Trên hành trình 40 năm đổi mới, cùng với phát triển kinh tế, Quảng Ninh được Trung ương ghi nhận là địa phương tiên phong trong đổi mới tư duy, phương thức lãnh đạo của Đảng; luôn thể hiện tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Đặc biệt, tỉnh đã xây dựng và thực hiện hiệu quả nhiều mô hình mới, cách làm sáng tạo trong công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, khẳng định vai trò "đầu tàu" cải cách trong quản trị địa phương. Trong đó, nhiều mô hình xây dựng Đảng được Trung ương đánh giá cao và chỉ đạo nhân rộng toàn quốc.

Với địa hình đặc thù gồm miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới hải đảo, tỉnh Quảng Ninh từng gặp không ít khó khăn trong công tác phát triển tổ chức Đảng và kết nạp đảng viên, đặc biệt tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, sau gần 40 năm đổi mới, Quảng Ninh đã làm nên một trong những dấu ấn tiêu biểu nhất trong công tác xây dựng Đảng, đó chính là xóa hoàn toàn “vùng trắng” đảng viên.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2005-2010, tỉnh xác định việc phát triển đảng viên ở địa bàn khó khăn là điều kiện tiên quyết để tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, bảo đảm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. Bằng tư duy đổi mới, cách làm sáng tạo, nhiều đảng bộ địa phương thời điểm trước khi sáp nhập, như: Tiên Yên, Bình Liêu, Ba Chẽ, Đầm Hà, Hải Hà và Đảng ủy Than Quảng Ninh đã chủ động xây dựng đề án kết nạp đảng viên trong các nhóm đối tượng khó vận động, như: người hoạt động không chuyên trách, công nhân, đồng bào dân tộc thiểu số. Tỉnh cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, tạo nguồn tại chỗ để phát triển đảng viên, ưu tiên cho các thôn, bản chưa có hoặc có ít đảng viên.

Đến cuối năm 2012, Quảng Ninh hoàn thành trước 03 năm mục tiêu của Nghị quyết 22-NQ/TW khi 100% thôn, bản, trường học đều có đảng viên và chi bộ riêng, chấm dứt tình trạng sinh hoạt ghép. Từ năm 2010 đến nay, toàn tỉnh đã duy trì 100% thôn, bản có chi bộ độc lập. Số lượng đảng viên tăng trưởng ổn định, từ khoảng 4 vạn đảng viên đầu thời kỳ đổi mới, đến nay đã đạt gần 100.000 đảng viên. Không chỉ đạt mục tiêu số lượng, tỉnh còn đặc biệt coi trọng chất lượng. Mỗi năm, toàn Đảng bộ kết nạp từ 3.200-3.600 đảng viên mới; chú trọng phát triển đảng viên trong lực lượng nông dân, công nhân, thanh niên, người hoạt động không chuyên trách tại khu dân cư.

Bên cạnh đó, công tác sàng lọc, rà soát đội ngũ đảng viên được triển khai nghiêm túc, bảo đảm mỗi đảng viên thực sự là hạt nhân chính trị tiêu biểu tại cơ sở. Tỷ lệ tổ chức cơ sở đảng vững mạnh không ngừng nâng cao, từ chỗ có gần 8% tổ chức yếu kém những năm đầu đổi mới, đến nay toàn tỉnh duy trì tỷ lệ trên 90% tổ chức đảng và đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, trong đó khoảng 18% hoàn thành xuất sắc. Tỷ lệ đảng viên không hoàn thành nhiệm vụ giảm còn dưới 0,5%.

Xóa “vùng trắng” đảng viên là minh chứng rõ nét cho tinh thần quyết liệt, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì sự nghiệp của Đảng và nhân dân.

Xác định công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”, tỉnh Quảng Ninh đã không ngừng đổi mới trong tất cả các khâu, các quy trình công tác cán bộ từ khâu phát hiện đến đề bạt, bổ nhiệm cán bộ… Trong đó, chủ trương thí điểm tổ chức thi tuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp sở, ngành (từ năm 2013) của tỉnh là một cách làm đột phá, tiên phong cả nước nhằm lựa chọn những cán bộ có năng lực, phẩm chất đạo đức, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Các tiêu chuẩn, điều kiện tuyển dụng được tỉnh nâng lên so với quy định của Trung ương; dành 15-20% nhu cầu để tuyển nguồn nhân lực chất lượng cao (trình độ thạc sỹ, đại học loại giỏi trở lên), do đó chất lượng công chức được tuyển dụng cao hơn rất nhiều so với trước.

Để triển khai thực hiện chủ trương thi tuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý, Ban Thường vụ Tỉnh ủy giao các ban, ngành liên quan xây dựng quy chế, kế hoạch và nội dung thi tuyển theo hướng thận trọng, từng bước, có sự tham gia trực tiếp của từng đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy và nhận được sự hướng dẫn, góp ý từ Ban Tổ chức Trung ương. Việc tổ chức thi tuyển được quán triệt phương châm: khách quan, minh bạch, công tâm, chính xác.

Đối tượng dự thi được mở rộng. Ngoài nguồn cán bộ được quy hoạch tại chỗ, tỉnh khuyến khích đăng ký dự tuyển từ nhiều nguồn khác, đáp ứng các tiêu chí của vị trí chức danh, như: phẩm chất chính trị, đạo đức, chuyên môn, ngoại ngữ... và kết quả thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của hai năm gần đây nhất. Kỳ thi được tổ chức theo nguyên tắc mở, cho phép thí sinh chủ động lựa chọn, chuẩn bị và bảo vệ đề tài, nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ gắn với vị trí dự tuyển.

Hội đồng thi tuyển do Ban Thường vụ Tỉnh ủy trực tiếp đảm nhiệm, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy làm Chủ tịch hội đồng. Giúp việc cho hội đồng có ban thẩm định gồm lãnh đạo các cơ quan liên quan, thực hiện các bước, như: xem xét, đối chiếu, thẩm định hồ sơ, xác minh lịch sử chính trị, kết quả công tác phấn đấu của thí sinh; kiểm tra, phỏng vấn sơ tuyển, sát hạch trình độ ngoại ngữ, tin học; giao đề tài cho đối tượng dự thi thực hiện. 

Trong quá trình thi, các thí sinh thực hiện trình bày đề án và thi cạnh tranh, bảo đảm khách quan, công khai, tạo điều kiện phát hiện và khích lệ những người có tư duy đổi mới, năng động, dám nghĩ, dám làm, có kế hoạch hành động rõ ràng và khả thi.

Từ năm 2017 đến năm 2024, tỉnh đã tổ chức thi tuyển và bổ nhiệm 14 vị trí Phó Giám đốc các Sở, với 53 ứng viên dự thi vào vị trí diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý; 514 vị trí với 1.286 ứng viên dự thi tuyển diện Ban Thường vụ cấp ủy huyện, sở, ban, ngành quản lý. Qua theo dõi, đánh giá, đội ngũ cán bộ được tuyển chọn đều phát huy tốt năng lực, trình độ chuyên môn, thể hiện tinh thần đổi mới, sáng tạo trong công tác tham mưu, điều hành và tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Nhiều cán bộ sau khi trúng tuyển đã tạo chuyển biến rõ nét trong hoạt động của cơ quan, đơn vị, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Thực tiễn triển khai mô hình tại Quảng Ninh đã khẳng định, việc tổ chức thi tuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý là xu thế tất yếu nhằm góp phần phát hiện, trọng dụng người tài, tạo động lực cho đội ngũ cán bộ không ngừng học hỏi, cống hiến, dám nghĩ, dám làm vì sự phát triển của tỉnh và đất nước.

Hơn ba thập kỷ qua, tỉnh Quảng Ninh cũng đã kiên trì, sáng tạo và hiệu quả trong việc triển khai mô hình đưa cán bộ, đảng viên Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tham gia cấp ủy, sinh hoạt tại chi bộ các xã, phường khu vực biên giới, hải đảo. Đây là một trong những mô hình đột phá trong công tác xây dựng Đảng ở vùng đặc thù, góp phần quan trọng vào việc giữ vững thế trận biên phòng toàn dân và tăng cường mối gắn bó máu thịt giữa quân với dân nơi biên cương Tổ quốc.

Từ năm 1996, Đảng ủy, Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh đã chủ động thực hiện mô hình tăng cường cán bộ biên phòng tham gia cấp ủy cơ sở tại các xã, phường biên giới, hải đảo. Đến năm 2017, Quảng Ninh tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong khi trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước được Ban Bí thư Trung ương cho phép thí điểm chủ trương đưa thêm cán bộ BĐBP tham gia cấp ủy của 05 huyện, thành phố biên giới, biển đảo trên địa bàn. Thực tiễn từ mô hình đã cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn vững chắc để Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Kết luận số 68-KL/TW ngày 05/02/2020 về "tiếp tục thực hiện chủ trương đưa cán bộ BĐBP tham gia cấp ủy tại các địa phương biên giới, hải đảo".

Qua hơn 40 năm triển khai, nhất là trong 10 năm gần đây, mô hình ngày càng phát huy hiệu quả rõ nét. BĐBP tỉnh thường xuyên duy trì 24 đồng chí giữ chức Phó Bí thư Đảng ủy xã; 05 đồng chí là Đồn trưởng và Chính trị viên các đồn Biên phòng tham gia Ban chấp hành Đảng bộ huyện, thành phố biên giới nhiệm kỳ 2020 - 2025; 95 đồng chí đảng viên là BĐBP tỉnh tham gia sinh hoạt chi bộ thôn, bản, khu phố khu vực biên giới, biển đảo; 358 đồng chí cán bộ, đảng viên được phân công phụ trách 1.490 hộ gia đình ở khu vực biên giới, biển đảo. Đội ngũ cán bộ tăng cường về cơ sở và tham gia cấp ủy cấp huyện, cấp xã... luôn phát huy tốt vai trò tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền địa phương; giúp địa phương kiện toàn sổ sách, hồ sơ tổ chức Đảng, phát triển đảng viên mới. Đồng thời, nêu cao tinh thần trách nhiệm, am hiểu địa bàn, gần dân, sát cơ sở, tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người dân thay đổi tập quán lạc hậu, từng bước phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống...

Việc duy trì hiệu quả mô hình cán bộ Biên phòng tham gia cấp uỷ các huyện, thành phố biên giới biển đảo đã góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác xây dựng Đảng ở địa phương, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa quân với dân, phát huy sức mạnh tại chỗ trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, giữ vững chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Qua đó, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới càng được tô thắm, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và quân đội.

Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Hoành Mô Dương Ngọc Khoa, cho biết: Năm 2018, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Hoành Mô là đơn vị đầu tiên trong tỉnh được chọn thí điểm đưa cán bộ, đảng viên Đồn Biên phòng cửa khẩu Hoành Mô trực tiếp tham gia sinh hoạt tại 13 chi bộ thôn, bản xã Hoành Mô và xã Đồng Văn cũ. Chỉ sau một năm, mô hình đã chứng minh hiệu quả, được nhân rộng trên toàn tuyến biên giới của tỉnh. Nhờ đó, chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở được nâng cao, đội ngũ cán bộ biên phòng trở thành “cầu nối” vững chắc giữa Đảng với nhân dân, đồng thời tham mưu tích cực cho chính quyền địa phương về công tác ngoại giao nhân dân, giữ gìn an ninh trật tự khu vực biên giới, vùng đồng bào dân tộc, xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. 

Mô hình Bí thư Chi bộ đồng thời là Trưởng thôn, bản, khu phố theo phương châm “Dân tin - Đảng cử” tại Quảng Ninh cũng đã và đang trở thành điểm sáng trong xây dựng Đảng ở cấp cơ sở, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, tinh gọn bộ máy và tăng cường niềm tin của nhân dân với Đảng.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc củng cố tổ chức Đảng ở cơ sở, ngày 28/12/2016, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh đã ban hành Chỉ thị số 12-CT/TU về thống nhất nhiệm kỳ đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở với nhiệm kỳ bầu Trưởng thôn, khu phố, xác lập phương châm: lựa chọn nhân sự theo quy trình “Dân tin - Đảng cử”. Từ đó, Quảng Ninh triển khai đồng loạt việc bầu Trưởng thôn, sau đó tổ chức đại hội chi bộ thôn, khu phố trong cùng một ngày nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong công tác tổ chức và cán bộ.

Sau 04 nhiệm kỳ triển khai (2017-2020, 2020-2022, 2022-2025, 2025-2027), Quảng Ninh đã hoàn thành mục tiêu 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố. Là địa phương đầu tiên cả nước làm được điều này, Quảng Ninh không chỉ đạt về số lượng, mà chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở cũng được nâng cao rõ rệt. Tỷ lệ trưởng thôn có trình độ văn hóa THPT chiếm trên 75%, trình độ chuyên môn đại học trở lên chiếm hơn 20%, trình độ lý luận chính trị trung cấp trở lên đạt gần 30%. Riêng nhiệm kỳ 2025-2027, có tới 349 người ứng cử có trình độ đại học, 418 người có trình độ lý luận chính trị từ trung cấp trở lên.

Thành công của mô hình không chỉ thể hiện qua con số mà được minh chứng bằng những con người cụ thể, sát dân, gần dân và vì dân. Khi bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo được phát huy tối đa, việc triển khai nghị quyết, thực hiện nhiệm vụ chính trị tại địa bàn dân cư diễn ra thuận lợi, hiệu quả. Việc rút ngắn các tầng nấc trung gian, giảm tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, giúp chủ trương, chính sách của Đảng nhanh chóng đến với người dân.

Ông Phạm Quang Khiêm, Bí thư Chi bộ, Trưởng khu phố 7, phường Bãi Cháy, chia sẻ: Tôi vừa là Bí thư Chi bộ, vừa là Trưởng khu phố, nên xác định rõ phải làm sao để gắn kết tốt giữa công tác Đảng với công việc của khu dân cư. Việc gì có lợi cho dân thì mình làm. Là Bí thư Chi bộ, tôi lo việc định hướng, lãnh đạo; còn với vai trò Trưởng khu, tôi lại phải bám sát thực tiễn, vận động, tổ chức cho hiệu quả. Từ chuyện tuyên truyền chủ trương thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, đến huy động bà con góp công, góp của để chỉnh trang hạ tầng, làm sân chơi cho trẻ, công trình sinh hoạt chung... đều phải dựa vào dân, bàn với dân. Mình nói thật, làm thật thì dân ủng hộ. Hai vai tuy vất vả nhưng giúp tôi làm việc gì cũng thuận, bởi vừa nắm được chủ trương, vừa sát được lòng dân.

Mô hình “Dân tin - Đảng cử” cũng là tiền đề quan trọng để Quảng Ninh thực hiện nhiều chủ trương lớn, việc khó, có tính đột phá cao như trong công tác giải phóng mặt bằng thực hiện các dự án lớn phát triển kinh tế - xã hội địa phương; trong giai đoạn dịch bện Covid-19, giữ vững địa bàn an toàn, ổn định phát triển kinh tế - xã hội. Đây là minh chứng sinh động cho một phương thức tổ chức Đảng sáng tạo, hiệu quả, phát huy mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với nhân dân, tạo nền tảng vững chắc để tỉnh tiếp tục đổi mới, bứt phá. Nhờ đó, chỉ số niềm tin của nhân dân đối với cấp ủy, chính quyền liên tục tăng, từ 95,6% (năm 2020) lên 96,16 (năm 2024).

Suốt 40 năm qua, Quảng Ninh đã không ngừng tạo ra những bước đột phá mang dấu ấn riêng từ những mô hình mới. Đây chính là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng, tạo động lực để đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý nhà nước, phục vụ nhân dân.