Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam chính thức khởi xướng công cuộc Đổi mới toàn diện đất nước, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tư duy phát triển. Bám sát các quan điểm chỉ đạo của Đảng, tỉnh Quảng Ninh đã có bước đi vững chắc trên chặng đường thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh. Đặc biệt, tỉnh đã có những quyết sách chiến lược tập trung phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Trước năm 1986, Quảng Ninh là một tỉnh công nghiệp nặng, chủ yếu dựa vào khai thác than, hạ tầng nghèo nàn, giao thông đi lại vô cùng khó khăn, đời sống người dân còn nhiều thiếu thốn. Nhiều khu vực miền núi, hải đảo xa xôi của tỉnh ở tình trạng 3 không (không điện lưới, không nước sạch, không bê tông giao thông)... Đây là giai đoạn Quảng Ninh cũng như cả nước vô cùng khó khăn về kinh tế, lương thực và hàng hóa thiết yếu nên Nhà nước buộc phải quản lý phân phối qua hệ thống tem phiếu.

Bà Lê Thị Bình (phường Cao Thắng) tâm sự: "Trong ký ức tôi vẫn còn nhớ như in những ngày gian khó của Quảng Ninh. Khi ấy tôi là nhân viên bách hóa với đồng lương ít ỏi. Cả gia đình 4 nhân khẩu, mỗi tháng được phân phối mua 3 lạng thịt. Gạo thóc, mắm, muối, xà phòng... mỗi tháng qua tem phiếu nên cũng chỉ được mua một lần với số lượng rất ít. Những ngày gian khó ấy tôi không bao giờ quên...”

Quảng Ninh những năm tháng trước thời kỳ đổi mới, hệ thống giao thông, hạ tầng kinh tế - xã hội, sản xuất... trải qua thời kỳ chiến tranh, bị phá hủy trầm trọng. Nguồn lực đầu tư hạn hẹp, tình trạng hạ tầng yếu kém kéo dài, kéo theo đó là kinh tế - xã hội chậm phát triển. Cũng từ hạ tầng yếu kém mà nhiều địa phương, như: Bình Liêu, Ba Chẽ, Hải Hà, Hoành Bồ, Hà Cối... thường xuyên bị cô lập, chia cắt mỗi khi có bão lũ.

Ông Nguyễn Tư Ba (phường Hạ Long), cho biết: “40 năm về trước, tuyến đường miền Đông là nỗi ám ảnh của cánh anh em lái xe. Khi ấy, tôi làm việc tại Công ty Xây lắp mỏ, thường xuyên phải vận chuyển thiết bị, vật liệu qua nhiều địa bàn. Nhưng khó khăn nhất vẫn là di chuyển đến khu vực miền Đông của tỉnh. Từ Hạ Long, để đến được Quảng Hà (cũ), anh em lái xe phải mất cả ngày trời mới có thể đưa được các thiết bị đến nơi cho công nhân triên khai thi công, xây lắp. Nhiều hôm mưa bão, đường trơn trượt, tình trạng tắc đường, xe trượt bánh... thường xuyên xảy ra. Cũng vì khó khăn về giao thông nên mỗi chuyến công tác cũng phải kéo dài hàng tuần. Cuộc sống khó khăn vất vả nhưng đó là tình trạng chung ở thời kỳ đó và người dân thì vẫn luôn tin tưởng ở tương lai phía trước...”

Đời sống vật chất đã khó khăn, đời sống tinh thần của nhân dân cũng thiếu thốn. Ông Trần Quang Hùng (phường Cao Xanh), tâm sự: “Những năm trước thời kỳ đổi mới, hầu như nhà nào cũng trong cảnh thiếu thốn. Cả xóm tôi khi ấy mới có một nhà sắm được ti vi. Cứ hè đến, hồi ấy nổi lên phim Tây Du Ký, đám trẻ con trong xóm tối đến háo hức rủ nhau đi xem nhờ. Cơm không đủ ăn, thiếu thốn đủ bề, mong ước được xem ti vi thời điểm đó cũng là thứ xa xỉ đối với người dân...”.

Có lẽ, những khó khăn hiện hữu của Quảng Ninh khi ấy cũng giống như bao địa phương trong cả nước. Năm 1986, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tư duy phát triển. Quan điểm chỉ đạo quá trình đổi mới ở tỉnh Quảng Ninh khi ấy bám sát các quan điểm đổi mới, chỉ đạo của Trung ương, từ Đại hội VI đến Đại hội XII của Đảng, đồng thời phát huy sự chủ động, sáng tạo để có các quyết sách phù hợp với điều kiện cụ thể, đặc thù của tỉnh và bối cảnh tình hình trong nước, quốc tế ở từng thời kỳ. Trong đó, tập trung tháo gỡ, giải quyết đúng, trúng những vấn đề trọng tâm, cấp thiết đặt ra trong mỗi giai đoạn. Trong đó, an sinh xã hội, phát triển văn hóa con người được xác định là nhiệm vụ trọng yếu.

Từ năm 1986, tỉnh tập trung ổn định sản xuất và nâng cao đời sống nhân dân sau những năm tháng khủng hoảng kinh tế. Đảng bộ tỉnh tập trung quán triệt, tuyên truyền đến cán bộ, đảng viên, nhân dân về đổi mới, bắt đầu từ đổi mới từng phần về kinh tế, kết hợp đổi mới kinh tế với đổi mới chính trị, tiến tới đổi mới toàn diện; ổn định chính trị để đổi mới kinh tế, lấy đổi mới kinh tế là trọng tâm, mà nội dung là chuyển nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường, dưới sự quản lý của Nhà nước. 

Xuất phát từ một tỉnh công nghiệp khai thác mỏ, giữ vị trí quan trọng về quốc phòng, có nhiều dân tộc anh em sinh sống, phân bố không đều, tiềm năng kinh tế đa dạng, vì vậy Tỉnh ủy đã quyết định đẩy mạnh sản xuất than, lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hoạt động xuất nhập khẩu; mở rộng giao lưu hàng hóa, lập lại trật tự trên lĩnh vực phân phối, lưu thông; phấn đấu sớm bình ổn giá cả, bảo đảm đồng lương thực tế của người lao động... Đồng thời, thúc đẩy phát triển sản xuất công, nông, ngư nghiệp và tiểu thủ công nghiệp bằng lao động vật tư, nguyên liệu hiện có, làm ra nhiều sản phẩm...

Bước vào năm 1991, kinh tế - xã hội của Quảng Ninh thoát ra khỏi tình trạng chậm phát triển, tạo được thế phát triển vững chắc, từ đó tăng nhanh khả năng tích luỹ và cải thiện đời sống nhân dân.

Ở mỗi giai đoạn, tỉnh lại có những quyết sách sát hợp, đặc biệt là an sinh xã hội, phát tiển văn hóa con người. Rất nhiều nghị quyết đã được ban hành, thiết thực đi vào cuộc sống, đã làm thay đổi căn bản trên nhiều lĩnh vực đời sống xã hội trong tỉnh. Tính riêng trong nhiệm kỳ 2020-2025, tỉnh ban hành hàng loạt quyết sách lớn, về phát triển văn hóa con người Quảng Ninh, an sinh xã hội, điển hình: Nghị quyết số 06-NQ/TU (ngày 17/5/2021) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển kinh tế - xã hội bền vững gắn với bảo đảm vững chắc quốc phòng - an ninh ở các xã, thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; Nghị quyết số 17-NQ/TU (ngày 30/10/2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững; Nghị quyết số 35/2021/NQ-HĐND về việc quy định chính sách thu hút, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao tại Trường Đại học Hạ Long, Trường Cao đẳng Việt - Hàn Quảng Ninh và Trường Cao đẳng Y tế Quảng Ninh giai đoạn 2021-2025; Đề án phát triển nguồn nhân lực tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030; Đề án tiếp tục nâng cao năng lực hệ thống y tế, nâng cao chất lượng công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân tỉnh giai đoạn 2024-2030; các chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững… 

Hàng loạt quyết sách sát hợp, triển khai gắn kết với nhau, góp phần tạo nên những thành quả đáng tự hào trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện; diện mạo các vùng miền, nhất là khu vực miền núi, biên giới, hải đảo có nhiều khởi sắc; văn hóa, bản sắc dân tộc được gìn giữ phát huy đã tạo nên sức mạnh tập thẻ, gắn kết cộng đồng...

Những con đường bê tông thênh thang rộng mở; những cánh rừng xanh mướt; nhiều vùng sản xuất tập trung và mô hình kinh tế ứng dụng hiệu quả khoa học kỹ thuật mang lại hiệu quả cao... đang hiện hữu ở những vùng, miền trong tỉnh; các thiết chế văn hóa được quan tâm đầu tư đã và đang góp phục vụ tốt các nhiệm vụ chính trị và nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho người dân. Những địa phương xưa kia thiếu thốn, khó khăn đủ bề, nay trở thành những địa bàn năng động, bừng sáng phát triển như đặc khu Cô Tô, đặc khu Vân Đồn và nhiều địa bàn miền Đông của tỉnh... Thành quả đạt được là nhờ sự quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo linh hoạt và có những hoạch định chủ trương chiến lược của trung ương và của tỉnh Quảng Ninh trong tiến trình đổi mới đất nước cũng như chặng đường phát triển tỉnh Quảng Ninh.

Từ một tỉnh phần lớn phụ thuộc vào trợ cấp của trung ương, Quảng Ninh đã vươn lên trở thành một trong những địa phương phát triển năng động hàng đầu cả nước với kết cấu hạ tầng đồng bộ, môi trường đầu tư hấp dẫn, đô thị hiện đại, kinh tế tăng trưởng nhanh, bền vững. Chính sự kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế nhanh với phát triển xã hội bền vững, giữa hiện đại hóa hạ tầng với chăm lo con người... đã tạo dấu ấn Quảng Ninh -  địa phương tiêu biểu của cả nước trong công cuộc đổi mới vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. 

Sau 4 thập kỷ kiên định đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quảng Ninh đã vươn lên mạnh mẽ, trở thành một trong những địa phương phát triển năng động, toàn diện hàng đầu miền Bắc và cả nước. Trên hành trình phát triển, Quảng Ninh luôn đặt công tác công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền vững mạnh song hành với nhiệm vụ phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội... với những chính sách giảm nghèo đa chiều, nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, bảo vệ nhóm người yếu thế, hỗ trợ người có công và đồng bào vùng sâu, vùng xa... nhằm đảm bảo mọi người dân đều được thụ hưởng thành quả phát triển bao trùm.

Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện. Các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế... được tỉnh quan tâm dành nhiều nguồn lực đầu tư, đã tạo chuyển biến rõ nét. Quảng Ninh được công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3 và chuẩn phổ cập giáo dục trung học cơ sở mức độ 3 tại thời điểm tháng 12/2024; nằm trong 10 tỉnh, thành phố đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học, chuẩn phổ cập giáo dục trung học cơ sở, chuẩn phổ cập giáo dục mầm non và xoá mù chữ ở mức cao nhất. Đặc biệt, Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, Quảng Ninh đạt thành tích ấn tượng với 07/12 môn thi nằm trong tốp 10 tỉnh, thành phố có điểm trung bình môn cao nhất cả nước. Đây là thành quả đáng tự hào, khẳng định sự quan tâm, chăm lo sâu sắc của tỉnh Quảng Ninh cho sự nghiệp phát triển giáo dục - đào tạo.

Hiện, y tế Quảng Ninh đạt 57,7 giường bệnh/vạn dân; 17 bác sĩ/vạn dân; tỷ lệ tham gia BHYT đạt 95,56%, cao hơn mục tiêu chung toàn quốc. Các bệnh viện được xây dựng, đầu tư thiết bị hiện đại, đảm bảo mọi người dân ở khắp các vùng miền trong tỉnh đều được tiếp cận dịch vụ y tế một cách kịp thời, thuận tiện và an toàn. Với phương châm “Y tế gần dân, sát dân và đáp ứng thuận lợi, kịp thời, đầy đủ nhất cho nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ban đầu”, ngành Y tế tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 xây dựng hệ thống y tế cơ sở vững mạnh, hiện đại, làm tốt nhiệm vụ quản lý sức khoẻ toàn diện, liên tục cho mỗi người dân. 

Quảng Ninh là 1 trong những địa phương đi đầu cả nước trong việc hoàn thành sớm chương trình xây dựng nông thôn mới ở cả ba cấp và về đích trước 03 năm chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Đến hết năm 2024, thu nhập bình quân đầu người tại các xã, thị trấn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, biên giới, hải đảo của tỉnh đạt 83,79 triệu đồng/người/năm (tăng 40,090 triệu đồng/người/năm, gấp 1,9 lần so với năm 2020). Đến nay, tỉnh không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia. 

Sau 40 năm đổi mới, Quảng Ninh đã đạt được những thành tựu to lớn, nhiều mặt nổi bật, mang tính tiên phong và đột phá, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, đổi mới và phát triển đất nước. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy đảng được nâng lên; chú trọng đổi mới tư duy, phương thức phát triển dựa trên ba trụ cột Thiên nhiên - Con người - Văn hóa. Đặc biệt trong giai đoạn từ 2011 đến nay, tỉnh đã tập trung đưa công cuộc đổi mới toàn diện đi vào chiều sâu, chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”, chuyển dịch mạnh mẽ cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, bền vững hơn.

Kinh tế liên tục tăng trưởng cao và ổn định, quy mô kinh tế tăng nhanh (năm 2025 ước đạt 395.000 tỷ đồng, gấp 7 lần so với năm 2010, gấp 71,6 lần so năm 2000, gấp 135,7 lần so với năm 1995), chiếm trên 10% tổng quy mô kinh tế vùng đồng bằng Sông Hồng; GRDP bình quân đầu người luôn nằm trong nhóm các địa phương dẫn đầu cả nước, năm 2025 ước đạt trên 11.000 USD (gấp 4,6 lần so với năm 2010, gấp 25,4 lần so với năm 2000, gấp 47,7 lần so với năm 1995); là một trong những địa phương có điều tiết cho ngân sách quốc gia và có số thu nằm trong nhóm các tỉnh, thành cao nhất cả nước.

Bà Nguyễn Thị Thanh, phường Cao Thắng, chia sẻ: Nay tôi đã hơn 80 tuổi, từng trải qua những ngày tháng đói ăn, thiếu mặc; chứng kiến những thăng trầm của tỉnh, tôi càng thấm thía và cảm phục sức mạnh của sự đoàn kết, đồng lòng của Đảng bộ, chính quyền tỉnh Quảng Ninh cũng như sự kiêm trì vượt khó, vươn lên của người dân trong tỉnh. Quảng Ninh hôm nay thực sự phát triển mạnh mẽ, nhất là hạ tầng giao thông hiện đại có cả cảng biển, sân bay, cao tốc; đường bê tông kéo dài đến tận thôn, bản vùng sâu vùng xa của tình; những vùng miền vốn xa xôi, thiếu thốn đủ bề trước đây như khu vực hải đảo, thì nay cũng phát triển mạnh mẽ và tiến gần với đất liền... Hơn ai hết, người dân được hưởng những thành quả của sự phát triển ấy. Dân có giàu, nước với mạnh, tôi tin Quảng Ninh tiếp tục phát triển mạnh hơn.

Với cách làm bài bản, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ, đặc biệt là gắn kết giữa phát triển văn hóa - con người với các chính sách an sinh xã hội là nền tảng vững chắc để Quảng Ninh tiếp tục bứt phá. Xây dựng, phát triển nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh trên cơ sở kết hợp hài hoà các giá trị đặc trưng của tỉnh “Thiên nhiên tươi đẹp, Văn hóa đặc sắc, Xã hội văn minh, Hành chính minh bạch, Kinh tế phát triển, Nhân dân hạnh phúc”.

Những kết quả đạt được qua 40 năm đổi mới của tỉnh Quảng Ninh về lý luận đã được định hình sáng rõ, được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng đắn. Đây cũng là nền tảng, điều kiện quan trọng để Quảng Ninh tự tin, tự lực, tự cường, hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược, cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.