Đề xuất bổ sung thẩm quyền của tòa án các cấp trong giải quyết các vụ việc, vụ án

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, trên cơ sở mô hình tổ chức Tòa án nhân dân 3 cấp, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân tối cao.

Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 9, sáng 12/5, Quốc hội làm việc tại hội trường nghe Tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án.

Quy định các tòa chuyên trách về kinh tế, sở hữu trí tuệ, phá sản tại một số Tòa án nhân dân khu vực

Trình bày tờ trình, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, trên cơ sở Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/02/2025, Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025, Kết luận số 135-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy Tòa án nhân dân bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới; Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII; dự án luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án các cấp trong giải quyết các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản, tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, có liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy, thẩm quyền của Tòa án nhân dân.

Dự thảo Luật gồm 6 điều, trong đó có 5 điều sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 Bộ luật, Luật gồm: (1) Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi, bổ sung 47 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 4 điều); (2) Luật Tố tụng hành chính (sửa đổi, bổ sung 23 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 1 điều); (3) Luật Tư pháp người chưa thành niên (sửa đổi, bổ sung 18 điều); (4) Luật Phá sản (sửa đổi, bổ sung 07 điều); (5) Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án (sửa đổi, bổ sung 7 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 1 điều) và 1 điều khoản thi hành.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nêu rõ, trên cơ sở mô hình tổ chức Tòa án nhân dân 3 cấp, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân tối cao.

Theo đó, về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, điều chỉnh tăng thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực theo hướng Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính (Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 31 Luật Tố tụng hành chính); giải quyết phá sản (Điều 8 Luật Phá sản); tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (Điều 7 Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án).

Quy định này là điều chỉnh tăng thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực so với Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay. Đồng thời, dự thảo luật quy định cụ thể thẩm quyền của Tòa Kinh tế thuộc Tòa án nhân dân khu vực; Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản tại một số Tòa án nhân dân khu vực để các Tòa chuyên trách này có cơ sở thực hiện.

Về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, dự thảo luật quy định, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền phúc thẩm các vụ việc dân sự, vụ án hành chính mà bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị; Bổ sung thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm của Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp; Bổ sung thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm của Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh đối với bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

Tòa án nhân dân cấp tỉnh không còn thẩm quyền về giải quyết theo thủ tục sơ thẩm các vụ án hành chính, vụ việc dân sự; giải quyết phá sản; tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại.

Về thẩm quyền của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, dự thảo luật quy định, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng nghị.

Rà soát kỹ để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày nêu rõ, Ủy ban tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 luật nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, quy định thẩm quyền giải quyết vụ án, vụ việc của Tòa án nhân dân 3 cấp sau sắp xếp tổ chức bộ máy, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật liên quan trong hệ thống pháp luật.

Ủy ban cơ bản nhất trí quy định về thẩm quyền của các Tòa án nhân dân và Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao trong xét xử, giải quyết các vụ án, vụ việc và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.

Ủy ban cũng cơ bản thống nhất với nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung của Luật Tư pháp người chưa thành niên và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án; đồng thời, đề nghị Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với các cơ quan có liên quan tiếp tục rà soát kỹ hai luật này để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.