Chuyển đổi số và khoa học công nghệ: Động lực đưa Quảng Ninh bứt phá

Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ (KHCN) đang trở thành động lực trọng tâm cho sự phát triển. Nắm bắt sớm xu thế ấy, Quảng Ninh với tầm nhìn chiến lược, quyết tâm cao và hành động quyết liệt đã xác định KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột then chốt, là động lực bứt phá cho sự phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

Chuyển biến từ nhận thức đến hành động

Triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Quảng Ninh đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị cao. Chỉ riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, Ban Chỉ đạo cấp tỉnh đã ban hành 34 văn bản chỉ đạo, Ban Thường vụ Đảng ủy UBND tỉnh ban hành 12 văn bản, UBND tỉnh ban hành 13 văn bản liên quan. Cùng với đó, các đồng chí lãnh đạo tỉnh đã trực tiếp kiểm tra, đánh giá việc triển khai hệ thống hạ tầng số, tổ chức bộ máy và các phần mềm điều hành tại cơ sở, đặc biệt trong quá trình tổ chức chính quyền 2 cấp.

Việc xây dựng kế hoạch triển khai các văn bản trung ương được thực hiện nghiêm túc, đúng hạn. Tỉnh yêu cầu các xã, phường, đặc khu phải thành lập Ban Chỉ đạo chuyển đổi số trước ngày 15/7/2025 và xây dựng kế hoạch triển khai các nhiệm vụ trước ngày 20/7/2025. Tính đến thời điểm báo cáo, 50/54 địa phương đã cử cán bộ đầu mối, 20/54 đã thành lập Ban Chỉ đạo, 6 địa phương có tổ giúp việc, 2 đơn vị đã ban hành kế hoạch hành động cụ thể. Việc tổ chức báo cáo hằng ngày trên hệ thống giám sát cũng được yêu cầu nghiêm túc, qua đó góp phần trực tiếp đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ từng địa phương.

6 tháng đầu năm 2025, tỉnh Quảng Ninh tiếp tục quản lý 28 nhiệm vụ KHCN chuyển tiếp, đồng thời phê duyệt thêm 7 nhiệm vụ mới (3 nhiệm vụ cấp tỉnh và 4 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền Sở) trong các lĩnh vực như kinh tế biển, năng lượng tái tạo, công nghiệp chế biến chế tạo, chuyển đổi số, kinh tế số, chăm sóc sức khỏe nhân dân... Những nhiệm vụ này không dàn trải mà còn tập trung cao độ vào các lĩnh vực mũi nhọn mang tính chiến lược đã được tỉnh xác định trong giai đoạn mới, từ kinh tế biển, công nghiệp chế biến, chế tạo hiện đại, đến năng lượng tái tạo tiềm năng và đặc biệt là việc bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của kinh tế số và xã hội số. Điểm đặc biệt là 100% các nhiệm vụ này đều có đơn vị cam kết tiếp nhận và triển khai ứng dụng sau khi kết thúc, bảo đảm mục tiêu “90% nhiệm vụ KHCN được duy trì, ứng dụng vào thực tiễn”.

Không chỉ dừng lại ở các đề tài nghiên cứu trên giấy, những thành quả của KHCN tại Quảng Ninh đã thực sự lan tỏa và mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng. Có thể kể đến sự thành công của việc ứng dụng các giống cây trồng mới như vải PH40, hay những tiến bộ vượt bậc trong kỹ thuật bảo tồn nguồn gen đặc hữu như rươi Đông Triều, nấm chẹo Tiên Yên. Những ứng dụng này không chỉ đơn thuần là sự gia tăng về số lượng mà còn góp phần nâng cao đáng kể năng suất, chất lượng sản phẩm, trực tiếp cải thiện thu nhập cho hàng nghìn hộ nông dân trên cùng một diện tích canh tác. Điều này không chỉ thể hiện khả năng ứng dụng linh hoạt của khoa học mà còn khẳng định sự quan tâm sâu sắc của chính quyền địa phương, khi đã cam kết nhân rộng những mô hình hiệu quả này trong tương lai gần.

Bên cạnh đó, để tạo đà cho sự phát triển vượt bậc, tỉnh cũng đặc biệt chú trọng việc thu hút nguồn lực đầu tư mạnh mẽ vào các dự án công nghệ cao thông qua việc ban hành Quyết định số 1496/QĐ-UBND ngày 15/5/2025 phê duyệt Chương trình thu hút đầu tư các dự án KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhằm tạo cơ sở để xúc tiến các dự án công nghệ cao. Đây là một bước chuyển quan trọng, thể hiện rõ vai trò “kiến tạo” của chính quyền trong phát triển KHCN.

Triển khai Chương trình phát triển doanh nghiệp KHCN và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, Sở KH&CN đã cấp phép thành lập thêm 2 doanh nghiệp KHCN, nâng tổng số lên 31 doanh nghiệp – nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước. Tỉnh cũng đã xây dựng Đề án “Phát triển thị trường KHCN tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030” tại Quyết định số 1974/QĐ-UBND ngày 13/6/2025, đồng thời tổ chức phối hợp với Hiệp hội Khởi nghiệp quốc gia để xây dựng kế hoạch tổ chức Diễn đàn Khởi nghiệp sáng tạo quốc gia lần thứ 7 tại Quảng Ninh năm 2025.

Để nâng cao hơn nữa Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII), tỉnh đã kịp thời ban hành kế hoạch nâng cao Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2025, đồng thời chủ động phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành, địa phương để báo cáo các chỉ số đổi mới sáng tạo cho Cục Đổi mới sáng tạo, đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Không chỉ vậy, việc hợp tác với Hiệp hội Khởi nghiệp quốc gia nhằm phối hợp các hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2030 cũng cho thấy một tầm nhìn dài hạn và quyết tâm của tỉnh trong việc xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vững mạnh.

Cùng với đó, chuyển đổi số toàn diện cũng là một nhiệm vụ trọng tâm được tỉnh triển khai mạnh mẽ, đặc biệt là trong việc kiến tạo một chính quyền số hiệu quả và cung cấp dịch vụ công trực tuyến tối ưu cho người dân và doanh nghiệp. Tính đến nay, tỉnh đã hoàn thành 7/22 chỉ tiêu kế hoạch chuyển đổi số 2025, đạt 32%, 15 chỉ tiêu còn lại đang triển khai đúng tiến độ. Trong 44 nhiệm vụ, đã có 2 nhiệm vụ hoàn thành, còn 42 đang thực hiện trong hạn (đạt 95,5%). Tỉnh đã đảm bảo vận hành một cách an toàn và ổn định các hệ thống thông tin trọng yếu, phục vụ đắc lực cho công tác chỉ đạo, điều hành và các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ. Đến nay, tổng số TTHC của tỉnh là 2.023, trong đó có 1.874 TTHC đủ điều kiện cung cấp dịch vụ công trực tuyến (1.505 toàn trình, đạt 80,31%; 369 một phần, chiếm 19,69%).

Để đồng bộ hóa hệ thống, hệ thống thông tin điều hành tác nghiệp cũng đã được triển khai từ ngày 1/7/2025 theo mô hình chính quyền hai cấp tại các địa phương, đặt nền móng vững chắc cho công cuộc chuyển đổi số trong quản lý và điều hành. Các Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã cũng đã được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, đảm bảo đáp ứng tốt nhất yêu cầu giải quyết TTHC trên môi trường số. Phần mềm điều hành tác nghiệp mới cũng đã được triển khai cho toàn bộ 54/54 đảng ủy xã, phường, đặc khu với gần 1.900 tài khoản người dùng, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý và điều hành. Ngoài ra, công tác chỉnh lý tài liệu của cấp xã đã đạt 82,75% và số hóa tài liệu cũng đã đạt 48,73%, cho thấy sự quyết tâm trong việc xây dựng một hệ thống dữ liệu số hoàn chỉnh, phục vụ cho công tác quản lý và khai thác hiệu quả. Tất cả những điều này đã tạo nên một bức tranh toàn diện về những nỗ lực không ngừng của Quảng Ninh trong hành trình chuyển đổi số, biến những ý tưởng thành hiện thực và mang lại những lợi ích cụ thể cho người dân và bộ máy hành chính.

Tiếp tục tháo gỡ những nút thắt

Tuy đã đạt được không ít thành tựu đáng tự hào trong suốt thời gian qua, đặc biệt là trong nửa đầu năm 2025, nhưng Quảng Ninh cũng phải đối mặt với không ít thách thức cần sớm có những giải pháp kịp thời để có thể tiến xa hơn trên hành trình phát triển.

Trong lĩnh vực KHCN, một số thông tư và nghị định hiện hành đã trở nên lỗi thời, không còn tương thích với Luật Khoa học và Công nghệ năm 2025. Điều này đã và đang gây ra không ít khó khăn trong việc quản lý nhiệm vụ KHCN, cũng như trong việc vận hành Quỹ phát triển KHCN. Việc ban hành Điều lệ mẫu của Quỹ phát triển KHCN cần được đẩy nhanh, đặc biệt là phải quy định rõ ràng các nội dung hỗ trợ từ Quỹ, để nguồn lực này thực sự phát huy hiệu quả. Hơn nữa, mặc dù đã có chương trình thu hút đầu tư, nhưng việc đưa các kết quả nghiên cứu đã được nghiệm thu vào ứng dụng thực tế vẫn cần được quan tâm và thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa, tránh tình trạng nghiên cứu chỉ dừng lại ở phòng thí nghiệm.

​Đối với lĩnh vực đổi mới sáng tạo, những thách thức cũng đang hiện hữu, đòi hỏi sự linh hoạt trong chính sách và cơ chế hỗ trợ. Một số doanh nghiệp KHCN đang phải đối mặt với khó khăn trong việc đạt được tỷ lệ doanh thu tối thiểu 30% từ sản phẩm KHCN theo quy định, điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị thu hồi giấy chứng nhận và mất đi các ưu đãi quan trọng. Cùng với đó, điều kiện và thủ tục để các doanh nghiệp KHCN tiếp cận và thụ hưởng các chính sách ưu đãi, đặc biệt là tín dụng hay miễn giảm tiền thuê đất còn khá phức tạp và chưa thực sự hấp dẫn. Điều này được thể hiện rõ khi đến nay chưa có một doanh nghiệp KHCN nào trên địa bàn tỉnh tiếp cận được chính sách ưu đãi tín dụng, một rào cản lớn cho sự phát triển của họ. Hơn nữa, vấn đề nhân lực và hạ tầng cũng là một điểm nghẽn. Đa số các doanh nghiệp KHCN đang thiếu hụt trầm trọng nhân lực chất lượng cao về KHCN, gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân các chuyên gia giỏi. Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cũng còn khá sơ khai, thiếu đi sự đồng bộ về cơ sở hạ tầng như khu làm việc chung, vườn ươm, hay các phòng lab đạt chuẩn tại các khu công nghiệp, kinh tế, gây hạn chế cho sự bứt phá của các startup.

Trong công cuộc chuyển đổi số, mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng Quảng Ninh vẫn còn một số thách thức cần vượt qua. Quyết định số 1527/QĐ-BKHCN của Bộ KH&CN về việc công bố tên các nền tảng số dùng chung hiện mới chỉ dừng lại ở đó, chưa có những hướng dẫn cụ thể và rõ ràng về mục tiêu, phạm vi, quy mô đầu tư cũng như khả năng kết nối dữ liệu giữa Trung ương và địa phương. Điều này đã và đang gây ra không ít khó khăn cho các địa phương trong việc triển khai đồng bộ và hiệu quả. Hơn nữa, việc áp dụng Nghị quyết 193/2025/QH15, mặc dù cho phép chỉ định thầu để xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung, nhưng việc triển khai các hệ thống thông tin quản lý cơ sở dữ liệu ngành, lĩnh vực tại địa phương lại theo hình thức thuê dịch vụ trọn gói. Điều này đã buộc địa phương phải phân tách nhiệm vụ thành các gói thầu riêng biệt, khiến quy trình thực hiện trở nên phức tạp và chưa thực sự tinh gọn. Do đó, rất cần có những hướng dẫn cụ thể từ Bộ KH&CN để đảm bảo sự phù hợp với tinh thần Nghị quyết và tạo thuận lợi tối đa cho quá trình triển khai.

​Thêm vào đó, trong giai đoạn đầu của chuyển đổi số, ý thức báo cáo của một số đơn vị cấp xã chưa thực sự được đảm bảo, khi nhiều đơn vị chưa chấp hành chế độ báo cáo hằng ngày. Vấn đề về hạ tầng và trang thiết bị tại một số địa phương cũng còn là một trở ngại, với 22 đơn vị cấp xã chưa có máy lấy số thứ tự tự động và 11 đơn vị chưa có màn hình hiển thị thông tin giải quyết TTHC. Ngoài ra, 18 đơn vị cũng chưa bố trí đủ nhân sự hỗ trợ tại Trung tâm Phục vụ hành chính công, gây ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Bên cạnh đó, vẫn còn 4 nhiệm vụ quan trọng đang chậm tiến độ, bao gồm việc hoàn thiện Đề án các Khu Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, tham mưu chương trình làm việc với Bộ KH&CN, xây dựng các Trung tâm khám phá KHCN và đổi mới sáng tạo, và xây dựng Đề án phát triển thị trường KHCN. Những điểm nghẽn này đòi hỏi sự tập trung cao độ và giải pháp đồng bộ để đảm bảo Quảng Ninh có thể duy trì đà phát triển và hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi số toàn diện.

Nhận thức rõ các thách thức điểm nghẽn, 6 tháng cuối năm 2025, tỉnh xác định 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, gồm: Hoàn thiện hạ tầng số phục vụ chính quyền hai cấp; nâng cao tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến; tổ chức tập huấn kỹ năng số đại trà cho cán bộ và người dân; triển khai đề án xây dựng khu công nghệ cao; ban hành chương trình khung nhiệm vụ KHCN giai đoạn 2025-2030; thúc đẩy thị trường KHCN, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đồng thời, tỉnh cũng sẽ tổ chức diễn đàn khởi nghiệp sáng tạo quốc gia lần thứ 7; trình ban hành quyết định điều chỉnh danh mục cơ sở dữ liệu dùng chung và dữ liệu mở và đưa các nền tảng số vào từng hộ gia đình thông qua mạng lưới tổ công nghệ số cộng đồng. Đồng thời đề rõ nhiều giải pháp để thực hiện nhiệm vụ; giao trách nhiệm cho từng sở, ngành, đơn vị, địa phương.

Có thể khẳng định rằng, KHCN và chuyển đổi số sẽ tiếp tục là "chìa khóa vàng", là động lực mạnh mẽ để Quảng Ninh không ngừng vươn lên, khẳng định vị thế là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong kỷ nguyên mới, vững vàng tiến tới một tương lai thịnh vượng và bền vững. Không chỉ là công cụ phục vụ quản lý nhà nước hiệu quả hơn, đây còn là cơ hội để mọi người dân được hưởng thụ dịch vụ công minh bạch, thuận tiện; mọi doanh nghiệp được nâng cao năng suất, chất lượng và toàn bộ hệ thống chính trị, xã hội chuyển mình mạnh mẽ. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, sự chủ động của các sở, ban, ngành, và đặc biệt là sự đồng lòng, vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị và người dân, Quảng Ninh đang từng bước tháo gỡ những khó khăn, kiến tạo một nền tảng vững chắc cho sự phát triển vượt bậc trong tương lai.