Đảng bộ Công ty Tuyển than Cửa Ông - TKV: Tự hào và tỏa sáng Bài 1: Người chiến sĩ cộng sản Ngô Huy Tăng và sự kiện đặc biệt tại Cảng Cửa Ông

Lịch sử còn khắc ghi hình ảnh người thanh niên cộng sản trẻ tuổi Ngô Huy Tăng đã cắm lá cờ đỏ búa liềm trên cầu Poóc- tích số 1 ở Cảng Cửa Ông vào đêm ngày mùng 6, rạng ngày mùng 7/11/1929, trước sự kinh ngạc và hoảng sợ của kẻ thù. Lá cờ đỏ búa liềm là minh chứng cho sức mạnh, sự sục sôi đấu tranh của giai cấp công nhân lúc bấy giờ.

Trong quá trình khai thác Nhà sàng và Cảng Cửa Ông, thực dân Pháp đã biến những người thợ Cửa Ông thành những người nô lệ, sống trong khốn khổ, bần cùng, phải làm việc quần quật trong điều kiện nặng nhọc, tạm bợ, với đồng lương rẻ mạt. Sự bóc lột tàn nhẫn đó đã gây ra mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp công nhân và giai cấp thống trị. Những cuộc phản kháng tự phát dưới hình thức lãn công thường xuyên xảy ra.

Trong thời gian này ở Vùng mỏ, Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên đã được thành lập. Năm 1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Ủy viên kỳ bộ Bắc Kỳ, phụ trách phong trào công nhân vùng Duyên Hải, đã điều động một số cán bộ có năng lực ra khu vực Cẩm Phả - Cửa Ông để xây dựng cơ sở cách mạng.

Sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở Hưng Yên, khi mới 16 tuổi, đồng chí Ngô Huy Tăng xin vào làm thợ phụ cho xưởng cơ khí thuộc nhà máy sàng Cửa Ông. Nơi đây, chính là mắt xích quan trọng trong việc chế biến, sàng tuyển và là cảng than đầu tiên ở Đông Dương - một trong những cái nôi hình thành giai cấp công nhân, tổ chức Đảng, tổ chức Công đoàn Việt Nam đầu tiên ở Vùng mỏ Quảng Ninh. Chứng kiến sự bất công và áp bức đối với công nhân, nhờ sự giác ngộ, giáo dục của đồng chí Đặng Châu Tuệ, Ngô Huy Tăng thấy rõ tương lai tươi sáng của giai cấp và dân tộc. Anh bước vào con đường cách mạng bằng công tác tuyên truyền, vận động công nhân mỏ đoàn kết đứng lên đấu tranh chống áp bức bóc lột. Anh gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên vào cuối năm 1928 ở Cửa Ông. Qua nhiều đợt học tập cuốn “Đường Cách mệnh” của đồng chí Nguyễn Ái Quốc, Ngô Huy Tăng đã có một cơ sở lý luận tối thiểu để hoạt động. Anh tích cực tuyên truyền, vận động công nhân tham gia đấu tranh chống áp bức, bóc lột. Đem hết nhiệt tình của tuổi trẻ, đồng chí Ngô Huy Tăng tranh thủ từng giờ, từng phút, gần gũi giúp đỡ mọi người. Đồng chí chuyển sách báo cách mạng của Đảng cho công nhân xem, hoặc đọc cho họ nghe như báo “Búa Liềm”, “Lao động”, tạp chí “Công hội đỏ”, báo “Than”... Qua đó, một số công nhân đã được giác ngộ và được kết nạp vào Công hội đỏ.

Tháng 7/1929, bốn chi bộ Thanh niên ở Khu mỏ lần lượt chuyển thành các chi bộ cộng sản. Chi bộ Cộng sản Cẩm Phả - Cửa Ông là chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Vùng mỏ. Chi bộ đã tổ chức ra 3 nhóm hoạt động gồm đảng viên và quần chúng của Đảng: nhóm treo cờ, nhóm rải truyền đơn, nhóm căng biểu ngữ. Ở Cửa Ông, đồng chí Ngô Huy Tăng (sinh năm 1912), một đảng viên trẻ tuổi (khi đó mới 17 tuổi) vinh dự là người công nhân đầu tiên ở Vùng mỏ trở thành đảng viên Đảng cộng sản.

Đêm mùng 6 rạng ngày 7/11/1929, cái đêm không bao giờ quên được đối với cuộc đời người thanh niên cộng sản trẻ tuổi Ngô Huy Tăng và cũng là đêm lịch sử của cảng Cửa Ông, của cả Vùng mỏ. Tiếng máy của nhà máy sàng vẫn chạy đều xình xịch, ánh điện vẫn tỏa sáng khắp nơi trên đất cảng. Gió từ vịnh Bái Tử Long thổi vào từng cơn lạnh. Vẫn bộ quần áo đi làm ngày thường, nhưng người cộng sản ấy không thấy rét vì anh được sưởi ấm bằng lá cờ đỏ trong áo. Vừa thận trọng và cũng thật nhanh nhẹn, hướng cầu trục số 1 anh lao tới. Rồi như một con sóc, thoắt cái anh đã leo lên ngọn cột buộc lá cờ vào thành cầu trục pooc-tích. Cờ bay phần phật, anh lại nhanh nhẹn tụt xuống theo đường cũ trở về phố, lúc này Ngô Huy Tăng mới chậm rãi đi về nhà, hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Cùng đêm 6/11, một hội viên Công hội đỏ đi rải truyền đơn ở các nhà máy và lán thợ không may bị tên đốc công Xa - vát (nhà sàng) bắt đươc. Bọn thống trị hí hửng reo mừng nhưng đến sáng khi hàng ngàn con mắt đổ dồn cả về phía lá cờ đỏ sao vàng trên cầu trục số 1 thì chúng lại hoảng hốt, la hét, lồng lộn như con thú dữ, bủa vây các ngả đường, hùng hổ khám xét từng lán, từng nhà. Sau nhiệm vụ này, đoàn thể bố trí đồng chí Ngô Huy Tăng làm nhiệm vụ dẫn đường cho đồng chí Vũ Thị Mai và đồng chí Đỗ Huy Liêm đi nơi khác hoạt động.

Tổ chức kỷ niệm chào mừng cách mạng tháng 10 Nga ở Cửa Ông đã thu được thắng lợi. Từ đây, hình ảnh lá cờ đỏ búa liềm là biểu tượng rực rỡ của khối đoàn kết công nông mãi mãi in đậm trong lòng người thợ, mãi mãi là niềm tin thôi thúc họ trên con đường cách mạng đầy gian khổ và vinh quang của Đảng để đi đến mục đích cuối cùng của ngày mai toàn thắng.

 Trong cuộc đấu tranh này, đồng chí Ngô Huy Tăng được cử vào ban lãnh đạo đấu tranh, phụ trách giao thông liên lạc giữa Đặc Khu Cẩm Phả - Cửa Ông với khu Xứ ủy Bắc kỳ. Hoạt động của đồng chí không tránh khỏi con mắt dò xét của địch. Do đó, chúng khủng bố đàn áp, bắt đi nhiều người tham gia bãi công. Trong số đó có đồng chí Ngô Huy Tăng. Mặc dù không đủ bằng chứng để kết án nhưng tòa án Hải Phòng đã kết án đồng chí 5 tháng tù.

Tháng 9/1930, mãn hạn tù, đồng chí Ngô Huy Tăng được điều động về tại Hà Nội, được chỉ định tham gia Thành ủy, phụ trách công tác công vận. Tháng 11/1930, đồng chí Ngô Huy Tăng cùng một số anh em rải truyền đơn đốt phá cổng chào ở Hàng Trống (Hà Nội) để phản đối Toàn quyền thực dân Hà Lan ở Nam Dương (Indonesia) sang Hà Nội cùng Toàn quyền thực dân Pháp Pát-ki-ê bàn việc lập “Liên minh chống cộng” ở Thái Bình Dương.

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, trên đường trở về, đồng chí Ngô Huy Tăng bị sa vào tay giặc. Bắt được đồng chí Ngô Huy Tăng, địch dùng mọi cực hình tra tấn, nhưng đều thất bại trước tinh thần của đồng chí. Ngày 28/9/1931, tòa Hội đồng đề hình Hà Nội họp để kết án đồng chí 10 năm cấm cố. Tại phiên tòa, đồng chí Ngô Huy Tăng và các đồng chí khác đã làm cho chúng phải khiếp sợ. Bất chấp mũi súng, lưỡi lê của kẻ thù, đồng chí Ngô Huy Tăng và các đồng chí khác đã hát “Quốc tế ca”, hô vang các khẩu hiệu:

Đả đảo tòa án đế quốc!

Đảng Cộng sản Việt Nam muôn năm!

Thời gian bị giam giữ ở nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội), đồng chí Ngô Huy Tăng và một trong số anh em kiên quyết đấu tranh chống kẻ thù và những phần tử phản động trong Quốc dân đảng. Đồng chí đã kiên quyết bảo vệ chân lý của chủ nghĩa Mác-Lênin và đã khẳng định rằng: “Chỉ có chủ nghĩa Mác-Lênin mới thực sự giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, ngoài ra không còn con đường nào khác”.

Năm 1932, đồng chí Ngô Huy Tăng bị đầy đi nhà tù Sơn La. Suốt dọc đường, đồng chí đã cùng một số anh em khác tuyên truyền giác ngộ những người lính đi áp giải và rải truyền đơn những nơi đông dân ở. Đồng chí đã có sáng kiến lấy hộp sữa bò ăn hết sữa, rửa sạch cho tài liệu vào rồi gắn lại như cũ, đưa cho anh em cầm đi, địch không tài nào phát hiện được. Đồng chí mất tại nhà tù Sơn La khi vừa tròn 21 tuổi. Ngày 26/7/2011, Thủ tướng Chính phủ đã Quyết định truy tặng Bằng Tổ quốc ghi công cho liệt sỹ Ngô Huy Tăng.

Với những cống hiến to lớn cho cách mạng, hành động anh hùng quả cảm, sự hy sinh anh dũng, kiên cường của Người cộng sản trẻ tuổi, Ngô Huy Tăng mãi mãi là một tấm gương, biểu tượng anh hùng cách mạng, người đảng viên đầu tiên của Nhà sàng Cửa Ông.

Cùng với nhà sàng Cửa Ông hơn 100 năm tuổi, Cầu trục Pooc Tích số 1 tại cảng Cửa Ông vẫn sừng sững hiên ngang. Đây là nơi ghi lại những mốc son chói lọi, là nhân chứng lịch sử, đồng hành với cán bộ công nhân Công ty Tuyển than Cửa Ông và ngành Than – Khoáng sản Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, kháng chiến cứu nước và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Góp phần bảo tồn ký ức lịch sử, trân trọng biết ơn và tưởng nhớ đối với những hy sinh của người chiến sĩ cộng sản kiên trung, Công ty Tuyển than Cửa Ông - TKV đã xây dựng Tượng đài Liệt sĩ Ngô Huy Tăng tại khuôn viên Phân xưởng Kho bến 2, bên bờ Vịnh Bái Tử Long, nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ niềm tự hào, tình yêu quê hương đất nước, những giá trị truyền thống tốt đẹp của giai cấp công nhân vùng Mỏ.

(Bài viết dựa trên tư liệu từ cuốn sách Lịch sử truyền thống phong trào công nhân Xí nghiệp tuyển than Cửa Ông - tập 1 (1930-1985)