Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định: Ba đột phá chiến lược (hoàn thiện đồng bộ thể chế; phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng) vừa kế thừa ba đột phá chiến lược do Đại hội lần thứ XI, XII đã đề ra, vừa bổ sung, cụ thể hóa cho phù hợp với giai đoạn phát triển mới. Cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Quảng Ninh xác định 3 đột phá chiến lược (đầu tư hoàn thiện hạ tầng; đẩy mạnh cải cách hành chính; tập trung phát triển nguồn nhân lực) là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, lâu dài trong phát triển kinh tế - xã hội. Và thành quả từ 3 đột phá chiến lược đã góp phần quan trọng đưa Quảng Ninh trở thành một cực tăng trưởng năng động và hình mẫu tiêu biểu trong triển khai chiến lược phát triển quốc gia.

Nằm tại khu vực Đông Bắc của Tổ quốc, sở hữu đa dạng tiềm năng, lợi thế vượt trội, được cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng ví như “Một Việt Nam thu nhỏ”… Tuy nhiên, giai đoạn những năm 2010 trở về trước, Quảng Ninh chưa thực sự có nhiều nổi bật. Kinh tế của tỉnh chủ yếu vẫn phụ thuộc vào ngành khai khoáng - vốn hữu hạn; dù Vịnh Hạ Long đã được công nhận là di sản thiên nhiên Thế giới (1994), song ngành du lịch thời điểm đó vẫn còn khá đơn giản, chưa thực sự hấp dẫn du khách.

Nguyên nhân là do, hạ tầng giao thông của tỉnh còn nhiều hạn chế. Để đến được Quảng Ninh, đi du lịch Vịnh Hạ Long, du khách chỉ có thể thông qua tuyến Quốc lộ 18 vốn chật hẹp và quá tải. Ngay cả việc di chuyển trong nội tỉnh, hầu hết cũng chỉ là các tuyến đường 2 làn xe hỗn hợp, các tỉnh lộ cũ, xuống cấp khiến thời gian đi lại từ đầu tỉnh (Đông Triều) đến cuối tỉnh (Móng Cái) phải mất nửa ngày đi xe. Dù sở hữu cửa khẩu, các cảng biển quốc tế nước sâu, nhưng do bất lợi về hạ tầng đã khiến Quảng Ninh chưa thực sự hấp dẫn trong mắt các nhà đầu tư, thiếu tính cạnh tranh.

Trong bối cảnh đó, năm 2011, Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã đề ra Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020 với mục tiêu "Phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng lên; vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế tiếp tục được cải thiện... Để tạo tiền đề thực hiện thành công các mục tiêu, nhiệm vụ này, Việt Nam xác định phải đột phá vào ba khâu yếu, hiện đang là những điểm nghẽn, cản trở sự phát triển gồm: Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ với một số công trình hiện đại, tập trung vào hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị; thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trọng tâm là tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng và cải cách hành chính; phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao gắn kết với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ.

Những chủ trương, định hướng xương sống của trung ương giai đoạn đó được ví như kim chỉ nam, thổi bùng khát vọng phá thế kìm kẹp kéo dài đối với những tiềm năng, lợi thế Quảng Ninh sở hữu. Trên cơ sở hiện thực hóa các mục tiêu, tinh thần Nghị quyết, để giải phóng nguồn lực, con người, gỡ những nút thắt kìm hãm phát triển, Quảng Ninh chỉ có thể bắt tay ngay vào công cuộc kiến thiết và đổi mới. Nếu giải quyết tốt các khâu đột phá này, sẽ tạo xung lực mới có sức lan toả mạnh, giải phóng mọi tiềm năng, khai thác có hiệu quả các nguồn lực cho phát triển nhanh và bền vững.

Nghĩ và làm trong thời gian ngắn, bằng tư duy đổi mới, sáng tạo, sự đồng lòng, nhất trí của cả hệ thống chính trị, trong bối cảnh nguồn ngân sách còn hạn hẹp, Quảng Ninh đã mạnh dạn đề nghị trung ương được cho phép huy động các nguồn lực hợp pháp đầu tư cho phát triển. Phương châm của tỉnh đặt ra đó là “Lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư”, ưu tiên bố trí, sử dụng vốn ngân sách nhà nước như là vốn mồi để kích thích, khai thác tối đa nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác… Trong điều kiện khung pháp lý chưa đầy đủ, tỉnh đã mạnh dạn nghiên cứu một số mô hình đầu tư mới, nhằm huy động nguồn lực từ khối tư nhân. Để có căn cứ triển khai, tỉnh báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép thí điểm; chỉ đạo các địa phương áp dụng mô hình đầu tư mới; ban hành danh sách công trình để áp dụng thí điểm. Trong quá trình triển khai, tỉnh chủ động ưu tiên bố trí vốn ngân sách cho chuẩn bị đầu tư, cụ thể là các phần việc tham gia của Nhà nước, đền bù GPMB, cam kết đảm bảo tiến độ.

Để tạo niềm tin, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư, Quảng Ninh đã phát thông điệp: "Nhà nước sẽ không trực tiếp làm những gì nhân dân, doanh nghiệp làm được và làm tốt hơn". Cuối năm 2011, tỉnh là địa phương đầu tiên trong cả nước thành lập Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư tỉnh (IPA), với vai trò thực hiện chiến lược hỗ trợ nhà đầu tư đến tỉnh. Năm 2013 Quảng Ninh triển khai mô hình thí điểm Trung tâm hành chính công - mô hình đầu tiên trong nước, là bước cụ thể hóa quan trọng đầu tiên của tỉnh trong chiến lược đẩy mạnh cải cách hành chính, ưu tiên dồn lực để xây dựng một nền hành chính hiệu quả, thống nhất, tập trung, hiện đại.

Song song với đó, đổi mới công tác xúc tiến đầu tư, thay cho bị động chờ nhà đầu tư đến với mình như trước, tỉnh định kỳ tổ chức các buổi gặp gỡ, tiếp xúc doanh nghiệp, cafe doanh nhân; chỉ đạo sở, ngành chuyên môn vận dụng các cơ chế chính sách hướng dẫn. Qua đó, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng từ doanh nghiệp, nhà đầu tư để đồng hành, tìm giải pháp hỗ trợ, nhất là về các khung pháp lý, huy động nguồn vốn, đảm bảo tính khả thi đối với các dự án thu hút đầu tư.

Để có nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển, tỉnh từng bước khắc phục những hạn chế, khó khăn trong công tác đào tạo, chú trọng xây dựng đội ngũ lãnh đạo, quản lý, cán bộ các cấp đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tỉnh cũng đã ban hành cơ chế, chính sách riêng để thu hút nhân tài, lao động và phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của các KCN, KKT. Đồng thời, xây dựng Trường Đại học Hạ Long từng bước trở thành trung tâm thu hút, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của tỉnh và khu vực...

Với cách làm bài bản, giải pháp căn cơ, cụ thể hóa các đột phá chiến lược theo một cách riêng, tại Quảng Ninh ba đột phá chiến lược đã chuyển động rất mạnh mẽ, như một luồng gió mới nhanh chóng lan rộng ra toàn hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp. Hàng loạt các dự án về hạ tầng, lần đầu có trên địa bàn, như sân bay, đường cao tốc, các công trình thiết chế văn hóa được các nhà đầu tư đăng ký và triển khai thực hiện. Giai đoạn từ năm 2011 cho đến nay, tổng vốn đầu tư PPP tại Quảng Ninh đã đạt con số hàng trăm nghìn tỷ đồng với các dự án ở các lĩnh vực giao thông, hạ tầng kỹ thuật, dân dụng, văn hóa...

Nhắc đến Quảng Ninh hôm nay, chắc chắn nhiều người sẽ khẳng định: đây là tỉnh tiên phong, mạnh mẽ và phát triển toàn diện. Quả thật, Quảng Ninh – từ vùng đất từng phụ thuộc nặng vào khai thác than – đã có bước chuyển mình ngoạn mục để trở thành một trong những địa phương năng động bậc nhất cả nước. Tỉnh hiện thuộc nhóm dẫn đầu về thu hút đầu tư vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), về Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI), Chỉ số cải cách hành chính (PAR Index), và nằm trong 5 địa phương có tỷ lệ đô thị hóa cao nhất Việt Nam. Hạ tầng giao thông được đầu tư bài bản, đồng bộ với cao tốc, cảng biển, sân bay quốc tế Vân Đồn, tạo ra liên kết vùng chiến lược. Quảng Ninh đang thực sự khẳng định vị thế một cực tăng trưởng mạnh, toàn diện ở khu vực phía Bắc, đóng vai trò “đầu tàu” trong phát triển vùng.

Có được kết quả này là do trong chặng đường 40 năm đồng hành cùng Đất nước đổi mới, Quảng Ninh đã luôn chủ động, đoàn kết, mạnh dạn triển khai những ý tưởng phát triển trên cơ sở tiềm năng, lợi thế, cơ hội riêng có. Quảng Ninh nổi lên là tỉnh có cơ sở hạ tầng đồng bộ, đa dạng nhất miền Bắc khi tỉnh ưu tiên huy động các nguồn lực để tháo gỡ điểm nghẽn về hạ tầng giao thông - vốn được ví là ngành kinh tế đi trước mở đường. Để đến nay, tỉnh đã sở hữu những công trình hiện đại bậc nhất cả nước như: Trục cao tốc dọc tỉnh dài 176km - trục giao thông đặc biệt quan trọng, kết nối đến hầu hết các trung tâm kinh tế, du lịch lớn nhất phía Bắc từ Thủ đô Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Vân Đồn đến vùng đất biên giới Móng Cái, mở ra những cơ hội phát triển, thu hút đầu tư cho cả khu vực. Hay Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn với tổng vốn đầu tư 7.463 tỷ đồng. Điều đặc biệt, ngân sách tỉnh chỉ phải bỏ ra hơn 700 tỷ đồng cho công tác GPMB, số tiền đầu tư còn lại là vốn của nhà đầu tư. Đây là sân bay quốc tế đầu tiên trong cả nước do tư nhân đầu tư. Tương tự, các Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long, Cảng tàu quốc tế Tuần Châu... là những cảng tàu khách chuyên biệt đầu tiên ở Việt Nam đã tham gia trực tiếp phát huy giá trị di sản vịnh Hạ Long và thúc đẩy ngành du lịch phát triển nhưng cũng được đầu tư từ nguồn lực ngoài ngân sách.

Đến nay, dù là tỉnh sở hữu hạ tầng giao thông đồng bộ nhất miền Bắc, tuy nhiên với vai trò đặc biệt quan trọng của các hạ tầng giao thông, Quảng Ninh vẫn đang tiếp tục dành nguồn lực cho đầu tư các công trình kết nối liên vùng và nội vùng. Nổi bật trong đó là đã hoàn thành các cầu và đường dẫn nối với trung tâm hành chính mới của thành phố Hải Phòng, hướng tới đồng bằng sông Hồng và Thủ đô Hà Nội để hình thành nên vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, trở thành chuỗi đô thị - công nghiệp xanh, công nghiệp sạch, công nghệ cao. Trong nội tỉnh, tuyến đường ven sông đang tiếp tục được đẩy nhanh tiến độ, khi hoàn thành, không chỉ là động lực cho khu vực phía Tây của tỉnh, mà còn mở ra nhiều cơ hội mới, phát huy dư địa đất đai, khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, nhất là du lịch tâm linh; khu vực phía Đông là các dự án cải tạo, nâng cấp tỉnh lộ 279, các tuyến đường kết nối ra hệ thống cảng biển, khu kinh tế (KKT), khu công nghiệp (KCN) của tỉnh...

Sự hấp dẫn, quan tâm đầu tư vào đột phá hạ tầng đồng bộ đã nhanh chóng lan tỏa và đón nhận được nhiều quan tâm của các nhà đầu tư, doanh nghiệp lớn ở các lĩnh vực thế mạnh của tỉnh như du lịch và đô thị. Đó là, hàng loạt các khu nghỉ dưỡng, khách sạn đẳng cấp quốc tế được hoàn thành như Công viên Đại Dương; Khu nghỉ dưỡng biển cao cấp Vinpearl Ha Long Bay Resort; Quần thể du lịch nghỉ dưỡng của Tập đoàn FLC; Khu du lịch đảo Tuần Châu, cảng tàu Tuần Châu; các trung tâm thương mại, sân golf, đô thị kiểu mẫu được quy hoạch đồng bộ. Cùng với đó, các dự án hạ tầng văn hóa, thể thao như: Bảo tàng, Thư viện tỉnh; Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm tỉnh; Nhà thi đấu đa năng 5.000 chỗ… từ đó đã tạo cho Quảng Ninh một diện mạo mới sau 40 năm đổi mới là những đô thị hiện đại, văn minh; những trung tâm du lịch đẳng cấp quốc tế; những KKT, KCN nổi trội tại khu vực, tạo ra nhiều hàng hóa, sản phẩm có giá trị kinh tế cao, đóng góp vào tăng trưởng của tỉnh.

Song song với đó, các đột phá về cải cách hành chính và nguồn nhân lực mà tỉnh đã thực hiện được, đem lại cho Quảng Ninh nhiều cơ hội, vị thế mới khi tỉnh được quan tâm, đánh giá là địa phương có nhiều hấp dẫn, tính cạnh tranh cao thông qua việc liên tiếp giữ các vị trí dẫn đầu trong các bảng xếp hạng như PCI, PAR Index, SIPAS và PAPI.

Cụ thể, với quyết tâm xóa bỏ cơ chế “xin-cho” để xây dựng nền hành chính phục vụ người dân, nhà đầu tư một cách hiệu quả, nhanh chóng nhất, Quảng Ninh đã đẩy mạnh thực hiện chiến lược phát triển khác biệt để bền vững, đặc biệt chính quyền địa phương rất năng động, sâu sát với cơ sở, tập trung tháo gỡ khó khăn, nâng cao hiệu quả cho doanh nghiệp; hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục được đổi mới, tổ chức bộ máy được kiện toàn tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, giảm cấp trung gian... Đây là điều kiện tiên quyết giúp cho Quảng Ninh thu hút được nhiều nhà đầu tư. Đến nay, sau 40 năm đổi mới, tỉnh đã có hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ với tổng hơn 200 dự án FDI triển khai, phát triển tại tỉnh. Quảng Ninh còn được định vị là trung tâm đổi mới sáng tạo, cái nôi của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo - một trong những ngành kinh tế động lực quan trọng đóng góp cho tăng trưởng.

Quảng Ninh cũng là tỉnh đi đầu trong việc thu hút và sở hữu nguồn lao động chất lượng cao, đáp ứng cho sự phát triển. Theo đó, chất lượng dạy học các cấp học, bậc học không ngừng được nâng cao, từng bước đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Việc liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp tiếp tục được đẩy mạnh, giúp nâng cao tỷ lệ sinh viên ra trường có việc làm. Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo thường xuyên được quan tâm đầu tư đồng bộ, hiện đại. Chất lượng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý của các cơ sở giáo dục, đào tạo, không ngừng được bồi dưỡng, nâng cao. Chế độ, chính sách đãi ngộ về tiền lương, bảo hiểm, khen thưởng, quy hoạch, bổ nhiệm được thực hiện đầy đủ, kịp thời, đúng quy định.

Đặc biệt, cơ cấu lao động theo ngành chuyển dịch tích cực, từng bước hướng tới công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Hết năm 2024, lao động trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm khoảng 16,7%; khu vực công nghiệp, xây dựng chiếm 34,4%; khu vực dịch vụ chiếm 48,9%. Chất lượng nguồn nhân lực cũng được nâng lên rõ rệt, với tỷ lệ lao động qua đào tạo hết năm 2024 đạt khoảng 87%, trong đó 51% có bằng cấp, chứng chỉ. Năng suất lao động xã hội bình quân của tỉnh luôn trong top đầu cả nước. Tỷ lệ thất nghiệp liên tục giảm từ 3,29% (năm 2020) xuống còn 2,16% (năm 2024), thấp hơn binh quân chung cả nước.

Như vậy có thế thấy, nhìn lại chặng hành trình 40 năm đồng hành cùng đất nước đổi mới, đặc biệt giai đoạn tăng tốc thực hiện ba khâu đột phá chiến lược, đến nay Quảng Ninh đã đạt được nhiều thành công, là địa phương tiêu biểu, đi đầu của cả nước về nhiều mặt. Từ đó, tạo dựng được một hình ảnh mới, là tỉnh năng động, dám nghĩ, dám làm, trở thành nguồn cảm hứng cho rất nhiều địa phương trong cả nước tìm hiểu, học tập kinh nghiệm.