Tác giả viết sách cảnh báo sự lệ thuộc thái quá vào vật chất

Không phủ nhận nhu cầu vật chất là thiết yếu cho cuộc sống nhưng tác giả cảnh báo về sự lệ thuộc thái quá vào vật chất, thứ đang hủy hoại đời sống tinh thần và mối quan hệ giữa người với người.

Trong một thế giới ngày càng bị cuốn theo vòng xoáy tiêu dùng, quyền lực và vật chất, cuốn sách Sở hữu hay hiện hữu (NXB Lao động và BachvietBooks phát hành) của triết gia và nhà phân tâm học người Đức Erich Fromm như một lời thức tỉnh mạnh mẽ và kịp thời.

Tác phẩm không chỉ là một công trình triết học - tâm lý học sâu sắc mà còn là một thông điệp đầy tính nhân văn về cách con người có thể thoát khỏi sự tha hóa của xã hội hiện đại để trở về với bản chất chân thật và sống một đời sống ý nghĩa hơn.

Fromm đặt ra câu hỏi cốt lõi cho đời sống con người: "Chúng ta sống để sở hữu hay để hiện hữu?" Hai cách sống này không chỉ đơn thuần là hai thái độ khác nhau mà còn là hai mô hình đối lập dẫn đến những kết quả hoàn toàn khác biệt.

"Sở hữu" (to have) đại diện cho kiểu sống dựa trên việc chiếm hữu của cải, địa vị, con người, tri thức – một lối sống gắn liền với sự kiểm soát và tích trữ.

Trong khi đó, "hiện hữu" (to be) là sự sống động trong từng khoảnh khắc, là khả năng yêu thương, chia sẻ và cảm nhận sâu sắc cuộc sống mà không cần phải chiếm hữu hay sở hữu bất kỳ điều gì.

Điều đáng chú ý là Fromm không chỉ phân tích hiện tượng từ góc độ triết học mà ông còn đi sâu vào cấu trúc tâm lý con người hiện đại. Ông cho rằng nền kinh tế tư bản hiện nay đang nuôi dưỡng lối sống "sở hữu" khiến con người bị đồng nhất với những gì họ có: nhà cửa, xe cộ, địa vị xã hội, bằng cấp… Điều này dẫn đến một sự tha hóa nghiêm trọng - con người đánh mất chính mình, luôn cảm thấy trống rỗng, bất an và bị cuốn vào cuộc chạy đua không hồi kết để có nhiều hơn.

Fromm không phủ nhận nhu cầu vật chất là thiết yếu cho cuộc sống, nhưng ông cảnh báo về sự lệ thuộc thái quá vào vật chất, thứ đang hủy hoại đời sống tinh thần và mối quan hệ giữa người với người. Trong khi xã hội hiện đại tôn vinh thành công dựa trên tiêu chí "có bao nhiêu", Fromm nhấn mạnh rằng hạnh phúc và sự tự do đích thực chỉ có thể đạt được khi con người biết sống "là" - sống chân thành, ý thức và kết nối với người khác bằng tình thương và sự hiểu biết.

Một điểm nổi bật trong tác phẩm là lối viết rõ ràng, gần gũi dù bàn về những vấn đề triết học phức tạp. Fromm không sa vào lý thuyết trừu tượng mà trình bày quan điểm của mình thông qua những ví dụ sinh động, dễ hiểu và sát với đời sống. Ông kết hợp giữa tư tưởng phương Tây và trí tuệ phương Đông - đặc biệt là tư tưởng Phật giáo và Kitô giáo nguyên thủy - để khuyến khích con người tỉnh thức, buông bỏ lòng tham và tìm về sự hiện diện tĩnh lặng trong chính mình.