BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG BỀN VỮNG, HIỆU QUẢ VÀ NHÂN VĂN TỪ GỐC RỄ VĂN HÓA Bài 3: Kiên quyết đẩy lùi âm mưu “Xâm lăng văn hóa”

Trong thời đại toàn cầu hóa mạnh mẽ và ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, “biên cương văn hóa” vốn vô hình, mong manh đang bị các thế lực thù địch lợi dụng, tấn công bằng nhiều thủ đoạn tinh vi và chiêu bài nham hiểm. Mục đích của chúng là làm xói mòn giá trị văn hóa truyền thống, gây băng hoại đạo đức, lối sống và hình thành ý thức chống đối chính trị. Nhận diện những thủ đoạn diễn biến hòa bình, Quảng Ninh dành nhiều nguồn lực đầu tư, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, quan tâm giáo dục, bồi dưỡng để mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa; xây dựng thế trận lòng dân vững vàng ngăn chặn nguy cơ “xâm lăng văn hóa” từ sớm, từ xa.  

Mặt trận không tiếng súng

Trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, các thế lực thù địch xác định tấn công vào mặt trận tư tưởng văn hóa là “mũi đột phá”, “thọc sâu” nhằm chống phá cách mạng Việt Nam. “Xâm lăng văn hóa” là một hình thức, thủ đoạn thâm độc và vũ khí nguy hiểm trong chiến lược “diễn biến hòa bình”. Đây là cuộc chiến không tiếng súng song hậu quả lại nguy hại khôn lường, âm thầm nhưng nhanh chóng lây lan như virus từ địa hạt văn hóa sang chính trị bởi hiện tượng làm lệch chuẩn hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam, cuối cùng dẫn tới nguy cơ làm thay đổi bản chất chế độ và làm mất vai trò lãnh đạo của Đảng.

Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Đảng ta đã nhận diện rất rõ: “Tệ sùng bái nước ngoài, coi thường những giá trị vǎn hóa dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân vị kỷ... đang gây hại đến thuần phong mỹ tục của dân tộc”. Chỉ thị 46-CT/TW ngày 27/7/2010 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại gây hủy hoại đạo đức xã hội” một lần nữa nhấn mạnh: “Nhiều sản phẩm văn hóa độc hại từ bên ngoài đã xâm nhập vào nước ta bằng nhiều con đường, tác động rất xấu đến tư tưởng, đạo đức, lối sống, tâm lý, hành vi của một bộ phận nhân dân, nhất là thế hệ thanh thiếu niên; làm hủy hoại, xói mòn nền tảng và những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc”.

Giới trẻ là mục tiêu trọng yếu của “xâm lăng văn hóa” và các thủ đoạn “diễn biến hòa bình” bởi đây là bộ phận dễ bị kích động, lôi kéo nhất là trên không gian mạng nơi họ trở thành mục tiêu của bẫy tin giả, bịa đặt và những “rác phẩm” độc hại. Những sản phẩm phi văn hóa này đôi khi được “tô hồng” qua lăng kính nghệ thuật trở nên hấp dẫn và trở thành “xu hướng” trong giới trẻ. Cùng với đó, hiện tượng cuồng thần tượng, nhất là những “thần tượng” mạng, những “Idol”, “KOL” thiếu thực lực, thậm chí có lý lịch phức tạp, ngông cuồng, thường xuyên truyền bá lối sống hưởng thụ, coi nhẹ giá trị truyền thống, cổ xúy hành vi phản văn hóa, phi giáo dục, đang dẫn dắt lối sống lệch chuẩn trong giới trẻ. Không ít người trẻ sau khi tiếp thu văn hóa lai căng quay lại chê bai các giá trị truyền thống dân tộc là lạc hậu.

Ở địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc, là địa phương duy nhất của Việt Nam có đường biên giới cả trên bộ và trên biển với Trung Quốc, là cửa ngõ giao thương của Việt Nam với khu vực ASEAN và thế giới, Quảng Ninh được xác định là “chốt tiền tiêu”, đương đầu sớm nhất và cam go nhất với các dạng thức xâm thực truyền thống và phi truyền thống. Do đó, Quảng Ninh chính là “phên giậu”, là “thành lũy” bảo vệ Tổ quốc từ sớm, trong cả thời chiến, thời bình và văn hóa.

Theo GS. TS Phạm Hồng Tung (Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, ĐH Quốc gia Hà Nội), Quảng Ninh là địa bàn đang đối diện với nhiều nguy cơ an ninh văn hóa đa dạng, phức tạp và đặc thù. Vì vậy, trước hết, Quảng Ninh cần phải nhận diện đầy đủ các nguồn tài nguyên và có chính sách phát triển để tài nguyên văn hóa không bị xâm hại, hao mòn. Thứ hai, là vấn đề bảo đảm, giữ gìn bản sắc văn hóa của toàn bộ cộng đồng và của từng dân tộc anh em. Song song với đó, Quảng Ninh cần giải quyết tốt các vấn đề liên quan tới hiện tượng tộc người vắt ngang đường biên giới quốc gia và du lịch xuyên biên giới. Thứ ba, quá trình chuyển đổi mạnh mẽ mô hình “tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, đi đầu trong mở cửa, đổi mới, hội nhập với khu vực và thế giới bên cạnh những cơ hội cũng đặt ra thách thức mang tính thời đại về an ninh văn hóa cho Quảng Ninh khi một số yếu tố của đời sống văn hóa cũ dần dần bị loại bỏ và một đời sống văn hóa mới sẽ từng bước được xác lập. Nếu chúng ta không có cách hành xử đúng đắn với truyền thống, di sản văn hóa gắn bó với mô hình tăng trưởng thì chính là chúng ta tự mình tước bỏ những nguồn lực văn hóa có giá trị không nhỏ.

Xây dựng thế trận lòng dân trên mặt trận văn hóa

Nhận diện những thách thức về an ninh văn hóa, bám sát những chỉ đạo của Trung ương, Quảng Ninh đã xây dựng vững chắc “thế chân kiềng” đảm bảo phát triển hài hòa dựa trên 3 trụ cột là: Thiên nhiên - Văn hóa - Con người. Đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội để xác định đúng và trúng trọng tâm, trọng điểm, tính cân đối, hài hòa, hiệu quả của đầu tư. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV xác định xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh là khâu đột phá. Từ Nghị quyết 11-NQ/TU ngày 9/3/2018  của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh xác định rõ mục tiêu xây dựng con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đến Nghị quyết 17-NQ/TU ngày 30/10/ 2023 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh tiếp tục bổ sung quan điểm: Phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người trở thành nguồn lực nội sinh cho phát triển nhanh, bền vững. Ra đời từ yêu cầu thực tiễn, các nghị quyết dễ dàng đi vào đời sống, lan tỏa hệ giá trị của Quảng Ninh với các đặc trưng: Thiên nhiên tươi đẹp, Văn hóa đặc sắc, Xã hội văn minh, Hành chính minh bạch, Kinh tế phát triển, Nhân dân hạnh phúc, và bồi đắp phẩm chất con người Quảng Ninh: “Bản lĩnh, Tự cường, Kỷ cương, Đoàn kết, Nghĩa tình, Hào sảng, Sáng tạo, Văn minh”. 

Bảo vệ “biên cương” văn hóa trong thời đại số được xác định là nhiệm vụ cấp bách, huy động sự tham gia tích cực của mọi người dân để tạo thế trận lòng dân vững chắc. Mỗi người dân Quảng Ninh cần phải hiểu rõ những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc và địa phương mình, là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa. Muốn vậy công tác giáo dục, bồi dưỡng, phát triển con người toàn diện về sức khỏe, nhân cách, trí tuệ cần tiếp tục được xác định là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Các cấp, ngành cần tận dụng ưu thế từ khoa học công nghệ hiện đại, trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng và hệ giá trị của tỉnh Quảng Ninh. Từ đây, tạo đòn bẩy giúp nâng cao hiệu quả, lan tỏa niềm tin, khơi dậy tinh thần cống hiến của mỗi người dân nói chung vì một Quảng Ninh phát triển giàu đẹp, bền vững.

Hội thảo quốc gia đầu tiên về kinh tế di sản được tổ chức tại Quảng Ninh tháng 12/2024 đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ của tỉnh trong tư duy về văn hóa và kinh tế di sản. Hội thảo khoa học đã cung cấp những lý luận toàn diện và sâu sắc về văn hóa Quảng Ninh không chỉ là niềm tự hào của dân tộc và cộng đồng mà còn là nguồn lực cho phát triển kinh tế. Các chuyên gia kỳ vọng, sau hội thảo này, Quảng Ninh sẽ ban hành chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và công nghiệp sáng tạo với hệ thống giải pháp cụ thể, phù hợp để dẫn dắt kinh tế của tỉnh phát triển trong thời đại mới, đồng thời cung cấp vũ khí hữu hiệu để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên địa hạt văn hóa. 

Trên cơ sở đó, công nghiệp văn hóa sẽ là mũi tiến công mềm giúp Quảng Ninh chuyển từ thế phòng thủ bị động sang chủ động tiến công nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng từ sớm, từ xa. Khi các lễ hội, âm nhạc, ẩm thực, thời trang truyền thống được hiện đại hóa, bản sắc sẽ trở thành sản phẩm văn hóa, nghệ thuật hấp dẫn thu hút mọi người dân trong nước và quốc tế; nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc, nâng cao “sức đề kháng” văn hóa cho giới trẻ và giảm lệ thuộc vào sản phẩm ngoại lai độc hại. Hơn thế nữa, khi công nghiệp văn hóa kết nối mạnh mẽ với truyền thông số, vừa có thể phản bác thông tin sai lệch lại vừa lan tỏa, “xuất khẩu” giá trị tích cực, hình ảnh Việt Nam, Quảng Ninh ra thế giới, tạo “động lực kép” cho bảo tồn bản sắc và thúc đẩy phát triển bền vững.

Minh chứng sinh động cho chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa tại Quảng Ninh là sự ra đời của chuỗi sân khấu âm nhạc trên bờ và trên Vịnh Hạ Long, Lễ hội Carnaval Hạ Long, Trung tâm văn hóa Trúc Lâm, “Làng Nương” dưới chân Yên Tử cùng các “bảo tàng sống” gắn văn hóa dân tộc thiểu số với du lịch tại Hạ Long, Uông Bí, Bình Liêu, Tiên Yên, Vân Đồn… Những không gian sáng tạo này chứng tỏ Quảng Ninh đang cụ thể hóa mũi tiến công mềm bằng việc hình thành giá trị văn hóa mới, giàu tính đại chúng nhưng vẫn bắt rễ sâu vào truyền thống. 

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng nhiều lần nhấn mạnh: “Văn hóa còn thì dân tộc còn”. “Biên cương” văn hóa tuy vô hình nhưng là thành trì vững chãi nhất. Đó là mặt trận không tiếng súng nhưng quyết định sự tồn vong của dân tộc. Văn hóa là gốc rễ, cũng là đích đến của xã hội chủ nghĩa. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chống “xâm lăng văn hóa” chính là bảo vệ một phần hồn cốt của dân tộc, là trách nhiệm thiêng liêng của mọi người dân Việt Nam và đặc biệt là thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước.