, ưu đãi cho việc bảo tồn, nhân giống và phát triển sản phẩm từ nguồn gen quý. Đồng thời, thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến vào việc nhân giống, lưu giữ, và phát triển các giống loài quý hiếm, cũng như khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong công tác bảo vệ và phát triển tài nguyên di truyền.

Nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc bảo tồn và phát triển dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ, nhiều nguồn gen quý giá của Quảng Ninh đã thực sự được "lưu giữ" và mang lại giá trị kinh tế cao, góp phần quan trọng vào việc nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân, đồng thời kiến tạo nên những sản phẩm đặc trưng mang đậm bản sắc vùng đất Mỏ.