Cần giải pháp mạnh phát triển công nghệ cao

Quảng Ninh có tiềm năng lớn về công nghiệp khai khoáng, du lịch và dịch vụ, việc lựa chọn đầu tư vào khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và nhất là công nghệ cao không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là bước chiến lược quan trọng để tỉnh nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, việc phát triển công nghệ cao trên địa bàn tỉnh chưa đạt như kỳ vọng.

Từ năm 2012-2024, ngân sách tỉnh đã chi hơn 2.500 tỷ đồng cho KHCN, chiếm bình quân 2,73% tổng chi thường xuyên, con số khá cao so với nhiều địa phương khác. Cùng với đó, hàng loạt nghị quyết, kế hoạch được ban hành, trong đó, nổi bật là Nghị quyết số 13-NQ/TU (ngày 28/4/2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030; Nghị quyết số 57/2025/NQ-HĐND (ngày 17/7/2025) về thu hút nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ tới 1 tỷ đồng cho chuyên gia, nhà khoa học. Tỉnh cũng ban hành nhiều cơ chế thúc đẩy chuyển giao công nghệ, thường xuyên tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thể hiện tinh thần đồng hành trong quá trình phát triển. Nhờ những nỗ lực đó, đến tháng 9/2025, toàn tỉnh có 33 doanh nghiệp KHCN, nằm trong nhóm địa phương có số lượng nhiều nhất cả nước.

Một số mô hình tiêu biểu đã khẳng định "sức bật" của công nghệ cao, như: Tại xã Hoàng Quế, Khu nông nghiệp công nghệ cao 106ha của VinEco với hơn 63ha nhà kính, nhà màng mỗi tháng cung ứng 250 tấn rau sạch; tại xã Đầm Hà, khu nuôi tôm siêu thâm canh trong nhà kính của Công ty TNHH Việt Úc Quảng Ninh đã tạo ra nguồn tôm giống chất lượng cao, mở ra triển vọng hình thành trung tâm sản xuất thủy sản công nghệ cao phía Bắc.

Trong công nghiệp, tỉnh từng bước hình thành chuỗi ngành dệt may công nghệ cao, cơ khí chế tạo, điện tử, lắp ráp thiết bị. Ngành chế biến, chế tạo hiện chiếm 12,43% GRDP, duy trì mức tăng trưởng 22%/năm. Đồng thời, tỉnh đang nghiên cứu xây dựng Khu công nghệ cao tại đặc khu Vân Đồn.

Ở lĩnh vực y tế, đến nay, Quảng Ninh 100% cơ sở y tế công lập triển khai bệnh án điện tử, sớm hơn kế hoạch địa phương 1 năm và sớm hơn Bộ Y tế 3 năm. Ngành Y tế cũng tiên phong ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điển hình là công nghệ Rapid tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh, giúp kéo dài “cửa sổ can thiệp” cho bệnh nhân đột quỵ từ 6 giờ lên tới 24 giờ.

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công nghệ cao ở Quảng Ninh vẫn phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Một số cơ chế, chính sách chưa thực sự hiệu quả. Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 313/2020/NQ-HĐND về hỗ trợ chuyển giao công nghệ, toàn tỉnh mới chỉ hỗ trợ được 1 doanh nghiệp với số tiền 150 triệu đồng. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa phản ánh khó tiếp cận chính sách do tiêu chí cao, thủ tục phức tạp.

Vấn đề đất đai, thuế liên quan đến doanh nghiệp công nghệ cao vẫn còn vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án. Đặc biệt, nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn thiếu hụt nghiêm trọng. Mặc dù có chính sách thu hút nhân tài, nhưng số chuyên gia, nhà khoa học về làm việc chưa nhiều. Doanh nghiệp phần lớn vẫn lựa chọn nhập khẩu công nghệ thay vì đầu tư nghiên cứu phát triển (R&D), hạn chế khả năng tự chủ. Bên cạnh đó, hệ thống trường nghề, cao đẳng, đại học mới đào tạo cơ bản, chưa có chương trình chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu mới, tự động hóa...

Tại buổi làm việc với UBND tỉnh ngày 4/9, đồng chí Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhấn mạnh, Quảng Ninh cần có những bước đi mạnh mẽ hơn. Cụ thể, cần bổ sung quy hoạch Khu công nghệ cao Quảng Ninh vào quy hoạch tỉnh; đẩy nhanh hoàn thiện hai khu nông nghiệp công nghệ cao Hồng Thái Tây và Đầm Hà, biến nơi đây thành trung tâm nghiên cứu, chuyển giao; đồng thời có cơ chế ưu đãi rõ ràng về đất đai, thuế, vốn vay cho doanh nghiệp công nghệ cao. Việc mạnh dạn áp dụng cơ chế thử nghiệm, chấp nhận rủi ro có kiểm soát là rất cần thiết. Quảng Ninh cũng cần tăng cường hợp tác, học hỏi từ các mô hình thành công trong nước, mở rộng hợp tác quốc tế để thu hút các tập đoàn công nghệ lớn, qua đó tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Song song, tỉnh phải chú trọng đầu tư đào tạo nhân lực. Các chương trình liên kết nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp cần được triển khai thực chất, đào tạo gắn với nhu cầu thị trường. Chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư R&D phải cụ thể hóa bằng ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính, để thay đổi tư duy “nhập khẩu công nghệ” sang “tự nghiên cứu, sáng tạo”.