Thương mại điện tử xuyên biên giới - động lực chiến lược cho xuất khẩu quốc gia

Trong bối cảnh thương mại điện tử Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ, thương mại điện tử xuyên biên giới được xác định là trụ cột chiến lược, mở ra cơ hội vàng để hàng Việt vươn xa trên bản đồ thương mại toàn cầu, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cơ hội vàng để hàng Việt bứt phá

Theo Thứ trưởng Công thương Phan Thị Thắng, năm 2024, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đạt quy mô hơn 25 tỷ USD, tăng trưởng 20% so với năm trước đó, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước, giúp Việt Nam giữ vững vị trí trong tốp 3 thị trường thương mại điện tử lớn nhất Đông Nam Á.

Nhiều thương hiệu Việt, các sản phẩm địa phương đã khẳng định chỗ đứng trên các nền tảng thương mại điện tử trong nước và bắt đầu hướng ra thị trường quốc tế thông qua các nền tảng toàn cầu.

Với đà phát triển mạnh của thương mại điện tử, thương mại điện tử xuyên biên giới được đánh giá không chỉ là xu hướng quan trọng trong bài toán kinh doanh của doanh nghiệp mà còn là động lực chiến lược cho xuất khẩu quốc gia và được đưa vào Kế hoạch GoGlobal do Chính phủ chỉ đạo thực hiện.

Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu đạt 791,5 tỷ USD và dự báo tăng trưởng hơn 30% trong giai đoạn tiếp theo. Các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang mở rộng sự hiện diện trực tuyến tại nhiều thị trường trọng điểm như Mỹ, Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, đồng thời tìm kiếm cơ hội tại các thị trường tiềm năng mới như ASEAN, Trung Đông, Nga hay Australia.

Thứ trưởng Thắng cho hay, theo Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026-2030, thương mại điện tử xuyên biên giới là một trong những trụ cột chiến lược của giai đoạn tới, với mục tiêu xây dựng hệ sinh thái xuất khẩu số bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam và đưa hàng Việt vươn xa hơn trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Với tầm nhìn đó, Bộ Công thương và Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ hoàn thiện thể chế, chính sách, hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo và nâng cao năng lực, kết nối với các nền tảng thương mại điện tử lớn trên thế giới, đến phối hợp chặt chẽ với các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài để quảng bá, xúc tiến xuất khẩu hàng Việt ra thị trường thế giới thông qua các mô hình thương mại điện tử...

Các chuyên gia và hiệp hội quốc tế cũng đưa ra những góc nhìn sâu sắc về vai trò và tiềm năng của thương mại điện tử xuyên biên giới. Bà Nguyễn Thị Hoài An, Phó Chủ tịch Liên minh Thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu (ACBC Global), Chủ tịch ACBC Việt Nam chia sẻ, thương mại điện tử xuyên biên giới không chỉ là hạ tầng mới của thương mại thế giới, mà còn là “cánh tay nối dài” của toàn cầu hóa, nơi sản phẩm, giá trị và tri thức được lưu thông không biên giới.

Bà An cho rằng đây là “thời khắc vàng để bứt phá” của Việt Nam, khi sở hữu những lợi thế chiến lược như vị trí địa lý thuận lợi để trở thành trung tâm logistics khu vực, nguồn nguyên liệu phong phú, lực lượng nhân lực trẻ và khả năng chuyển đổi số nhanh.

Thương mại điện tử xuyên biên giới không chỉ giúp hàng hóa Việt Nam hiện diện ở khắp các thị trường quốc tế mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu tri thức và dịch vụ chất lượng cao, định hình “sản phẩm quốc gia” trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Bà An khuyến nghị, các doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị thật kỹ lưỡng trên nhiều phương diện. Trước hết, sản phẩm phải đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng cao, có câu chuyện thương hiệu rõ ràng và vận hành với quy trình chuyên nghiệp.

Đồng thời, doanh nghiệp không nên chỉ dừng lại ở việc gia công hoặc sản xuất theo đơn đặt hàng cho đối tác nước ngoài, mà cần tự xây dựng thương hiệu riêng của mình để khẳng định vị thế.

Bên cạnh đó, một hướng đi quan trọng là doanh nghiệp bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng cuối cùng, thay vì chỉ qua trung gian. Mô hình này giúp sản phẩm đến tay khách hàng nhanh hơn, đồng thời tạo sự gắn kết và tin tưởng lớn hơn giữa thương hiệu và người mua.

Ngoài ra, việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm một cách minh bạch cũng rất cần thiết. Doanh nghiệp có thể ứng dụng các công nghệ hiện đại để chứng minh nguồn gốc, quy trình sản xuất và chất lượng của hàng hóa. Đồng thời, việc đạt được các chứng nhận quốc tế uy tín cũng sẽ giúp sản phẩm Việt Nam tạo được niềm tin và chinh phục người tiêu dùng toàn cầu.

Ở góc độ logistics, ông Đinh Thanh Sơn, Phó Tổng Giám đốc ViettelPost khẳng định, logistics chính là xương sống của thương mại điện tử. ViettelPost đang đầu tư mạnh vào hạ tầng, công nghệ và hệ thống vận hành để rút ngắn thời gian giao hàng, tối ưu chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ, giúp hàng Việt tiếp cận thị trường quốc tế nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn logistics lớn như DHL, FedEx, UPS đã có mặt tại Việt Nam hàng chục năm, xây dựng mạng lưới kết nối trực tiếp tới Mỹ, châu Âu và Đông Bắc Á. Đồng thời, các doanh nghiệp nội địa như ViettelPost đang phủ sóng logistics tới tận xã, làng nghề - những nơi khởi phát hàng hóa xuất khẩu.

Hạ tầng cảng biển nước sâu cũng là một lợi thế lớn. Từ Cái Mép-Thị Vải, hàng hóa Việt có thể đi thẳng tới Mỹ chỉ trong 16 ngày và tới châu Âu trong 21 ngày. Về hàng không, các chuyến bay thẳng đến Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đã giúp rút ngắn đáng kể thời gian giao hàng thương mại điện tử quốc tế.

Đường bộ cũng đóng vai trò quan trọng, với hàng nghìn xe container mỗi ngày qua các cửa khẩu Hữu Nghị, Móng Cái, Lào Cai, Mộc Bài, kết nối trực tiếp với thị trường Trung Quốc và khu vực Mekong, nơi có gần 1,4 tỷ dân.

Ông Sơn cho biết, với tầm nhìn chiến lược và quyết tâm cao, Việt Nam có thể sớm vươn lên thành mắt xích quan trọng, đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu. Những sản phẩm Made in Vietnam sẽ không chỉ xuất hiện ngày càng nhiều trên các kênh mua sắm trực tuyến khắp thế giới, mà còn trở thành biểu tượng của chất lượng và sự đảm bảo về logistics.

Giải pháp đồng bộ để vươn tầm quốc tế

Song song, các nền tảng toàn cầu như Amazon Global Selling, Shopee hay các doanh nghiệp công nghệ trong nước như Yugeeks, Torus AI… đang đồng hành cùng doanh nghiệp Việt, cung cấp giải pháp quản trị, marketing, logistics và trí tuệ nhân tạo nhằm tối ưu hóa chuỗi cung ứng, nâng cao trải nghiệm khách hàng và mở rộng quy mô xuất khẩu.

Bà Lưu Huệ, Quản lý Tài khoản cấp cao, Amazon Global Selling cho biết, Amazon đang triển khai chương trình hỗ trợ 1-1 với chuyên gia quản lý tài khoản, đào tạo và phát triển đội ngũ nhân sự cho đối tác, cũng như cung cấp bộ công cụ dữ liệu và trí tuệ nhân tạo giúp tối ưu hoạt động kinh doanh.

Ngoài ra, Amazon còn kết nối doanh nghiệp Việt với các nhà cung cấp dịch vụ quốc tế để mở rộng quy mô, đồng thời dành những gói tư vấn chuyên sâu cho các đối tác lâu năm. Với sự đồng hành này, doanh nghiệp Việt có thêm nền tảng vững chắc để mở rộng xuất khẩu, nâng tầm thương hiệu và tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu.

Trong khi đó, bà Nguyễn Phương Chi - Quản lý Dự án Xuất khẩu trực tuyến và đào tạo xuất khẩu xuyên biên giới, Tập đoàn Sea (Singapore) nhấn mạnh, ASEAN chính là “bàn đạp chiến lược” để hàng Việt vươn ra thế giới. Thông qua sáng kiến “Shopee Enables SMEs - tiếp sức doanh nghiệp Việt”, Shopee hỗ trợ SMEs nâng cao năng lực thương mại điện tử và xuất khẩu số, từ đào tạo vận hành, marketing đến ứng dụng AI và phân tích dữ liệu.

Theo bà Chi, đây sẽ là bệ phóng giúp hàng Việt tự tin chinh phục thị trường ASEAN, trước khi tiến ra các thị trường xa hơn.

Bà Đinh Thị Thu Hiền, Tổng Giám đốc Yugeeks phân tích các mô hình Hub thương mại điện tử tiên tiến từ Trung Quốc, Singapore, Dubai đến Indonesia để rút ra bài học cho Việt Nam, đó là công nghệ, chính sách và hạ tầng đồng bộ chính là chìa khóa.

Yugeeks đang xây dựng một hệ sinh thái 3 trong 1, bao gồm Fulfillment (kho vận, đóng gói, xử lý đơn hàng, hoàn trả), Supply Chain (bảo đảm nguyên vật liệu, tối ưu tồn kho, giảm chi phí), và Multi-Channel Network (MCN) (hợp tác với KOL/KOC để tăng tốc bán hàng xuyên biên giới). Hệ sinh thái này tích hợp livestream trực tiếp, influencer marketing và các công nghệ tiên tiến để dự báo nhu cầu, tối ưu quảng cáo và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng.

Bà Hiền nhấn mạnh, mục tiêu của Yugeeks là thu hẹp rào cản logistics, marketing và công nghệ cho doanh nghiệp Việt, đồng hành cùng các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã và làng nghề để đưa hàng Việt vào chuỗi cung ứng toàn cầu qua các sàn lớn như Shopee, TikTok Shop và Amazon.

Ông Nguyễn Đức Thắng - Trưởng bộ phận Kỹ thuật sản phẩm AI, Torus AI (Pháp), kiêm Giám đốc Trí tuệ nhân tạo Taureau AI Việt Nam bổ sung: Trí tuệ nhân tạo đang trở thành “DNA mới” của thương mại, mở ra kỷ nguyên A-commerce - thương mại tự động hóa.

Ông Thắng khẳng định rằng để biến AI thành lợi thế cạnh tranh thực sự, doanh nghiệp cần bắt đầu từ tối ưu vận hành, xây dựng chiến lược AI thích ứng theo từng khu vực địa lý và đầu tư mạnh vào trải nghiệm khách hàng nhập vai, bởi ngày nay AI không còn là sự lựa chọn bổ sung mà đã trở thành kỳ vọng bắt buộc trong thương mại toàn cầu.