Quan hệ đối ngoại, hợp tác, ngoại giao nhân dân ở vùng biên Móng Cái: Hình mẫu ngoại giao trên tuyến biên giới Việt - Trung

Trên tuyến biên giới phía bắc, quan hệ đối ngoại, hợp tác, ngoại giao nhân dân ở Quảng Ninh (Việt Nam) với khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) đã ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả, hình thành nền tảng vững chắc, trở thành “hình mẫu” quan hệ ngoại giao. Trong đó, các địa phương thuộc tỉnh Quảng Ninh đã luôn duy trì, phát huy các thành quả, xây dựng tuyến biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định và phát triển. Ghi nhận tại phường Móng Cái 1, tỉnh Quảng Ninh.

Hiệu quả từ mô hình kết nghĩa cụm dân cư hai bên biên giới

Phường Móng Cái 1, tỉnh Quảng Ninh là “vùng lõi” của thành phố Móng Cái trước đây, được thành lập mới trên cơ sở sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của các phường Trần Phú, Hải Hoà, Trà Cổ, Bình Ngọc và xã Hải Xuân, tổng diện tích 82,47km2, dân số 45.588 người. Phường có đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc cả trên biển và trên bộ.

Phát huy mô hình "Kết nghĩa cụm dân cư hai bên biên giới", mối quan hệ giữa người dân khu vực biên giới thuộc địa bàn thành phố Móng Cái trước đây với người dân các thôn biên giới của thành phố Đông Hưng, Quảng Tây, Trung Quốc, trên địa bàn đang duy trì 2 mô hình kết nghĩa, đó là kết nghĩa cụm dân cư giữa khu Tràng Vĩ (Trà Cổ) với thôn Vạn Vĩ, thị trấn Giang Bình, TP Đông Hưng, Quảng Tây, Trung Quốc và kết nghĩa cấp phường-trấn giữa phường Trần Phú với trấn Đông Hưng.

Từ mô hình kết nghĩa cụm dân cư đầu tiên giữa khu Tràng Vĩ (Trà Cổ) với thôn Vạn Vĩ, thị trấn Giang Bình, TP Đông Hưng, Quảng Tây, Trung Quốc vào ngày 11/3/2014, đến nay, qua hơn một thập kỷ, hai bên đã thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động và giáo dục cho nhân dân hai thôn, khu xây dựng, vun đắp tình đoàn kết, hữu nghị, truyền thống. Đó là việc duy trì thường xuyên công tác thăm hỏi, động viên nhau trong dịp lễ, tết, lúc ốm đau và giúp đỡ nhau phát triển kinh tế, cùng nhau bảo vệ môi trường sinh thái; giúp nhau khắc phục hậu quả thiên tai, phòng chống bão lũ; cứu hộ, cứu nạn trên cửa sông Bắc Luân và trên biển; phòng chống dịch bệnh. Vào các dịp lễ hội truyền thống đình Trà Cổ, đình Tràng Vĩ (Việt Nam) và lễ hội đình Vạn Vĩ (Trung Quốc), người dân hai bên lại cùng nhau giao lưu thể dục, thể thao, văn hóa, văn nghệ...

Được biết, thôn Vạn Vĩ, thị trấn Giang Bình, TP Đông Hưng chỉ cách khu Tràng Vĩ, phường Trà Cổ, TP Móng Cái một con sông. Trong thôn có trên 90% là người gốc Việt. Riêng khu vực Xuyên Tâm, Mú Thầu, Vạn Vĩ (thị trấn Giang Bình) gần như toàn bộ là người Việt sinh sống. Tất cả mọi phong tục, tập quán của người Việt ở đây cơ bản vẫn được bà con duy trì, như: Gói bánh chưng trong ngày Tết, thờ cúng ông bà tổ tiên, lễ hội cúng đình và trẻ em sinh ra được dạy tiếng Việt ... Nhân dân hai thôn - khu luôn coi nhau như anh em trong một nhà. Đó là mối quan hệ thân tộc, tự nhiên, lâu đời hàng trăm năm.

Hai bên cũng phối hợp thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nhân dân hai bên biên giới chấp hành và thực hiện nghiêm 3 văn kiện pháp lý về biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc, Hiệp định Hợp tác nghề cá Việt Nam - Trung Quốc. Hai bên cùng nhau bảo vệ, không làm hư hỏng mốc quốc giới, không làm thay đổi đường biên giới, dòng chảy sông biên giới; không tham gia và không tiếp tay cho tội phạm mua bán các chất ma túy, mua bán người và buôn bán hàng hóa mà hai nước Việt Nam - Trung Quốc cấm...

Từ mô hình cụm cư dân biên giới, mở rộng hơn, ngày 30/6/2023, tại TP Đông Hưng, phường Trần Phú, TP Móng Cái, Việt Nam và trấn Đông Hưng, TP Đông Hưng, Trung Quốc đã ký kết thỏa thuận về thiết lập mối quan hệ hữu nghị biên giới quốc tế. Đây là địa phương đầu tiên trên cả nước thực hiện ký kết. Hai bên nhất trí thiết lập mối quan hệ phường (trấn) hữu nghị biên giới quốc tế, thống nhất phối hợp triển khai hoạt động giao lưu tổ chức đảng (công tác dân vận, kiểm tra, giám sát, xây dựng tổ chức cơ sở đảng...), giao lưu hữu nghị đoàn thể, giao lưu nhân dân, khuyến khích hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế thương mại, đầu tư, du lịch, quản trị xã hội trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi, thúc đẩy cùng phát triển thịnh vượng. Tháng 11/ 2024, Móng Cái là thành phố duy nhất của Việt Nam vinh dự nhận Giải thưởng “Đối tác ưu tú thành phố hữu nghị đối với Trung Quốc”.

Các mô hình quan hệ hữu nghị biên giới đã trở thành hoạt động ngoại giao nhân dân hết sức đặc sắc, ý nghĩa, là minh chứng sinh động cho hiệu quả thực chất trong công tác ngoại giao nhân dân của hai bên, trở thành hình mẫu về công tác ngoại giao nhân dân trong giao lưu văn hóa, kinh tế, xã hội giữa nhân dân hai địa phương của hai nước.

Đến hợp tác kinh tế bằng “niềm tin chiến lược”

Cùng với hoạt động ngoại giao nhân dân, hai bên cũng duy trì hiệu quả hoạt động hợp tác kinh tế qua biên giới. Phát huy lợi thế vị trí địa kinh tế, là điểm giao thoa của Vành đai kinh tế Vịnh Bắc Bộ và khu vực hợp tác "Hai hành lang, một vành đai” kinh tế Việt Nam - Trung Quốc, là cầu nối trực tiếp và quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác giữa khu vực ASEAN và khu vực Đông Bắc Á; thúc đẩy tiềm năng, không gian và dư địa hợp tác giữa hai địa phương, trong đó có hợp tác ngành nghề rất lớn. Với phương châm “Lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, “cùng thắng và cùng có lợi”, hai địa phương đã luôn quán triệt sâu sắc, thực hiện phương châm “16 chữ vàng” và tinh thần “4 tốt” nỗ lực thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị, hợp tác tốt đẹp trên các lĩnh vực; xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai Việt - Trung; khẳng định “niềm tin chiến lược”; xây dựng biên giới kiểu mẫu, hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác, phát triển.

Là địa bàn trọng điểm trong hoạt động xuất nhập khẩu, cấp ủy, chính quyền địa phương đã phối hợp với các cơ quan chức năng tạo mọi điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu. Nhờ đó, giai đoạn 2021-2025, tổng giá trị hàng hoá xuất nhập khẩu qua địa bàn tăng mạnh, tổng thu thuế xuất nhập khẩu nộp Ngân sách Trung ương đạt trên 9.000 tỷ đồng; tổng lượng khách du lịch đạt trên 6 triệu người, nộp ngân sách nhà nước trên 400 tỷ đồng.

Hàng năm, hai địa phương hai nước luân phiên chủ trì các hoạt động Hội chợ thương mại biên giới Việt- Trung; Triển lãm Thương mại - Du lịch và Hợp tác ngành nghề Việt - Trung (Móng Cái - Đông Hưng). Qua đó tăng cường hợp tác, tìm kiếm đối tác, liên doanh liên kết mở rộng thị trường, tiêu thụ hàng hóa; đồng thời là dịp để địa phương hai nước Việt - Trung quảng bá, giới thiệu về tiềm năng, thế mạnh đầu tư, thương mại, du lịch và bản sắc văn hóa.

Địa phương cũng đã khai thác hiệu quả lợi thế so sánh về địa kinh tế, chính trị gắn với nhiều dự án trọng điểm, động lực như: Đường cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, tuyến đường sắt quốc gia Hạ Long - Móng Cái kết nối với tuyến đường sắt Đông Hưng (Trung Quốc); xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm triển khai Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Móng Cái (Việt Nam) – Đông Hưng (Trung Quốc) theo Nghị quyết 30-NQ/TW ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng Sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, hai bên đang gấp rút thực hiện việc thí điểm xây dựng cửa khẩu thông minh tại cặp cửa khẩu Móng Cái (Việt Nam) - Đông Hưng (Trung Quốc), trở thành mô hình hiện đại, tiên tiến; góp phần hiện đại hóa hạ tầng biên giới với việc kết hợp giữa công nghệ số và quy hoạch hạ tầng; đẩy mạnh thu hút đầu tư và tạo động lực phát triển vùng biên giới phía Bắc.

Cùng với đó là đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hàng loạt các dự án hạ tầng thương mại, xuất nhập khẩu, logistics khu vực biên giới trong quỹ đất 1.300ha giáp với TP Đông Hưng (Trung Quốc). Hiện qua cặp cửa khẩu Móng Cái - Đông Hưng, kim ngạch xuất nhập khẩu tiệm cận 5 - 6 tỷ USD vào năm 2025 – 2026. Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025, khách Việt sang Đông Hưng đã là hơn 200.000 lượt, khách Trung Quốc sang Móng Cái lên tới hơn 780.000 lượt, chưa tính dòng khách theo tour đoàn. Chính sách “Hai quốc gia - Một điểm đến” dự báo sẽ đưa lượng khách tăng thêm 50 - 80% trong 12 tháng tới.

Hiện nay, phường Móng Cái 1 đang tập trung phát triển dịch vụ tổng hợp hiện đại, thúc đẩy hoạt động thương mại biên giới, xuất nhập khẩu, dịch vụ vận tải đa phương thức, logistics. Ông Hồ Quang Huy, Bí thư Đảng ủy phường Móng Cái 1 cho biết: Nghị quyết Đại hội Đảng bộ phường Móng Cái 1, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã xác định rõ một trong những nhiệm vụ đối ngoại của địa phương là: “Đẩy mạnh triển khai đồng bộ, sáng tạo hoạt động đối ngoại và chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác, cùng phát triển; Chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng theo tinh thần Nghị quyết số 59-NQ/TW của Bộ Chính trị; Tích cực, sáng tạo triển khai toàn diện, đồng bộ, có hiệu quả đường lối đối ngoại; Duy trì và nâng cao quan hệ đối ngoại, giao lưu, hợp tác trên các lĩnh vực đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả, trở thành “hình mẫu” về quan hệ song phương, xây dựng biên giới hoà bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác cùng phát triển”.

Việt Nam - Trung Quốc là hai nước láng giềng, núi sông liền một dải, nhân dân có quan hệ truyền thống lâu đời; hợp tác, hữu nghị do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Mao Trạch Đông cùng nhiều thế hệ lãnh đạo dày công vun đắp đã trở thành tài sản quý báu của hai dân tộc. Tình hữu nghị đó luôn được nhân dân hai nước kế thừa, phát triển. Đặc biệt sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc - Tập Cận Bình năm 2023 và chuyến thăm Trung Quốc của đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm năm 2024, quan hệ đối tác chiến lược, toàn diện trên phương hướng “6 hơn” được nâng lên ở tầm cao mới, đã mở rộng, đi vào chiều sâu trên tất cả các lĩnh vực. 

Những thành tựu bền vững trong duy trì, phát huy mối quan hệ đối ngoại, hợp tác, ngoại giao nhân dân ở vùng biên Móng Cái, Quảng Ninh với thành phố Đông Hưng, Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc thời gian qua và hiện tại, định hướng tương lai chính là nỗ lực trên hành trình trở thành “hình mẫu” tuyến biên giới Việt - Trung.