Ngày xuân qua tranh của các họa sĩ Quảng Ninh

Trong tiết xuân giao hòa, mỗi người Việt Nam thường hướng về những giá trị văn hóa của dân tộc. Có lẽ bởi vậy mà các tác phẩm mỹ thuật Quảng Ninh sáng tác về chủ đề mùa xuân và ngày Tết cũng mang đậm màu sắc dân gian, thể hiện sự vui tươi, rộn ràng của mùa xuân, đồng thời hàm chứa những câu chuyện văn hóa lý thú.

Dấu ấn dân gian

Tại TX Quảng Yên có một người họa sĩ đã dày công tạo dựng nên một kho tàng nghệ thuật với gần 100 bức tranh khắc gỗ, tranh sơn khắc mang đậm màu sắc dân gian cổ truyền. Thường mỗi dịp Tết đến hằng năm, ông lại hoàn thành ít nhất một tác phẩm tranh khắc gỗ để chào đón năm mới. Đó là họa sĩ Vũ Tư Khang - người họa sĩ cả sự nghiệp sáng tác gắn bó với dòng tranh khắc. Ông đến với tranh khắc gỗ từ năm 1966, khi tham gia lớp vẽ tranh phim đèn chiếu toàn quốc lần thứ nhất của miền Bắc.

Sinh sống tại Quảng Yên, miền quê giàu trầm tích văn hóa, tranh khắc gỗ của họa sĩ Vũ Tư Khang thể hiện chi tiết hình ảnh lễ hội, cuộc sống thường nhật, con thuyền, bến nước, bông lúa, cánh đồng…, tái hiện những cảnh sinh hoạt, lễ hội của người dân như lễ cưới làng chài; lễ hội Yên Tử; hội bơi làng Cốc; lễ tế đầu xuân v.v.. Đặc biệt những bức tranh được ông sáng tác trong dịp Tết vừa phản ánh không khí mùa xuân, vừa mang màu sắc của 12 con giáp tương ứng với mỗi năm.

Họa sĩ Vũ Tư Khang hào hứng giới thiệu với chúng tôi một tác phẩm tranh khắc gỗ được ông sáng tác dịp Tết năm Tân Sửu 2021, mang vẻ đẹp dân gian đặc sắc và gắn liền với hình tượng con trâu, biểu tượng của nền nông nghiệp lúa nước. Tác phẩm có tên gọi Sự tích thần nông. Giữa bức tranh là hình ảnh ông thần nông - một “nhà khoa học” nông dân. Trong tranh còn xuất hiện hình ảnh con trâu là đầu cơ nghiệp, làm giàu cho nền nông nghiệp bằng sức kéo, cày cấy; các dụng cụ sản xuất nông nghiệp như cuốc, giỏ cá, cùng những hình ảnh đặc trưng của đồng quê như lá sen, con ếch đang rình con cua, ông thần đèn. Ý nghĩa của bức tranh phản ánh nền nông nghiệp lúa nước của Việt Nam nói chung với hàm ý có con người là có một vùng kinh tế và có ánh sáng.

Tranh của Vũ Tư Khang còn khắc họa những lễ hội xuân tại Quảng Ninh như hội xuân Yên Tử, hội miếu Tiên Công… với những nét khắc kỳ công, nhiều chi tiết, sử dụng những gam màu sặc sỡ, thể hiện không khí tươi vui, rộn ràng.

Những họa sĩ làm tranh khắc gỗ và tranh sơn khắc như họa sĩ Vũ Tư Khang hiện nay trên cả nước còn rất ít bởi sự công phu của người họa sĩ sáng tác trên chất liệu này, có những tác phẩm phải mất cả năm để hoàn thiện.

Trong số các họa sĩ đương đại của Quảng Ninh, họa sĩ Nghiêm Vinh ở TP Hạ Long thường xuyên có những tác phẩm tranh Tết mang dấu ấn dân gian. Ông cho biết: Mọi năm cứ đến Tết là tôi lại vẽ một bức tranh về con giáp của năm đó. Nét vẽ tôi chọn theo lối vẽ dân gian, màu sắc thực, bình dị. Tôi đã có các bức tranh vẽ năm con chuột, con gà, con trâu, con mèo, con ngựa… Đây đều là những con vật rất thân thuộc trong văn hóa Việt và mang tới những tạo hình thú vị cho tranh Tết.

Ngoài vẽ những bức tranh mang màu sắc dân gian thì họa sĩ Nghiêm Vinh còn rất yêu thích nghệ thuật thư họa. Những tác phẩm thư họa ông vẽ mỗi dịp đầu xuân không chỉ là tác phẩm tô điểm cho không gian sống mà còn mang ý nghĩa cầu chúc những điều may mắn, bình an đến trong năm mới. Dịp đầu xuân, ông thường vẽ thư họa trong sự kiện Lễ khai bút đầu xuân của Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ninh hoặc tại không gian phố đi bộ Tiên Yên.

Mạch xuân, nét xuân

Tranh về mùa xuân được các họa sĩ của Quảng Ninh vẽ trên nhiều chất liệu khác nhau như: Tranh màu nước, tranh sơn dầu, sơn mài, tranh lụa, khắc gỗ… Không theo đuổi lối vẽ tranh Tết phong cách dân gian, gắn với 12 con giáp như họa sĩ Vũ Tư Khang và Nghiêm Vinh, với họa sĩ Nguyễn Thị Thiền, chị lại có ấn tượng đặc biệt với vẻ đẹp của những ngày xuân ở những bản làng vùng cao miền Đông của tỉnh. Các tác phẩm tranh lụa của chị về mùa xuân chủ yếu khắc họa các lễ hội xuân truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong đó, tác phẩm tranh lụa “Chợ xuân Tiên Yên” (kích thước 86x150cm) của họa sĩ Nguyễn Thị Thiền là một bức vẽ mà nhìn vào đó ta như thấy cả không khí ngày xuân Tiên Yên mở ra trước mắt, với những nét văn hóa bản sắc của đồng bào dân tộc Dao, Tày, Sán Chỉ…, từ các trò chơi dân gian như đi cà kheo, đánh quay, đẩy gậy, đến các làn điệu hát then đàn tính, thổi khèn lá dứa, thêu may thủ công…

Một tác phẩm tranh lụa khác của Nguyễn Thị Thiền cũng về chủ đề mùa xuân là tác phẩm khắc họa hình ảnh người phụ nữ dân tộc Dao Thanh Phán ở Bình Liêu trong ngày hội kiêng gió. Họ mặc trang phục truyền thống màu đỏ, tay vẫn cầm kim, chỉ để may vá, thêu thùa. Theo tục lệ, ngày 4/4 âm lịch hàng năm, người Dao Thanh Phán ở khắp các bản làng đều ra khỏi nhà từ rất sớm và trở về khi mặt trời đã xuống núi. Họ có thể tụ tập ở bất kỳ đâu ngoài trời. Họ tin rằng thần gió sẽ vào nhà, mang đi những rủi ro, phiền muộn của năm cũ và đem đến sự tốt lành, ấm no trong năm mới.

Một số họa sĩ khác cũng có tranh về chủ đề mùa xuân như Đào Thế Am với các tác phẩm tranh lụa “Mùa xuân của mẹ”, Thiên đường hoa Quảng La hay Mùa xuân ở Bản Lác… Lê Minh Đức với tác phẩm "Góc nhỏ của ông" khắc họa hình ảnh người ông vẽ tranh thờ ngày Tết.

Nếu như theo dõi chặng đường sáng tác của các họa sĩ Quảng Ninh, có thể thấy mảng đề tài mùa xuân không khi nào vắng bóng. Mạch xuân vẫn len lỏi trong các sáng tác mỹ thuật đương đại theo cách này hay cách khác, nhẹ nhàng đi vào tranh và nuôi nấng những xúc cảm về sự khởi đầu của mùa xuân hy vọng. Mùa xuân với vẻ đẹp của sự tươi mới, trẻ trung, của sự khởi đầu mới, của đất trời giao hòa và lòng người hân hoan chắc chắn sẽ còn tiếp tục gợi cảm hứng sáng tác cho các nghệ sĩ của Quảng Ninh, vẽ nên những nét xuân tròn đầy.