Kinh tế tư nhân - động lực của đổi mới và tăng trưởng

Sau gần 40 năm đổi mới đất nước, Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vươn mình mới để trở thành một nước giàu mạnh. Trong đó, vai trò của kinh tế tư nhân được xác định là động lực quan trọng để đổi mới và tăng trưởng. Thực tế tại Quảng Ninh, nguồn lực từ tư nhân đã được huy động từ rất sớm, được tính toán hài hòa trên quan điểm giải phóng tối đa nguồn lực từ tư nhân cho phát triển.

Thành công từ mô hình hợp tác công - tư 

Thực hiện phương châm “Lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư”, ưu tiên bố trí, sử dụng vốn ngân sách nhà nước như là vốn mồi để kích thích, khai thác tối đa nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác cho phát triển hạ tầng… Nhờ đó, trong hơn một thập kỷ vừa qua, hàng chục ngàn tỷ đồng từ nguồn lực tư nhân đã đổ vốn vào Quảng Ninh. Những dự án “khủng” mang giá trị tỷ đô không chỉ đem lại diện mạo mới cho một tỉnh có xuất phát điểm thấp, đến nay trở thành cực tăng trưởng, đầu tàu kinh tế trọng điểm khu vực phía Bắc, mà còn đem lại sự phát triển vượt trội cho những nhà đầu tư chiến lược đồng hành cùng tỉnh.

Nhắc về hợp tác công tư, chắc hẳn rằng, cái tên Quảng Ninh sẽ luôn là kinh nghiệm quý báu để các địa phương học tập. Bởi đây là tỉnh khởi phát các ý tưởng về hợp tác công tư với những kết quả nổi bật có thể đo đếm được. Cụ thể, đầu những năm 2010, Quảng Ninh - tỉnh nằm tại cực Đông Bắc của Tổ quốc, vốn sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế, nhưng lại xa trung tâm, kết cấu hạ tầng giao thông thiếu và yếu, khiến việc đi lại rất khó khăn. Vì thế, Quảng Ninh chưa phải là địa phương chiến lược để Trung ương đầu tư trong bối cảnh nguồn ngân sách còn hạn hẹp.

Để giải phóng tiềm năng trong bối cảnh đó, năm 2013, Đảng bộ tỉnh đã mạnh dạn nghiên cứu, lãnh đạo thí điểm, áp dụng hình thức đầu tư PPP với các mô hình “đầu tư công - quản lý tư”, “đầu tư tư - sử dụng công”. Chỉ sau đó chưa đầy một năm, trong quá trình thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển, tỉnh đã chủ trương thí điểm ở một số dự án, như đầu tư, xây dựng trụ sở làm việc của cơ quan nhà nước, nhưng lại do tư thực hiện và nhà nước thuê lại. Với cách làm này, Quảng Ninh không phải bỏ một khoản ngân sách lớn, nhưng vẫn có trụ sở mới, đủ công năng, đồng bộ, hiện đại, thay thế hạ tầng xuống cấp để bố trí cho hàng chục cơ quan khối Đảng, khối chính quyền làm việc.

Từ những khởi động mang tính thí điểm, hợp tác công - tư như một luồng gió mới nhanh chóng lan rộng ra toàn hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Với quan điểm nhà nước không làm những gì doanh nghiệp làm được và làm tốt hơn, hàng loạt công trình do tư nhân đầu tư đã được triển khai với tổng vốn đầu tư đến nay lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng.

Quảng Ninh là tỉnh đầu tiên trong cả nước sở hữu sân bay, cảng tàu chuyên biệt và đường cao tốc… là những công trình tiêu biểu, động lực, liên kết, thúc đẩy chuỗi kinh tế tuần hoàn phát triển, nhưng lại do tư nhân đầu tư. Nếu không có nguồn lực từ tư nhân mà trông chờ vào ngân sách, thì chắc chắn rằng đến nay tỉnh chưa thể có được hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ như vậy, các lợi thế, tiềm năng của tỉnh chưa thể khai thác mạnh mẽ như hiện nay để tạo ra các bước phát triển đột phá với mức tăng trưởng kinh tế luôn tăng qua từng năm.

Nhìn một cách toàn diện, tại Quảng Ninh nguồn lực từ tư nhân không chỉ giải quyết được vấn đề vốn, mà còn giúp tỉnh quản lý công trình sau đầu tư, nâng cao hiệu quả vốn ngân sách, tránh được những khoản nợ công. Thay vì phải bỏ một lượng vốn lớn để đầu tư một công trình, tỉnh có thể dùng nguồn vốn đó để làm cùng lúc nhiều công trình mà vẫn đảm bảo chất lượng, giảm thiểu đáng kể gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Thêm nữa, ưu việt của hợp tác công - tư tại Quảng Ninh còn nằm ở chỗ, có khả năng khắc phục những nhược điểm cố hữu của đầu tư nhà nước, đó là thiếu tính cạnh tranh, hiệu quả thấp; tiến độ dự án được bảo đảm tốt hơn; cơ chế phân chia trách nhiệm quản lý rủi ro hợp lý, nâng cao hiệu quả dự án. Đồng thời, còn phát huy được thế mạnh của nhà đầu tư tư nhân trong chuyển giao công nghệ, phát minh, kỹ năng quản trị… Nhà nước giảm được biên chế nhân sự cho các dịch vụ công, tăng thu ngân sách từ nguồn thuế các doanh nghiệp đầu tư.

Việc huy động nguồn lực từ tư nhân đã mang lại lợi ích cho nhiều bên. Đặc biệt, xã hội và người dân được hưởng lợi từ các dự án có chất lượng tốt, tạo thêm việc làm cho người lao động, thu nhập cho người dân, ổn định đời sống, ổn định xã hội, góp phần đắc lực trong nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư và cải thiện đời sống của người dân. Đây cũng chính là minh chứng rõ nhất cho thấy vai trò của kinh tế tư nhân trong sự phát triển chung của địa phương.

Động lực cho kinh tế tư nhân bứt phá  

Hiện trên địa bàn Quảng Ninh có 10.471 doanh nghiệp đang hoạt động có kê khai thuế với tổng số vốn đăng ký 369.711 tỷ đồng. Trong đó, doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân chiếm 97,84%, doanh nghiệp có vốn nhà nước chiếm 0,72% và doanh nghiệp đầu tư nước ngoài chiếm 1,44%. Đến hết năm 2024, quy mô nền kinh tế của tỉnh đạt 347,5 nghìn tỷ, đứng thứ 3 miền Bắc và thứ 7 cả nước, trong đó tỷ trọng vốn đóng góp khu vực tư nhân chiếm trên 57%. Quảng Ninh nằm trong top 10 địa phương hấp dẫn doanh nghiệp lớn với nhiều doanh nghiệp xếp hạng 500 Việt Nam.

Với quan điểm, kinh tế tư nhân có phát triển thì tỉnh mới phát triển; an sinh xã hội, đời sống, việc làm của người dân, người công nhân mới đảm bảo, những năm qua Quảng Ninh dành sự quan tâm đặc biệt, luôn đồng hành cùng doanh nghiệp. Tỉnh luôn trân trọng những nỗ lực, cố gắng của cộng đồng doanh nghiệp, do vậy, đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để phát triển bền vững doanh nghiệp, HTX, hộ kinh doanh, trên quan điểm lấy đầu tư công để thúc đẩy, kích hoạt các nguồn vốn đầu tư ngoài xã hội, thúc đẩy hợp tác công - tư, nội lực là cơ bản, chiến lược - ngoại lực là quan trọng, đột phá. Điều này đã tạo điều kiện để các doanh nghiệp nhanh chóng ổn định sản xuất kinh doanh và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, nắm bắt cơ hội kinh doanh mới.

Triển khai tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân nhằm phát huy tối đa vai trò, đưa kinh tế tư nhân trở thành "động lực quan trọng nhất" và là "lực lượng tiên phong" của nền kinh tế, động lực của đổi mới và tăng trưởng... trên cơ sở 8 nhóm nhiệm vụ giải pháp, Quảng Ninh đã xây dựng kế hoạch, đặt ra mục tiêu cụ thể phấn đấu đến năm 2030 có khoảng 12-15 doanh nghiệp hoạt động/nghìn dân. Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 40-45% GRDP của tỉnh, khoảng 35-40% tổng thu ngân sách của tỉnh, giải quyết việc làm cho khoảng 85% tổng số lao động, nằm trong nhóm các địa phương dẫn đầu cả nước về ứng dụng, chuyển giao KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đạt mức tiên tiến ở một số lĩnh vực quan trọng. Đến năm 2045, kinh tế tư nhân phát triển nhanh, mạnh, bền vững, chủ động tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng trong nước và toàn cầu; có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực, đóng góp khoảng 50% GRDP.

Để đảm bảo mục tiêu này, Quảng Ninh hiện đang tập trung đẩy mạnh quán triệt các nội dung của nghị quyết nhằm tạo sự thống nhất cao về nhận thức đối với vị trí, vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân trong quá trình thực hiện mục tiêu phát triển của tỉnh. Từ đó, củng cố niềm tin, khát vọng vươn lên và hành động mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới. Song song với đó, tiếp tục nâng cao chất lượng cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nghiên cứu áp dụng triệt để trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong thực hiện các quy trình, thủ tục hành chính, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Tỉnh cũng đã chỉ đạo chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, trùng lắp, kéo dài, không cần thiết. Thay vào đó là ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, kiểm tra trực tuyến, từ xa dựa trên các dữ liệu điện tử. Công khai, minh bạch các chủ trương, chính sách, các quy hoạch, kế hoạch phát triển của tỉnh, của các ngành, lĩnh vực và địa phương nhằm cung cấp thông tin nhanh chóng, kịp thời, thường xuyên cho người dân, doanh nghiệp, doanh nhân đầu tư sản xuất kinh doanh theo đúng định hướng của tỉnh, bảo đảm đồng bộ, thống nhất, bình đẳng, quyền và lợi ích hợp pháp, giảm rủi ro trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nhân, doanh nghiệp.

Đồng thời, đẩy mạnh và đa dạng hoá nguồn vốn cho kinh tế tư nhân thông qua việc triển khai có hiệu quả các cơ chế, chính sách tín dụng cho kinh tế tư nhân, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị, xây dựng hệ thống tài chính minh bạch, chuẩn mực, chuẩn hoá chế độ kế toán, kiểm toán, thực hiện các giải pháp tăng uy tín và khả năng tiếp cận các nguồn lực tài chính. Thúc đẩy KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh doanh hiệu quả, bền vững trong kinh tế tư nhân; tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI bằng việc xây dựng các chuỗi liên kết doanh nghiệp theo cụm ngành, chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng…

Có thể thấy, kế thừa những kinh nghiệm, hiệu quả trong huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển từ kinh tế tư nhân, mạnh dạn ứng dụng và đổi mới các chính sách phù hợp, Quảng Ninh sẽ rất thuận lợi để tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân. Đây sẽ là động lực quan trọng để tỉnh kiến tạo các ý tưởng phát triển mới và đóng góp cho mục tiêu tăng trưởng của từng năm.