Cảnh giác với những “kịch bản mới” của tội phạm lừa đảo

Mạo danh cơ quan chức năng gọi điện thông báo cho công dân liên quan tới các vụ án hình sự, yêu cầu nạn nhân cắt đứt liên lạc với người thân, sau đó chúng gọi điện với người nhà nạn nhân dàn cảnh “bắt cóc đòi tiền chuộc”... là một trong những "kịch bản mới" của tội phạm lừa đảo trên không gian mạng. Nạn nhân chúng nhắm tới thường là học sinh, sinh viên.

Mới đây, Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh) tiếp nhận 2 vụ việc công dân trình báo về việc nhận được các cuộc gọi của một số đối tượng thông báo đã bắt cóc người thân và đòi tiền chuộc. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, Phòng Cảnh sát hình sự đã phối hợp với các đơn vị liên quan xác minh và đưa các nạn nhân về với gia đình, ngăn chặn không để các đối tượng tội phạm chiếm đoạt tài sản của công dân.

Thực tế, tại một số tỉnh, thành phố trong cả nước, như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ đã ghi nhận những vụ việc tương tự như trên. Kết quả điều tra từ cơ quan chức năng cho thấy, thực chất không có bất cứ vụ bắt cóc nào cả. Mà đây là thủ đoạn mới của tội phạm lừa đảo. Ban đầu chúng tiếp cận “con mồi” là các trường hợp học sinh, sinh viên, thông báo đã nhận được học bổng, đề nghị cung cấp thông tin để xác nhận. Sau khi “con mồi cắn câu”, cung cấp thông tin cá nhân, nhóm đối tượng khác liên lạc, mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án... thông báo nạn nhân liên quan tới các vụ án hình sự đang được điều tra. Từ thông tin của nạn nhân đã được đánh cắp, chúng tạo lập các quyết định giả của cơ quan điều tra, rồi chuyển cho nạn nhân để thao túng tâm lý; chiếm quyền quản lý điện thoại, máy tính của bị hại. Sau đó, nạn nhân được yêu cầu cắt đứt liên lạc với gia đình, người thân, chỉ giữ liên lạc với chúng qua một số ứng dụng trên mạng xã hội.

Sau khi phân tách được nạn nhân với gia đình, người thân, từ thông tin đã có của nạn nhân, chúng gọi điện cho phụ huynh nạn nhân, thông báo nạn nhân đã bị bắt cóc, yêu cầu phụ huynh không được trình báo với cơ quan chức năng, và phải chuyển tiền chuộc lên đến hàng trăm triệu đồng. Một số gia đình vì quá sợ hãi, lo lắng đã không thông báo vụ việc với cơ quan công an, và chuyển tiền cho các đối tượng lừa đảo.

Trong 2 vụ việc Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh) tiếp nhận vừa qua, phụ huynh được tuyên truyền đã chủ động trình báo với cơ quan công an. Từ các dữ liệu gia đình cung cấp, lực lượng cảnh sát hình sự đã nhanh chóng tìm thấy nạn nhân đang bị tội phạm lừa đảo thao túng tâm lý, tự thuê nhà nghỉ lưu trú trong đó và cắt đứt liên lạc với gia đình.

Theo Cơ quan Công an, bên cạnh các hành vi lừa đảo trên, lợi dụng việc các địa phương triển khai mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, gắn với sáp nhập xã, phường, các đối tượng lừa đảo lợi dụng việc cập nhật thông tin hành chính để thực hiện các hành vi lừa đảo.

Tại một số địa phương đã ghi nhận tình trạng người dân nhận được cuộc gọi thông báo yêu cầu “chuẩn hóa lại giấy tờ tùy thân”, “cập nhật địa chỉ thường trú mới” hoặc “xác thực lại dữ liệu căn cước công dân, sổ đỏ, bảo hiểm xã hội...”;  yêu cầu chuyển khoản để “xử lý phí hồ sơ”… Cơ quan chức năng khẳng định, đây là thủ đoạn lừa đảo của tội phạm, nhằm đánh cắp thông tin cá nhân của công dân. Người dân cần lưu ý: Việc cập nhật thông tin trên ứng dụng VNeID, đặc biệt là thông tin liên quan đến địa giới hành chính mới như nơi ở, đăng ký khai sinh, quê quán, sau sáp nhập các tỉnh, thành phố, do Bộ Công an tự động cập nhật cho người dân. Người dân không cần thực hiện bất kỳ thao tác nào trên ứng dụng để cập nhật những thông tin này.

Ngoài các phương thức thủ đoạn nêu trên, tội phạm lừa đảo trên không gian mạng tiếp tục thực hiện các phương thức kêu gọi đầu tư, mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án thông báo: Công dân, hoặc người thân liên quan đến các vụ án; hoặc mạo danh các đơn vị điện lực, công ty nước để tiến hành lừa đảo. Dù có khác về phương thức cụ thể, nhưng điểm chung là tội phạm lừa đảo đề nghị nạn nhân kết nối qua zalo, facebook, telegram hoặc một số nền tảng mạng xã hội khác. Sau khi kết nối được với nạn nhân, đối tượng lừa đảo gửi link chứa mã độc chiếm quyền kiểm soát thiết bị, đánh cắp dữ liệu cá nhân; hoặc dụ dỗ, dọa nạt yêu cầu nạn nhân chuyển tiền và chiếm đoạt.

Theo Thượng tá Nguyễn Trọng Hùng, Trưởng Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh): Trong quá trình làm công tác nghiệp vụ, đơn vị nhận thấy vẫn còn không ít người dân chưa chủ động tìm hiểu về các thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng. Một số người thì cho rằng mình biết hết rồi. Nhưng thực tế là các phương thức của tội phạm lừa đảo luôn thay đổi. Chỉ cần người dân đối đáp, tiếp lời, trao đổi với chúng, là tội phạm lừa đảo đã thành công bước đầu.

Chủ động phòng ngừa với tội phạm lừa đảo, Phòng Cảnh sát hình sự đã phối hợp với các phòng nghiệp vụ (Công an tỉnh) và công an các xã, phường, đặc khu, xây dựng nội dung tuyên truyền cảnh báo, cập nhật các thủ đoạn lừa đảo của tội phạm trên không gian mạng với phương châm “dễ hiểu, dễ nhận biết, dễ làm”, và gửi vào các nhóm zalo của từng tổ dân, khu phố. Người dân cần chủ động tìm hiểu và tuyên truyền đến người thân để cảnh giác phòng ngừa. Mỗi người hãy thực hiện nghiêm nguyên tắc: Không chuyển tiền cho người quen trên mạng xã hội, nếu là người thân, đã quen phải xác thực lại. Không cung cấp thông tin cá nhân, mật khẩu, mã OTP tài khoản ngân hàng, ví điện tử cho bất kỳ ai. Đặc biệt, không nhấn vào các đường link lạ.