Hoàn thiện thể chế song song với thi hành nghiêm minh pháp luật

Mỗi cơ quan, mỗi cá nhân phải biến quyết tâm thành hành động cụ thể: đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, song song với việc thi hành nghiêm minh pháp luật và khuyến khích sáng tạo.

Sáng 18/5, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày Báo cáo chuyên đề: "Nội dung trọng tâm, cốt lõi của Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW."

Tạo nền tảng pháp lý cho sự phát triển nhanh và bền vững

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ việc ban hành Nghị quyết 66 là đòi hỏi khách quan của tiến trình đổi mới, nhằm tạo đột phá nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới vươn mình giàu mạnh, thịnh vượng của đất nước.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trong những năm qua, công tác xây dựng và thi hành pháp luật đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần tạo nền tảng pháp lý cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Tư duy, nhận thức lý luận về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa không ngừng được hoàn thiện.

Hệ thống pháp luật Việt Nam đã được hình thành tương đối đồng bộ, bao trùm hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Quốc hội các khóa đã ban hành 213 luật, bộ luật đang có hiệu lực pháp luật (trong đó, từ đầu nhiệm kỳ khóa XV, Quốc hội đã ban hành 65 đạo luật; riêng Kỳ họp thường kỳ 7,8 và Kỳ bất thường thứ 9, Quốc hội đã ban hành 33 luật, 9 nghị quyết quy phạm pháp luật và 52 nghị quyết khác); Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành hàng nghìn nghị định, quyết định, các bộ, ngành đã ban hành hàng vạn thông tư.

Cùng với đó, chất lượng văn bản quy phạm pháp luật đã được nâng lên. Công tác tổ chức thi hành pháp luật đã có những chuyển biến tích cực. Đáng chú ý, công tác xây dựng và thi hành pháp luật đã góp phần quan trọng vào việc giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác xây dựng và thi hành pháp luật vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế. Đó là: Một số chủ trương, định hướng của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ. Tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về quản lý, chưa chú trọng đúng mức đến thúc đẩy phát triển, tạo động lực đổi mới sáng tạo. Chất lượng xây dựng pháp luật chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Việc phân cấp, phân quyền trong nhiều lĩnh vực chưa đủ mạnh, triệt để, thiếu rõ ràng về trách nhiệm và thẩm quyền; thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu...

5 quan điểm chỉ đạo và 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp

Về những nội dung trọng tâm, cốt lõi của Nghị quyết 66, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Nghị quyết chỉ rõ 5 quan điểm chỉ đạo. Đó là bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thi hành pháp luật; xác định công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước.

Cùng với đó, xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của nhân loại, đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển, tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế “hai con số;” nâng cao đời sống của nhân dân, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước. Đồng thời, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng với thi hành pháp luật; xác định rõ đầu tư cho công tác xây dựng chính sách, pháp luật là đầu tư cho phát triển.

Nhà nước bảo đảm và ưu tiên nguồn lực và có chế độ, chính sách đặc thù, vượt trội cho công tác nghiên cứu chiến lược, chính sách, xây dựng pháp luật và đội ngũ nhân lực trực tiếp, thường xuyên thực hiện các nhiệm vụ này.

Nghị quyết đặt ra mục tiêu trung hạn và dài hạn cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật, bám sát yêu cầu và mốc thời gian thực hiện 2 mục tiêu chiến lược 100 năm mà Đảng ta đã đề ra. Đồng thời, để bảo đảm thực hiện có lộ trình, bước đi, có trọng tâm, trọng điểm, khả thi, Nghị quyết xác định rõ mục tiêu cụ thể trước mắt và cho nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Nghị quyết cũng xác định 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cần tập trung thực hiện trong thời gian tới. Trước hết, Nghị quyết khẳng định xây dựng và thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cần được thực hiện dưới sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng.

Một điểm nhấn quan trọng là đổi mới căn bản tư duy xây dựng pháp luật. Pháp luật phải thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng; xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước, ưu tiên bảo đảm quyền con người và quyền công dân.

Luật pháp được xác định là lợi thế cạnh tranh của đất nước, do đó Nghị quyết yêu cầu dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm” - thay vào đó phải khuyến khích sáng tạo, khơi thông nguồn lực phát triển.

Các quy định pháp luật cần ổn định, đơn giản, dễ hiểu, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Công tác xây dựng pháp luật được yêu cầu phải rất chủ động trong nghiên cứu chiến lược và tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, nhằm tăng tính dự báo, nâng cao chất lượng chính sách.

Đồng thời, Nghị quyết nhấn mạnh phải hoàn thiện quy trình lập pháp minh bạch, chuyên nghiệp và công khai ý kiến đóng góp, không đẩy khó khăn cho người dân, doanh nghiệp; yêu cầu công tác thi hành pháp luật phải đột phá; phát huy tinh thần phục vụ nhân dân của công chức, bảo đảm quan điểm “người dân và doanh nghiệp được làm những gì luật không cấm.”

Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và tổ chức xã hội được huy động tích cực tham gia giám sát thi hành pháp luật và phổ biến giáo dục pháp luật. Nghị quyết yêu cầu xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, đa dạng hóa truyền thông chính sách (kể cả ứng dụng công nghệ số). Đồng thời, kiên quyết không “hình sự hóa” các quan hệ kinh tế, dân sự, không dùng biện pháp hành chính để giải quyết tranh chấp kinh tế, giữ vững tính công bằng và linh hoạt của luật pháp.

Dứt khoát không để tình trạng “nói nhiều làm ít,” “nói mà không làm”

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ: Nghị quyết số 197 ngày 17/5/2025 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật để kịp thời thể chế hóa ngay các quyết sách của Nghị quyết 66, tháo gỡ ngay những vướng mắc, bất cập về cơ chế tài chính, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, chuyển đổi số trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Nghị quyết số 197 quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội là chưa có tiền lệ, không chỉ khoản chi 0,5% tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm cho công tác xây dựng pháp luật, thành lập Quỹ Hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật mà cả cơ chế khoán chi, mức chi, chế độ, chính sách đặc biệt khuyến khích đối với đội ngũ cán bộ, công chức tại một số cơ quan, đơn vị ở trung ương và địa phương trực tiếp, thường xuyên làm công tác tham mưu nghiên cứu chiến lược, chính sách, xây dựng pháp luật và một số hoạt động tổ chức thi hành pháp luật hỗ trợ trực tiếp cho xây dựng pháp luật.

Nghị quyết đảm bảo các cơ chế, chính sách đặc biệt được áp dụng đúng mục đích, đúng người, đúng việc, có trọng tâm, trọng điểm, xác định đúng, trúng và quy định bao quát đầy đủ các đối tượng trực tiếp, thường xuyên làm công tác tham mưu nghiên cứu chiến lược, chính sách, xây dựng pháp luật.

Nghị quyết vừa có quy định chung, khái quát, mang tính nguyên tắc, vừa có một số quy định cụ thể để có thể thi hành ngay sau khi Nghị quyết được thông qua.

Các nội dung ngân sách bảo đảm chi và biện pháp thực hiện nhằm triển khai thực hiện thuận lợi, đúng quy định, các cơ chế, chính sách đặc biệt cho công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật. Trong quá trình thực hiện, trường hợp cần thiết thì có thể điều chỉnh, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Chính phủ sẽ có quy định chi tiết, hướng dẫn cụ thể; có cơ chế kiểm soát bảo đảm các yêu cầu về hiệu quả, công khai, minh bạch, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và nhất là phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ.

Đặc biệt, về chính sách đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số phục vụ đổi mới, hiện đại hóa công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật: tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về pháp luật là nền tảng hạ tầng số dùng chung, thống nhất trong quản lý và lưu trữ toàn diện các nguồn dữ liệu; tích hợp, liên thông các hệ thống thông tin để có thể cập nhật, khai thác, chia sẻ phục vụ đồng thời nhiều mục đích cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; đẩy mạnh phát triển và ứng dụng công nghệ số.

Chủ tịch Quốc hội cho biết trên cơ sở Nghị quyết 66, ngày 16/5/2025, Đảng ủy Quốc hội đã ban hành kế hoạch hành động số 28. Đảng ủy Chính phủ có Nghị quyết số 140, ngày 17/5/2025 ban hành Chương trình hành động, xác định toàn diện các nội dung, nhiệm vụ thực hiện.

Trong đó, một số nhiệm vụ trọng tâm là: Thể chế hóa chủ trương của Đảng về sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và các luật có liên quan để tiếp tục thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương khẩn trương cụ thể hóa, hướng dẫn triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Các nhiệm vụ trọng tâm tiếp theo là sớm hoàn thành việc ban hành các luật và văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật trong các lĩnh vực, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Thực hiện đổi mới tư duy lập pháp, trong xây dựng, chỉnh lý, hoàn thiện các dự thảo luật trình Quốc hội biểu quyết thông qua, Đảng ủy Quốc hội phối hợp chặt chẽ với Đảng ủy Chính phủ và các cơ quan có liên quan chú trọng bảo đảm nguyên tắc: một số bộ luật, luật quy định về quyền con người, quyền công dân, tố tụng tư pháp thì cần cụ thể; về cơ bản các luật khác, nhất là luật điều chỉnh các nội dung về kiến tạo phát triển chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, bộ, ngành, địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn.

Trong năm 2025, Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ và các cơ quan, tổ chức triển khai thực hiện tổng kết việc thực hiện Định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, đánh giá kỹ kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế; đồng thời, bám sát văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, các nhiệm vụ trọng tâm, định hướng phát triển đất nước để xây dựng định hướng chương trình lập pháp cho nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, làm cơ sở cho việc xây dựng chương trình lập pháp hằng năm để các bộ, ngành, cơ quan trung ương và chính quyền địa phương chủ động triển khai các nhiệm vụ lập pháp.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cấp ủy đảng của các cơ quan, tổ chức khác, theo chức năng, nhiệm vụ khẩn trương xây dựng kế hoạch và lãnh đạo tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 66 và Nghị quyết số 197. Theo đó, căn cứ vào các nội dung của Nghị quyết, các nội dung có liên quan trong Chương trình hành động của Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ để sớm ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết của cơ quan mình.

Trong đó, lưu ý phải xác định đúng, đủ nhiệm vụ của từng cơ quan, gắn với thời hạn thực hiện cụ thể, kết quả đầu ra rõ ràng, đồng thời, có cơ chế theo dõi, giám sát, kiểm tra việc thực hiện bảo đảm để những chủ trương, quyết sách trong Nghị quyết sớm đi vào cuộc sống mang lại những kết quả cụ thể có thể kiểm đếm và người dân cảm nhận được sự thay đổi theo chiều hướng tích cực; dứt khoát không để tình trạng “nói nhiều làm ít,” “nói mà không làm.”

Về bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, phát huy cao độ tính Đảng trong xây dựng và thi hành pháp luật, cấp ủy các cơ quan cần lưu ý bảo đảm triển khai một số yêu cầu mới về trách nhiệm người đứng đầu bộ, cơ quan ngang bộ, gắn với công tác đánh giá, khen thưởng, sử dụng cán bộ và chế tài, biện pháp xử lý đối với người không thực hiện đầy đủ trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu tiếp tục thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật, các quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm” trong xây dựng và thi hành pháp luật theo đúng yêu cầu của Nghị quyết số 66 và Quy định số 178 ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị.

Để đạt được các mục tiêu đột phá mà Nghị quyết đề ra đòi hỏi mỗi cơ quan, tổ chức, mỗi cán bộ, đảng viên phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, đổi mới phương thức lãnh đạo và thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp một cách chủ động, sáng tạo, thực chất.

Nhiệm vụ đặt ra rất nặng nề nhưng cũng hết sức vẻ vang. Mỗi cơ quan, mỗi cá nhân phải biến quyết tâm thành hành động cụ thể: đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, song song với việc thi hành nghiêm minh pháp luật và khuyến khích sáng tạo.

"Chúng ta tin tưởng rằng, với quyết tâm chính trị cao nhất, cùng sự hưởng ứng, vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, sẽ thực hiện thành công cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, xây dựng xã hội thượng tôn pháp luật, sẵn sàng đưa đất nước phát triển hùng cường, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới," Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh./.