Gìn giữ nếp nhà

Những năm qua, phong trào thi đua xây dựng gia đình văn hóa đã được triển khai sôi nổi ở khắp các địa phương trong tỉnh, góp phần hình thành nếp sống văn minh, phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Quảng Ninh có truyền thống cách mạng của công nhân Vùng mỏ với di sản tinh thần vô giá “Kỷ luật và Đồng tâm” và là nơi giao thoa văn hóa của vùng đồng bằng sông Hồng. Từ thời Pháp thuộc, Vùng mỏ đã có rất nhiều người từ các tỉnh khác đến làm phu, rồi họ ở lại sinh cơ lập nghiệp, đến nay đã nhiều thế hệ. Và kiểu gia đình thợ mỏ là một đặc trưng văn hoá ở Quảng Ninh. Mỗi gia đình thợ mỏ dù không cùng làm việc trong một mỏ, nhưng họ hiểu công việc, hoàn cảnh của nhau, sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau. 

Gia đình thợ mỏ ở Quảng Ninh hiện nay chủ yếu là kiểu gia đình 2 thế hệ, một số gia đình ở chung với nhau thành kiểu “tam đại đồng đường”, rất hiếm kiểu “tứ đại đồng đường”. Tuy nhiên, không vì đời sống ca kíp bận rộn mà văn hoá gia đình bị phá vỡ. Thậm chí các gia đình thợ mỏ hiện nay còn thể hiện sự hoà trộn, giao thoa văn hoá nhiều vùng miền với văn hoá bản địa tạo nên văn hoá cộng đồng của cư dân Vùng mỏ.

Tiến sĩ khoa học Đoàn Hương, giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), đánh giá: Gia đình thợ mỏ Quảng Ninh là kiểu gia đình mẫu mực trong cả nước. Tuy nếp sống ca kíp của công nhân mỏ có mệt nhọc, nhưng chính nếp sống hiện đại đã có tác động tốt chứ không ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống công nhân. Và đây cũng là nền tảng để giáo dục con cái đi tiếp con đường của mình.

Tại Quảng Ninh, cộng đồng dòng họ thể hiện mờ nhạt ở các khu mỏ nhưng lại đậm nét ở vùng nông thôn, miền núi, đồng bào dân tộc. Ở TX Quảng Yên, đặc biệt là vùng đất Hà Nam, đi đâu cũng thấy những mái ngói rêu phong của đình, chùa, nhà thờ họ. Nhà thờ họ không chỉ là nơi thờ tự, tôn vinh thuỷ tổ sinh ra họ mạc mà còn là nơi hội tụ họp bàn công việc của những người còn sống. Hiện nay, bên cạnh trưởng tộc là người anh cả của ngành trưởng, các dòng họ đều có thêm chủ tịch Hội đồng gia tộc cùng gánh vác việc chung. 

Cộng đồng dòng họ ở TX Quảng Yên đã tạo ra sự quần cư, gắn kết với nhau thành những làng xã có kết cấu chặt chẽ từ xưa. Việc đó giúp ích cho công tác xây dựng đời sống văn hoá, giữ gìn phong tục, tập quán tốt đẹp. Theo ông Lê Đồng Sơn, nguyên Trưởng phòng VHTT TX Quảng Yên, chính lễ hội Tiên Công ở Hà Nam được hình thành và tồn tại là nhờ từ hạt nhân các dòng họ. Thêm vào đó, các dòng họ đã tích cực tham gia khuyến học khuyến tài, giữ gìn truyền thống gia tộc, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân.

Xây dựng “Gia đình văn hóa” là một trong những nội dung quan trọng của phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", được các cấp từ tỉnh đến cơ sở quan tâm chỉ đạo thực hiện. Các giá trị, chuẩn mực đạo đức được đề cao trong gia đình và cộng đồng, được đưa vào các phong trào thi đua “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền”, phong trào “Đền ơn, đáp nghĩa”... 

Việc triển khai thực hiện các phong trào đã huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, trong đó có sự tham gia tích cực của cán bộ, hội viên phụ nữ. Đặc biệt là các mô hình “Ông bà gương mẫu, con cháu thảo hiền”, “Phụ nữ Quảng Ninh tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch” được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức về gia đình đã góp phần xây dựng gia đình hạnh phúc bền vững, tạo động lực để mọi hộ gia đình hội viên nỗ lực thực hiện các tiêu chí đạt danh hiệu Gia đình văn hóa…

Các địa phương cũng đã làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến nội dung, tiêu chuẩn xây dựng gia đình văn hóa; công tác bình xét được thực hiện công khai, minh bạch. Các cấp hội phụ nữ trong tỉnh duy trì 142 CLB “Xây dựng gia đình hạnh phúc bền vững”, đưa nội dung xây dựng nếp sống văn hóa, gia đình văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, phát huy và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phát triển dịch vụ du lịch nhằm giới thiệu, quảng bá nét đẹp văn hóa đến với du khách.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với các sở, ngành, địa phương triển khai kế hoạch, rà soát, hướng dẫn, kiểm tra quy trình bình xét “Gia đình văn hóa” tại 13/13 địa phương trong toàn tỉnh. Qua 25 năm, có thể nói chất lượng danh hiệu “Gia đình văn hóa” ở đa số các địa phương được nâng lên. Nếu như năm 2001, toàn tỉnh có 78,2% gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa, thì đến năm 2024 có 96,9% gia đình đạt danh hiệu Gia đình văn hóa (tăng 18,7% so với năm 2001).