Tạo "sức đề kháng" cho giới trẻ trước "bão" thông tin xấu độc

Trong dòng chảy của cách mạng công nghiệp 4.0, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể tách rời trong đời sống. Tuy nhiên, bên cạnh những tiện ích và giá trị tích cực, mạng xã hội cũng đang là mảnh đất màu mỡ cho các luồng thông tin xấu độc, lệch lạc, ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng đến nhận thức, hành vi và bản lĩnh sống, nhất là đối với giới trẻ. Tại Quảng Ninh, một địa phương năng động, dân số trẻ, trình độ tiếp cận công nghệ cao, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải tạo nên “bức tường lửa” vững chãi để bảo vệ giới trẻ trước những thông tin xấu độc trên không gian mạng.

“Làn sóng đen” trên mạng xã hội

Sự bùng nổ của mạng xã hội mang đến nhiều cơ hội kết nối nhưng cũng kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng. Những video phản cảm, nội dung kích động bạo lực, lừa đảo tràn lan đang tác động tiêu cực đến nhận thức và hành vi của giới trẻ. Không chỉ gây tổn hại về đạo đức, tâm lý, những nội dung xấu độc này còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về an ninh xã hội. Chỉ cần một cú click chuột hay vuốt màn hình, hàng loạt video giật gân, gây sốc lập tức hiện ra, tiếp cận hàng triệu người chỉ trong thời gian ngắn.

Với hơn 70% dân số sử dụng internet và mạng xã hội, trong đó thanh thiếu niên chiếm tỷ lệ lớn, Quảng Ninh là một trong những tỉnh có mức độ phủ sóng không gian mạng cao nhất miền Bắc. Nhưng chính điều đó cũng khiến giới trẻ nơi đây dễ tổn thương trước mặt trái của công nghệ. Những nội dung độc hại được ngụy trang dưới hình thức giải trí, trend hài hước, thậm chí núp bóng tri thức… đang từng ngày đầu độc môi trường tinh thần của thanh thiếu niên.

Không chỉ dừng lại ở việc gây tò mò nhất thời, những nội dung xấu độc này còn len lỏi vào tâm lý người xem. Chúng bào mòn những giá trị đạo đức truyền thống, làm lệch chuẩn hành vi và đẩy nhiều thanh thiếu niên vào các vòng xoáy nguy hiểm như bạo lực, nghiện mạng xã hội hay thậm chí là lừa đảo.

Hằng ngày, không khó để bắt gặp những video có nội dung phản cảm trên facebook, tiktok hay youtube. Đó có thể là những đoạn clip ngắn khoe thân quá đà, những cuộc cãi vã, đánh nhau được dàn dựng để câu kéo sự chú ý, hay những phát ngôn thô tục, kích động gây tranh cãi. Nguy hiểm hơn, không ít nội dung này lại được tung hô như một trào lưu, thu hút hàng triệu lượt xem và bình luận.

Không ít học sinh, sinh viên chia sẻ rằng mỗi ngày dành 4-6 tiếng lướt tiktok, youtube, facebook. Nhưng thay vì tiếp cận tri thức, phần lớn thời gian lại trôi qua trong những đoạn clip bạo lực, giật gân, trò chơi tiêu cực, thậm chí các video xuyên tạc lịch sử, chế nhạo chuẩn mực đạo đức, phản bác chính trị một cách tinh vi. Nguy hiểm hơn, nhiều thanh thiếu niên không có kỹ năng kiểm chứng thông tin, dễ bị thao túng tâm lý bởi các “idol mạng”, “influencer” lan truyền thông tin sai lệch, cổ xúy lối sống hưởng thụ, vô cảm, ngụy biện cho cái tôi lệch chuẩn.

Theo một khảo sát của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, hơn 60% thanh thiếu niên từng tiếp xúc với nội dung không lành mạnh trên mạng xã hội. Khi những hành vi lệch chuẩn được lặp đi lặp lại trong các video, chúng vô tình trở thành điều bình thường trong mắt giới trẻ. Những thử thách nguy hiểm như đánh nhau để câu view, lột đồ bạn bè để trêu đùa, hay bôi nhọ người khác chỉ để tăng lượt tương tác đã dần trở thành xu hướng đáng báo động.

Cùng với đó, mạng xã hội còn gây ra những tổn thương tâm lý nghiêm trọng. Nghiên cứu của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ chỉ ra rằng, việc tiếp xúc liên tục với nội dung tiêu cực làm tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm ở thanh thiếu niên lên đến 30%. Nhiều em nhỏ bị ám ảnh bởi những thông tin tiêu cực, rơi vào trạng thái hoảng loạn, mất niềm tin vào cuộc sống, thậm chí tự cô lập bản thân. Không ít trường hợp đau lòng đã xảy ra khi trẻ em bị lôi kéo tham gia vào các thử thách nguy hiểm trên mạng, dẫn đến hậu quả không thể lường trước.

Bên cạnh tác động đến tâm lý, các video giật gân còn trở thành công cụ để những kẻ xấu lợi dụng, dụ dỗ người dùng vào các cạm bẫy lừa đảo. Báo cáo của Bộ Công an cho thấy hơn 70% các vụ lừa đảo trực tuyến có liên quan đến hình thức quảng cáo, video câu view trên mạng xã hội. Nhiều thanh thiếu niên vì tò mò mà tham gia các hình thức cá cược online, ứng dụng đầu tư giả mạo, dẫn đến mất tiền, nợ nần. Một số em còn bị lôi kéo vào các đường dây tội phạm mạng, vô tình trở thành công cụ phục vụ cho những hoạt động phi pháp…

Nâng cao “sức đề kháng” cho giới trẻ

Để giới trẻ tiếp cận mạng xã hội một cách hiệu quả, vấn đề không phải là "cấm" hay "thoát ly", mà thay vào đó là giúp các bạn trẻ sống cùng, sống đúng và sống có trách nhiệm trong môi trường số. Theo đó, các cơ quan chức năng của Quảng Ninh đã có sự phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ giáo dục, tuyên truyền đến xây dựng môi trường số lành mạnh, nhằm tạo ra một thế hệ "công dân số" năng động, hội nhập nhưng vẫn bản lĩnh, tỉnh táo trước những thông tin lệch lạc.

Điển hình như Công an tỉnh, từ năm 2022 đã tiên phong phối hợp với một số sở, ngành triển khai mô hình "Sử dụng mạng xã hội an toàn cho học sinh, sinh viên" tại 4 trường trên địa bàn TP Hạ Long (cũ) gồm: Trường Cao đẳng Y tế Quảng Ninh, Trường THPT Hòn Gai, Trường TH-THCS-THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm, Trung tâm GDNN&GDTX. Mô hình này tập trung vào việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật liên quan đến an ninh mạng, giúp các em nhận diện các thủ đoạn của các đối tượng xấu, và biết cách tự bảo vệ mình trước những thông tin sai sự thật. Đến nay mô hình này đã được nhân rộng tại nhiều trường trên địa bàn toàn tỉnh.

Tỉnh Đoàn đóng vai trò chủ chốt trong việc định hướng tư tưởng và hành động cho đoàn viên, thanh niên. Cụ thể là việc phát động phong trào "Văn hóa sử dụng mạng xã hội" và triển khai các mô hình trực tuyến như bộ công cụ học tập, rèn luyện lý luận chính trị, trong đó có bài học về nhận diện tác động của mạng xã hội. Bên cạnh đó, duy trì các chuyên mục như "Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp" trên các nền tảng mạng xã hội, nhằm lan tỏa những giá trị tích cực, tạo ra một dòng chảy thông tin lành mạnh để "lấy cái đẹp dẹp cái xấu".

Đặc biệt, thông qua phong trào “Mỗi đoàn viên, thanh niên là một hạt nhân văn hóa”, các cấp bộ Đoàn - Hội - Đội trong toàn tỉnh đã đẩy mạnh tổ chức nhiều chương trình hành động thiết thực, tạo môi trường để đoàn viên, thanh niên phát huy vai trò chủ thể trong xây dựng đời sống văn hóa.

Trong đó, chiến dịch truyền thông “Thanh niên xung kích, sáng tạo tham gia phát triển văn hóa, con người giàu bản sắc Quảng Ninh” được phát động từ cuối năm 2024 đã thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên hưởng ứng. Trào lưu “Quảng Ninh trong tôi là…” - một trong 2 hoạt động trọng điểm của chiến dịch đã lan tỏa mạnh mẽ trên các nền tảng số với hơn 4.200 sản phẩm truyền thông do chính thanh thiếu niên sáng tạo, góp phần quảng bá nét đẹp văn hóa, ẩm thực, du lịch và con người Quảng Ninh...

Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch cùng các cơ quan báo chí, truyền thông của tỉnh tập trung sản xuất những nội dung chất lượng cao, dễ tiếp cận, hấp dẫn giới trẻ để định hướng dư luận. Việc này giúp thanh niên có thêm kênh thông tin chính thống, đáng tin cậy để tìm hiểu về các sự kiện của tỉnh, của đất nước, từ đó tránh bị lôi kéo bởi những tin giả.

Để giới trẻ không bị lệch lạc trên mạng xã hội, các chương trình ngoại khóa và hoạt động chuyên đề về an toàn không gian mạng, đạo đức số được tích hợp vào hệ thống trường học, từ phổ thông đến đại học. Thay vì chỉ được giảng dạy lý thuyết, học sinh, sinh viên được tham gia các buổi tọa đàm, diễn đàn để thảo luận về những tình huống thực tế, từ cách nhận biết tin giả (fake news), bảo vệ thông tin cá nhân, đến xử lý các hình thức bắt nạt trực tuyến (cyberbullying). Việc này giúp giới trẻ không chỉ nắm vững kiến thức mà còn hình thành tư duy phản biện, kỹ năng tự bảo vệ mình trên không gian mạng.

Các sở, ngành, địa phương cũng tích cực xây dựng các nền tảng thông tin chính thống, tin cậy trên các mạng xã hội để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác. Các cơ quan báo chí, truyền thông địa phương chú trọng sản xuất những nội dung chất lượng cao, dễ tiếp cận, hấp dẫn giới trẻ. Đồng thời, khuyến khích các bạn trẻ trở thành những người sáng tạo nội dung tích cực, lan tỏa hình ảnh đẹp về đất nước, con người Quảng Ninh. Việc này không chỉ giúp đẩy lùi những thông tin tiêu cực mà còn khơi dậy niềm tự hào, tình yêu quê hương trong mỗi bạn trẻ.

Để nâng cao hiệu quả giáo dục, sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng, nhà trường và gia đình cũng được chú trọng. Trong đó, các cơ quan quản lý nhà nước sẽ tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, phụ huynh chủ động đồng hành, trò chuyện cởi mở với con về các vấn đề trên mạng xã hội. Sự kết hợp đồng bộ này tạo ra một mạng lưới bảo vệ đa chiều, giúp giới trẻ được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng từ cả ba phía.

Những nỗ lực của Quảng Ninh không chỉ là giải pháp tình thế, mà là một chiến lược dài hơi, nhằm xây dựng một thế hệ thanh niên có bản lĩnh, biết phân biệt đúng sai và sử dụng mạng xã hội một cách văn minh, hiệu quả. Nâng cao “sức đề kháng” cho giới trẻ chính là cách tốt nhất để bảo vệ họ khỏi những tác động tiêu cực, đồng thời phát huy sức mạnh của mạng xã hội vào việc xây dựng quê hương, đất nước.