Phát huy các giá trị văn hóa để phát triển du lịch

Trong 3 năm liên tiếp (2019-2021), Việt Nam được tổ chức Giải thưởng Du lịch thế giới bình chọn là “Điểm đến văn hóa hàng đầu châu Á”. Đóng góp vào thành tích đáng tự hào đó, không thể không nhắc đến Quảng Ninh - nơi được ví như "Việt Nam thu nhỏ" có trên 600 di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh cùng nhiều điểm đến, công trình văn hóa hiện đại, ấn tượng. Từ đây góp phần tạo đòn bẩy và nền tảng vững chắc để du lịch phát triển, vươn xa.

Tạo thương hiệu du lịch hút khách

Du lịch văn hóa được xác định là một trong 4 dòng sản phẩm chủ đạo của du lịch Quảng Ninh (gồm du lịch biển đảo; du lịch văn hóa, tâm linh; du lịch sinh thái cộng đồng và du lịch biên giới). Trong những năm qua, ngành du lịch Quảng Ninh đã khai thác và phát huy hiệu quả giá trị của các di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh để phát triển du lịch.

Nhắc đến những công trình, thiết chế văn hóa hiện đại của Quảng Ninh không thể không nhắc tới Bảo tàng Quảng Ninh. Với kiến trúc độc đáo, không gian trưng bày đa dạng với khoảng 6.000 tư liệu hình ảnh, hiện vật gốc... tiêu biểu, có giá trị lịch sử và hàm lượng khoa học sâu sắc về Quảng Ninh đã tạo nên điểm nhấn ấn tượng cho điểm đến này.

Vì vậy, ngay khi du lịch mở cửa trở lại từ giữa tháng 3, nhất là từ thời điểm bước vào mùa du lịch cao điểm hè 30/4, 1/5 đến nay, Bảo tàng Quảng Ninh luôn là điểm đến hút khách bậc nhất tại Hạ Long. Đặc biệt, những ngày cuối tuần, hình ảnh các đoàn xe du lịch nối đuôi nhau với hàng nghìn du khách dừng chân tại Bảo tàng Quảng Ninh đã trở nên vô cùng quen thuộc với người dân TP Hạ Long. 6 tháng đầu năm 2022, Bảo tàng Quảng Ninh đón khoảng 237.900 lượt khách, tổng số phí tham quan thu được khoảng 3,5 tỷ đồng.

Ông Kiều Đinh Sơn, Giám đốc Bảo tàng Quảng Ninh, cho biết: Ngoài chính sách hỗ trợ giảm giá vé tham quan Bảo tàng nhằm kích cầu du lịch được tỉnh triển khai thời gian qua, góp phần làm tăng lượng khách đáng kể đến với Bảo tàng, song không thể không kể đến sức hút đặc biệt của công trình văn hóa hiện đại hàng đầu của tỉnh.

Các không gian trưng bày tại Bảo tàng được thiết kế phong phú, đa dạng, phù hợp với nhu cầu tham quan, tìm hiểu văn hóa, lịch sử địa phương của tất cả mọi người từ người lớn đến trẻ em, do đó được nhiều du khách, các công ty lữ hành lựa chọn là một trong những điểm đến hấp dẫn trong hành trình khám phá du lịch Hạ Long. Đặc biệt, năm 2021, Bảo tàng được nâng hạng từ bảo tàng loại II lên loại I, đã giúp Bảo tàng Quảng Ninh tiếp tục được nâng giá trị trên “bản đồ” bảo tàng thế giới.

Ngoài sức hút từ các công trình văn hóa hiện đại như cụm Bảo tàng - Thư viện, Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm tỉnh..., các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh trải dài khắp tỉnh cùng hệ thống các lễ hội truyền thống, văn hóa ẩm thực đặc sắc của các vùng miền, các di sản văn hóa - nghệ thuật mang nét đặc trưng văn hóa đặc sắc của Quảng Ninh đã trở thành những "tài nguyên" du lịch hết sức giá trị.

Có thể thấy, những năm trở lại đây, các lễ hội truyền thống ngày càng được phục dựng nhiều hơn, cùng với mục đích bảo tồn văn hóa thì yếu tố kích cầu du lịch cũng là mục tiêu hàng đầu. Tiêu biểu như: Lễ hội truyền thống đền Đức Ông Trần Quốc Nghiễn (Hạ Long); Ngày Kiêng gió, hội Soóng Cọ (Bình Liêu); Lễ hội đền Xã Tắc, lễ hội hoa sim biên giới năm 2022 (Móng Cái)...

Đặc biệt, việc tổ chức thành công một số môn thi đấu SEA Games 31 tại các điểm đến văn hóa như Khu di tích - danh thắng Yên Tử, Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm tỉnh trong tháng 5 vừa qua đã góp phần quảng bá, giới thiệu, tạo ấn tượng mạnh mẽ, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến với Quảng Ninh.

Trong 6 tháng đầu năm 2022, tổng khách du lịch đến Quảng Ninh đạt 5 triệu lượt, tăng 107% so với kịch bản tăng trưởng. Doanh thu du lịch đạt 10.000 tỷ đồng, tăng 122% so với kịch bản tăng trưởng. Trong đó, du lịch văn hóa đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc tạo nên kết quả ấn tượng này.

Gìn giữ nguồn “tài nguyên” để phát triển du lịch

Quảng Ninh có hệ thống di sản văn hóa phong phú và độc đáo. Toàn tỉnh hiện có 632 di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh. Trong đó, có 6 khu di tích Quốc gia đặc biệt (Vịnh Hạ Long, Bạch Đằng, Yên Tử, Khu di tích nhà Trần tại Đông Triều, đền Cửa Ông - Cặp Tiên, Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đảo Cô Tô). Cùng với đó, tỉnh có trên 360 di sản văn hóa phi vật thể đã được kiểm kê với 6 di sản nằm trong danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây chính là nguồn tài nguyên quý trong việc tạo thế mạnh, thương hiệu và sự khác biệt cho sản phẩm du lịch của Quảng Ninh.

Nhằm tăng cường công tác bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích, Sở Văn hóa và Thể thao đã tham mưu xây dựng Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

Hiện tỉnh đang tập trung hoàn thiện việc lập hồ sơ khoa học Quần thể di tích, danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Dương) trình UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới; tiếp tục phối hợp với TP Hải Phòng hoàn thiện hồ sơ Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà trình UNESCO công nhận Di sản thế giới; triển khai xây dựng hồ sơ khoa học để xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt đối với quần thể di tích Thương cảng Vân Đồn (huyện Vân Đồn).

Cùng với đó, chủ trương xã hội hoá nguồn lực đầu tư tu bổ các di tích cũng như cơ sở hạ tầng, dịch vụ đã thu hút sự vào cuộc mạnh mẽ của các doanh nghiệp, đơn vị, góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Trong 3 năm qua, 100% di tích cấp quốc gia, 70% di tích cấp tỉnh đã được tu bổ, tôn tạo và chống xuống cấp với tổng kinh phí hàng trăm tỷ đồng từ nguồn lực nhà nước và nguồn xã hội hoá. Đặc biệt, các di sản đã được đưa vào trở thành những điểm du lịch trong hệ thống tuyến, điểm du lịch của nhiều địa phương, như: Uông Bí, Quảng Yên, Bình Liêu, Đông Triều, Ba Chẽ, Móng Cái...

Mối quan hệ giữa du lịch và văn hóa chính là mối quan hệ tương hỗ. Văn hóa tạo nền tảng để thúc đẩy, phát triển du lịch. Ở chiều ngược lại, du lịch phát triển tạo tiềm lực để tôn tạo, trùng tu các di tích, phục dựng các lễ thức, lễ hội, các loại hình nghệ thuật dân gian..., đồng thời, tạo nguồn thu nhập tại chỗ cho phép các địa phương tích lũy và phát triển KT-XH, trong đó có văn hóa. Vì vậy, các ngành, địa phương cần có giải pháp, chiến lược lâu dài nhằm đưa du lịch phát triển hiệu quả, bền vững trên nền tảng văn hóa.

Ông Giorgio Aliberti, Đại sứ Liên minh Châu Âu (EU) tại Việt Nam: “Văn hóa sẽ là trụ cột chính để phát triển du lịch, điểm hấp dẫn nhất với du khách châu Âu” Ấn tượng của tôi về Việt Nam là cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và văn hóa đậm đà bản sắc. Điều đó làm nên một đất nước Việt Nam diệu kỳ. Và với Quảng Ninh, các bạn có cả hai yếu tố thiên nhiên và văn hóa. Các bạn có Vịnh Hạ Long với gần 2.000 đảo đá, di sản thiên nhiên thế giới 2 lần được UNESCO công nhận. Và tôi cho rằng, đây là một trong những cảnh quan đẹp nhất trên khắp Việt Nam. Còn về văn hóa tại Quảng Ninh, không thể không nhắc tới di tích danh thắng Yên Tử. Theo tôi được biết, các bạn đang hoàn thiện hồ sơ đề cử Yên Tử là Di sản văn hóa thế giới. Tôi cho rằng với bước đi này, các bạn đang khai thác tốt tiềm năng văn hóa phục vụ cho phát triển du lịch. Yên Tử chính là tiềm năng chưa được khai thác, là dư địa để Quảng Ninh hấp dẫn du khách, đặc biệt là khách du lịch từ châu Âu, bởi văn hóa chính là trụ cột chính để phát triển du lịch, điểm hấp dẫn nhất với du khách châu Âu. Và điều các bạn cần làm bây giờ là để Quảng Ninh được nhận diện tốt hơn trên phạm vi toàn cầu.

Đồng chí Hoàng Huy Trọng, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Bình Liêu: “Phát huy vai trò chủ thể của người dân địa phương trong các hoạt động du lịch văn hóa” Bình Liêu có trên 96% đồng bào dân tộc thiểu số với các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc Dao, Tày, Sán Chỉ... rất phong phú, đa dạng. Thời gian qua, huyện Bình Liêu đã tập trung khai thác, phục dựng những lễ hội truyền thống, nghi lễ, nét văn hóa đặc sắc trong đời sống sinh hoạt, lao động, ẩm thực... của bà con để quảng bá, giới thiệu, phát triển du lịch. Song để những nét đẹp văn hóa ấy trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, tạo ấn tượng sâu sắc với du khách bốn phương, chúng tôi luôn chú trọng việc gìn giữ, tôn trọng tính khách quan, chân thực trong mỗi hoạt động văn hóa của các dân tộc. Vì vậy, Bình Liêu chủ động phát huy vai trò chủ thể của người dân địa phương trong các hoạt động du lịch văn hóa. Từ việc để người dân tham gia tổ chức, biểu diễn văn nghệ, trò chơi dân gian, tái hiện các nghi lễ truyền thống tại lễ hội, đưa du khách đến nhà dân để trải nghiệm sinh hoạt văn hóa đến việc khuyến khích người dân thực hiện các mô hình homestay mang dấu ấn văn hóa địa phương... Từ đây, chính người dân đã tham gia quảng bá, thúc đẩy phát triển sản phẩm du lịch văn hóa mang màu sắc riêng.

Ông Đoàn Văn Dũng, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty CP Du lịch Sen Á Đông: “Rất mong chính quyền sẽ có những định hướng, kế hoạch dài hạn trong việc phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh” Trong suốt quá trình phát triển, chúng tôi nhận ra rằng văn hóa đóng vai trò rất quan trọng từ việc xây dựng văn hóa trong doanh nghiệp đến phát triển sản phẩm du lịch. Bản thân chúng tôi cũng đã và đang khai thác các giá trị văn hóa để phát triển thành chuỗi sản phẩm du lịch. Chúng tôi có du thuyền trên Vịnh Hạ Long khai thác văn hóa biển hay sản phẩm du lịch Làng quê Yên Đức gắn với nét văn hóa độc đáo của miền quê Bắc Bộ. Chuỗi sản phẩm được thiết kế để du khách hiểu và trải nghiệm một câu chuyện văn hóa xuyên suốt, đậm đà, đa dạng và khác biệt. Quảng Ninh vừa có văn hóa biển vừa có văn hóa đồng bằng. Đây chính là tài nguyên vô giá để phát triển du lịch. Vì văn hóa là vấn đề xã hội nên tôi rất mong chính quyền sẽ có những định hướng, kế hoạch dài hạn trong việc phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh: Tăng cường giáo dục văn hóa lịch sử, văn hóa ứng xử cho con trẻ để xây dựng con người Quảng Ninh hào sảng, thân thiện, mến khách.

Chị Lê Mai Phương, du khách TP Hà Nội: “Xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa đảm bảo đặc sắc, có tính cạnh tranh” Nếu chưa đến Quảng Ninh, có lẽ nhiều người sẽ nghĩ du lịch Quảng Ninh chỉ hấp dẫn với biển, với Vịnh Hạ Long. Nhưng sau chuyến du lịch đến Quảng Ninh vừa qua, tôi thật sự thấy thích thú với sự phát triển du lịch phong phú, đa dạng của Quảng Ninh. Từ trải nghiệm văn hóa Phật giáo tại Khu di tích, danh thắng Yên Tử đến văn hóa đa sắc màu của các dân tộc thiểu số tại huyện Bình Liêu đã cho tôi những ấn tượng rất sâu sắc. Song tôi thiết nghĩ, để du lịch văn hóa Quảng Ninh trở nên nổi tiếng như du lịch biển đảo thì địa phương cần chú trọng xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa đảm bảo đặc sắc, đa dạng, có tính cạnh tranh hơn nữa. Bởi rất nhiều địa phương trong cả nước cũng đang khai thác văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số để phát triển du lịch rất tốt như Hà Giang, Lào Cai... Vì vậy, việc khai thác thế nào để tạo dấu ấn văn hóa bản địa, thể hiện chúng thông qua mỗi sản phẩm du lịch hấp dẫn là bài toán địa phương cần tính đến.