Từ “thủ phủ than” của cả nước, Quảng Ninh đang chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình tăng trưởng xanh, bền vững và hiện đại. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 10,4%/năm giai đoạn 2021-2025, GRDP bình quân đầu người trên 11.000 USD, cùng sự trỗi dậy của công nghiệp chế biến chế tạo, năng lượng sạch và du lịch xanh, Quảng Ninh khẳng định vị thế cực tăng trưởng toàn diện của miền Bắc, tạo nền tảng vững chắc để hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030.

Trong suốt nhiều thập kỷ, Quảng Ninh được biết đến là “thủ phủ than” của cả nước. Đây là lợi thế đặc thù nhưng cũng là điểm nghẽn lớn khi mô hình tăng trưởng phụ thuộc quá nhiều vào khai thác tài nguyên, tiềm ẩn nguy cơ cạn kiệt và gây áp lực môi trường. Chính vì vậy, từ những nhiệm kỳ trước, đặc biệt bước sang nhiệm kỳ 2020-2025, Đảng bộ và chính quyền tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện chuyển đổi mạnh mẽ mô hình tăng trưởng, chuyển từ “kinh tế nâu” sang “kinh tế xanh”, coi phát triển bền vững là trụ cột.

Theo dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XVI Đảng bộ tỉnh, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2021-2025 của Quảng Ninh đạt 10,4%/năm, cao gấp 1,7 lần mức bình quân cả nước. Quy mô kinh tế năm 2025 ước đạt khoảng 395 nghìn tỷ đồng, gần gấp đôi so với năm 2020. Đặc biệt, GRDP bình quân đầu người đạt trên 11.000 USD, đứng trong nhóm cao nhất cả nước. Đây là kết quả trực tiếp từ việc tỉnh kiên định đổi mới mô hình tăng trưởng, phát huy lợi thế vùng đất mỏ trong cách tiếp cận mới: Hiệu quả - bền vững - sáng tạo.

Công nghiệp chế biến chế tạo được xác định là động lực tăng trưởng chính. Nếu như trước đây, công nghiệp của Quảng Ninh gắn chặt với khai thác than và sản xuất điện, thì nay đã có sự chuyển biến mạnh mẽ. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo giai đoạn 2021-2025 đạt mức tăng trưởng ấn tượng 23%/năm, trở thành động lực chính của toàn tỉnh. Tỷ trọng FDI vào lĩnh vực này chiếm tới 68,5% tổng vốn thu hút, với tổng vốn đăng ký giai đoạn 2021-2025 ước đạt 9,77 tỷ USD, cao gấp 5,1 lần giai đoạn 2016-2020.

Nhiều dự án quy mô lớn, công nghệ cao được triển khai tại các Khu công nghiệp Đông Mai, Bắc Tiền Phong, Sông Khoai, Việt Hưng, Cảng biển Hải Hà… tạo thành chuỗi sản xuất mới mang tính cạnh tranh quốc tế: Dệt công nghệ cao, lắp ráp ô tô, xe điện, cơ khí chế tạo, sản xuất điện tử, pin năng lượng.

Đại diện Tập đoàn Texhong (Trung Quốc) khi đầu tư vào Khu công nghiệp Cảng biển Hải Hà từng nhận định: “Quảng Ninh có lợi thế hạ tầng và môi trường đầu tư tốt bậc nhất phía Bắc, là nơi chúng tôi yên tâm mở rộng sản xuất lâu dài”. Nhận định này phản ánh niềm tin của các tập đoàn quốc tế vào sự chuyển mình của tỉnh.

Năng lượng xanh là hướng đi chiến lược của Quảng Ninh. Trong khi ngành than tiếp tục giữ vai trò trụ cột, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia với sản lượng 2021-2025 đạt 219 triệu tấn (tăng gần 13% so với giai đoạn trước), tỉnh từng bước mở rộng sang năng lượng sạch.

Năm 2020, Thủ tướng đã đồng ý bổ sung Dự án Nhà máy điện khí LNG Quảng Ninh công suất 1.500MW vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Đây là nhà máy điện khí LNG nhập khẩu đầu tiên ở miền Bắc, khi vận hành sẽ cung cấp khoảng 9 tỷ kWh điện/năm, đóng góp ngân sách khoảng 57.700 tỷ đồng trong 25 năm. Quảng Ninh đã chấp thuận đầu tư, khởi động dự án với tổng vốn hơn 47.400 tỷ đồng (hơn 2 tỷ USD), khẳng định lợi thế cạnh tranh về điện khí LNG.

Tỉnh cũng đề nghị bổ sung quy hoạch phát triển điện gió giai đoạn 2021-2040 với công suất 5.000MW (ngoài khơi 3.000MW, trên bờ 2.000MW), trong đó giai đoạn 2021-2030 là 2.500MW. Viện Năng lượng đánh giá Quảng Ninh có tiềm năng rất lớn, với tổng công suất gió khoảng 15.397MW cả trên đất liền và ngoài khơi.

Theo Quy hoạch tỉnh 2021-2030, tầm nhìn 2050, Quảng Ninh sẽ phát triển công nghiệp năng lượng thân thiện môi trường, duy trì vị thế trung tâm năng lượng quốc gia, đặc biệt về điện gió và điện khí LNG. Tỉnh định hướng công nghiệp xanh, ưu tiên năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch; đồng thời nâng cao tỷ trọng chế biến, chế tạo công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn, tạo thêm một trụ cột chính cho nền kinh tế.

5 năm qua, du lịch - dịch vụ Quảng Ninh đã phục hồi mạnh mẽ, dần chuyển đổi theo mô hình tăng trưởng xanh, khẳng định vai trò ngành kinh tế mũi nhọn. Năm 2024, du lịch đóng góp 9,64% GRDP, trong đó khách quốc tế trở lại mạnh mẽ. Hạ Long tiếp tục giữ thương hiệu Di sản - Kỳ quan thế giới, trong khi Yên Tử, Bái Tử Long, Vân Đồn - Cô Tô phát triển thành các điểm đến sinh thái, nghỉ dưỡng xanh hấp dẫn.

Định hướng đến 2030, tầm nhìn 2045, Quảng Ninh phấn đấu trở thành trung tâm du lịch xanh hàng đầu cả nước, cửa ngõ quốc tế, phát triển theo hướng “du lịch 4 mùa”, ưu tiên các loại hình thân thiện môi trường như MICE, nghỉ dưỡng - chăm sóc sức khỏe, du lịch tâm linh, lễ hội văn hóa. Tỉnh cũng chú trọng hạ tầng bền vững, tăng kết nối liên vùng, thúc đẩy kinh tế đêm văn minh, giảm thiểu tác động môi trường.

Trong 2 năm qua, hàng trăm sản phẩm du lịch mới gắn với trải nghiệm sinh thái và văn hóa đã ra đời: Phố đêm du thuyền trên Vịnh Hạ Long, show thực cảnh ở Cẩm Phả, tour khám phá đảo mới tại Cô Tô, khinh khí cầu Tuần Châu, chợ đêm Vân Đồn... Năm 2025, Quảng Ninh dự kiến tổ chức khoảng 170 sự kiện, mở rộng thị trường khách chi tiêu cao, khách Hồi giáo và khách siêu sang gắn với nghỉ dưỡng xanh.

Ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, chia sẻ: Việc đẩy mạnh mô hình du lịch xanh không chỉ tạo giá trị gia tăng lớn, đa dạng hóa nguồn thu mà còn giúp Quảng Ninh xây dựng thương hiệu “điểm đến xanh”, giảm áp lực tài nguyên, bảo vệ môi trường biển - đảo. Đây chính là nền tảng cho tăng trưởng xanh, kinh tế bền vững, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của tỉnh trong chuyển đổi mô hình phát triển.

Những kết quả đó cho thấy, Quảng Ninh đã thực sự thoát khỏi quỹ đạo tăng trưởng truyền thống dựa vào khai thác tài nguyên, từng bước hình thành mô hình phát triển cân bằng hơn, bền vững hơn.

Nếu như công nghiệp chế biến, du lịch và năng lượng xanh tạo bệ phóng cho tăng trưởng, thì khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số lại là “động cơ” giúp Quảng Ninh tiến tới hiện đại hóa toàn diện.

Khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo chính là chìa khoá quan trọng, vì thế Quảng Ninh xác định đây là một trong những đột phá chiến lược. Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW (2024) về phát triển khoa học - công nghệ, tỉnh đã đầu tư mạnh cho hạ tầng nghiên cứu và ứng dụng. Các dự án khoa học tập trung vào nông nghiệp công nghệ cao, xử lý môi trường mỏ, thành phố thông minh. Tại Đông Triều (cũ), Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã hình thành, góp phần nâng cao giá trị nông sản, xây dựng thương hiệu OCOP cho nhiều sản phẩm địa phương.

Theo lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ninh, đổi mới sáng tạo phải trở thành động lực tăng trưởng mới, gắn chặt với nhu cầu của doanh nghiệp và cuộc sống người dân. Đây chính là tư duy quản trị hiện đại, lấy khoa học phục vụ trực tiếp phát triển kinh tế - xã hội.

Trong chuyển đổi số, Quảng Ninh nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước. Chỉ số sẵn sàng ứng dụng CNTT (ICT Index) của tỉnh liên tục thuộc nhóm 3 địa phương dẫn đầu cả nước trong 4 năm liền. 100% dịch vụ công cấp tỉnh được số hóa, tỷ lệ giải quyết đúng hạn đạt 99,8%, thanh toán không dùng tiền mặt đạt 100%. Các thành phố Hạ Long (cũ), Cẩm Phả (cũ), Móng Cái (cũ) đã đưa vào vận hành Trung tâm điều hành thông minh (IOC), ứng dụng dữ liệu lớn trong quản lý đô thị, giao thông, an ninh trật tự.

Một doanh nghiệp công nghệ số tại phường Hạ Long chia sẻ: “Chúng tôi chọn Quảng Ninh bởi chính quyền số hóa rất mạnh mẽ, tạo thuận lợi cho cả người dân và doanh nghiệp”. Nhờ đó, Quảng Ninh nhiều năm liền đứng đầu các chỉ số PCI, PAR Index, SIPAS, PAPI - khẳng định môi trường đầu tư, kinh doanh thân thiện hàng đầu Việt Nam.

Phát triển nguồn nhân lực và hạ tầng đồng bộ là yếu tố quan trọng không thể thiếu. Tỷ lệ lao động qua đào tạo năm 2025 của tỉnh đạt 87,5%, trong đó có bằng cấp, chứng chỉ đạt 43%. Trường Đại học Hạ Long đang từng bước trở thành trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả vùng Đông Bắc. Cùng với đó, hạ tầng giao thông hiện đại với 80km cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, hệ thống cảng biển, sân bay quốc tế Vân Đồn, các khu kinh tế ven biển Quảng Yên, Vân Đồn đã mở ra không gian phát triển mới.

Tầm nhìn 2030-2045 Quảng Ninh phấn đấu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Những kết quả nổi bật trong nhiệm kỳ 2020-2025 là nền tảng quan trọng để Quảng Ninh tự tin đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội XVI nhấn mạnh định hướng phát triển mô hình tăng trưởng mới: Lấy hiệu quả, bền vững, sáng tạo, hiện đại hóa toàn diện làm trụ cột, với 3 động lực chính: Công nghiệp chế biến chế tạo công nghệ cao, dịch vụ - du lịch chất lượng quốc tế và kinh tế số - năng lượng xanh.

Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh đã khẳng định: “Quảng Ninh sẽ tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, giữ vững vị thế là cực tăng trưởng toàn diện của phía Bắc”. Đây không chỉ là cam kết chính trị, mà còn là khát vọng hiện thực hóa tầm nhìn xây dựng Quảng Ninh giàu đẹp, văn minh, hiện đại, hạnh phúc.

Từ một tỉnh chủ yếu dựa vào “vàng đen”, Quảng Ninh đã mạnh mẽ tái cơ cấu, xây dựng mô hình tăng trưởng dựa trên công nghiệp hiện đại, dịch vụ - du lịch bền vững, năng lượng xanh, khoa học - công nghệ và chuyển đổi số. Với những bước đi bài bản, sáng tạo, tỉnh đang khẳng định vị thế đầu tàu phát triển của khu vực phía Bắc, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.