Chuyển đổi số trong nông nghiệp

Trước sự biến đổi khí hậu gay gắt, tài nguyên suy giảm và áp lực tăng trưởng xanh, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống hiện đã không còn phù hợp. Để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm và bảo vệ môi trường sống, việc đổi mới tư duy và lấy KHCN, chuyển đổi số làm nền tảng được xác định là giải pháp then chốt, động lực tăng trưởng mới của ngành Nông nghiệp.

Từ năm 2020 đến nay, tỉnh triển khai gần 50 nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh liên quan đến nông nghiệp và môi trường, tổng kinh phí đầu tư gần 124 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước đóng vai trò chủ đạo với trên 104 tỷ đồng. Sản phẩm của những nhiệm vụ khoa học đã đẩy mạnh áp dụng tiến bộ kỹ thuật, góp phần tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp, như: Năng suất lúa bình quân tăng 0,6 tạ/ha; năng suất ngô tăng 4,9 tạ/ha. Đặc biệt, giá trị sản xuất trồng trọt trên mỗi héc ta tăng đáng kể, từ 73,8 triệu đồng vào năm 2020 lên 109 triệu đồng vào năm 2025. Đây là minh chứng rõ nét của việc ứng dụng KHKT mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực cho nông dân.

Bên cạnh đó, tỉnh đặc biệt chú trọng đến nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp sạch. Hiện trên địa bàn có 419ha sản xuất nông nghiệp hữu cơ, 322,35ha sản xuất được áp dụng tiêu chuẩn VietGAP và 14 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn được duy trì, đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng.

Chuyển đổi số không chỉ áp dụng trên những cánh đồng mà còn ở khâu quản lý chất lượng với việc cấp gần 2.500 mã QR-code cho sản phẩm nông, thủy sản, chiếm tới 81% sản phẩm chủ lực. Trong khâu chế biến, hiện 22 cơ sở chế biến nông, lâm, thủy sản đã đầu tư công nghệ cao, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đây là yếu tố then chốt giúp nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, từ đó mở rộng thị trường và tăng thu nhập cho người dân.

Song song với việc tập trung vào sản xuất, chuyển đổi số còn đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Tỷ lệ chất thải chăn nuôi được xử lý sinh học đạt 93,24%. Trong lâm nghiệp, năng suất rừng trồng tăng từ 11,88m³/ha (năm 2020) lên 14,39m³/ha (năm 2024), cùng với 20.313ha rừng được cấp chứng chỉ FSC.

Dù đã đạt nhiều thành tựu, ngành Nông nghiệp của tỉnh vẫn đang đối mặt với một số khó khăn lớn, như: Hạ tầng số chưa đồng bộ; nhiều vùng sâu, vùng xa còn thiếu kết nối mạng; cơ sở dữ liệu về đất đai chưa hoàn chỉnh; thiếu nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ; vướng mắc pháp lý, quy hoạch làm chậm tiến độ hình thành các khu nông nghiệp công nghệ cao. Ông Nguyễn Minh Sơn, Giám đốc Sở NN&MT, cho biết: Chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp không chỉ là bước tiến công nghệ mà còn là bước chuyển về tư duy quản lý và tổ chức sản xuất. Khi những nền tảng số được kết nối và vận hành hiệu quả, nông nghiệp tỉnh từng bước hiện đại hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh và thực sự trở thành trụ cột phát triển kinh tế bền vững. Để hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, giai đoạn 2025-2030, ngành Nông nghiệp xác định cần phải có các giải pháp đột phá về KHCN và chuyển đổi số cần được tập trung đồng bộ, bài bản, toàn diện hơn trong giai đoạn tới.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo là mỗi năm tỉnh hỗ trợ phát triển ít nhất 1 doanh nghiệp nông nghiệp trở thành doanh nghiệp KHCN hoặc doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Đi liền với đó là mục tiêu hoàn thiện cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) về đất đai, môi trường, tài nguyên rừng và sản xuất nông nghiệp. Đây là nền móng quan trọng để xây dựng “Nền tảng nông nghiệp số Quảng Ninh”, một hệ sinh thái kết nối và vận hành theo thời gian thực, tích hợp các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, Internet vạn vật (IoT) nhằm số hóa quy trình sản xuất – chế biến – tiêu thụ nông sản. Việc ứng dụng chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở cơ sở dữ liệu mà được “thông minh hóa” từng khâu trong chuỗi giá trị nông nghiệp thông qua việc quản lý tưới tiêu, cảnh báo sâu bệnh, tối ưu hóa mùa vụ, giảm thiểu chi phí và tăng năng suất. Trong chế biến, các công nghệ tiên tiến như HACCP, GMP, cấp đông, chân không... sẽ giúp nâng cao giá trị gia tăng và kéo dài vòng đời sản phẩm.

Ngành Nông nghiệp tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ thương mại điện tử trong nông nghiệp. Mục tiêu đến năm 2030, toàn ngành đào tạo bổ sung được ít nhất 100 kỹ thuật viên đạt chuẩn về chuyển đổi số, có khả năng vận hành hệ thống nông nghiệp số một cách chuyên nghiệp. Đồng thời, đầu tư triển khai giải pháp quản lý tài nguyên nước và đất thông minh, thông qua các thiết bị cảm biến, hệ thống giám sát tự động… Qua đó, sẽ góp phần giám sát rừng, phát hiện sớm nguy cơ cháy rừng.