AI là bạn hay thù đối với sinh viên mới ra trường?

Trí tuệ nhân tạo vừa mang đến cơ hội nghề nghiệp mới, vừa đe dọa việc làm truyền thống của sinh viên. Biết khai thác AI hiệu quả sẽ giúp thế hệ trẻ biến thách thức thành lợi thế.

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra một câu hỏi đầy trăn trở cho nhiều sinh viên sắp và mới tốt nghiệp: Liệu AI là người bạn đồng hành giúp họ thăng tiến, hay là đối thủ đang âm thầm đe dọa chính tương lai nghề nghiệp?

Vì sao AI trở thành vấn đề "bạn hay thù" với sinh viên?

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) với những cái tên như ChatGPT, Copilot, Midjourney đang làm thay đổi sâu rộng thị trường việc làm, kể cả ở những ngành nghề vốn được coi là ổn định.

Ngày càng nhiều doanh nghiệp ứng dụng AI để tự động hóa quy trình, tiết kiệm chi phí và giảm nhu cầu tuyển dụng nhân sự ở các vị trí cơ bản.

Ngược lại, AI cũng tạo ra nhiều cơ hội nghề nghiệp hoàn toàn mới, đòi hỏi kỹ năng sử dụng, quản lý, phát triển và vận hành công cụ thông minh. Chính vì thế, AI vừa là cơ hội, vừa là thách thức, khiến không ít sinh viên băn khoăn khi chuẩn bị bước vào thị trường lao động.

Lợi ích khi AI trở thành "bạn" của sinh viên

Hỗ trợ học tập: AI giúp sinh viên tìm kiếm tài liệu, tổng hợp kiến thức nhanh chóng, hiệu quả. Các nền tảng như ChatGPT có thể trở thành "gia sư" 24/7, giải thích khái niệm, hỗ trợ bài tập và gợi ý ý tưởng học tập.

Tăng kỹ năng làm việc hiệu quả: Biết khai thác sức mạnh của AI, chẳng hạn dùng công cụ để viết báo cáo nháp, phân tích dữ liệu hay kiểm tra ngữ pháp, sẽ giúp sinh viên làm việc năng suất hơn, từ đó ghi điểm với nhà tuyển dụng.

Hỗ trợ khởi nghiệp: Sinh viên có ý tưởng khởi nghiệp công nghệ có thể tận dụng AI để tạo ra nguyên mẫu (prototype) nhanh, nghiên cứu thị trường hoặc phát triển các dịch vụ cá nhân hóa mà trước đây rất khó triển khai với nguồn lực hạn chế.

Tạo việc làm mới: AI cũng mang tới nhiều nghề mới như Prompt Engineer, Data Annotator, AI Trainer, cùng các vị trí quản lý dự án hoặc kiểm thử hệ thống AI. Đây đều là cơ hội hấp dẫn cho sinh viên trẻ, năng động và sẵn sàng học hỏi.

Nguy cơ khi AI trở thành "thù" của sinh viên

Cắt giảm cơ hội việc làm phổ thông: Nhiều công việc lặp đi lặp lại như nhập liệu, dịch thuật cơ bản, thiết kế đồ họa đơn giản đang bị AI thay thế nhanh chóng, khiến nhu cầu tuyển dụng ở các vị trí này giảm mạnh.

Gia tăng khoảng cách kỹ năng: Sinh viên không kịp nâng cao kỹ năng số sẽ có nguy cơ bị bỏ lại phía sau, khi nhà tuyển dụng hiện nay ngày càng yêu cầu kỹ năng khai thác công cụ AI bên cạnh các kỹ năng văn phòng truyền thống.

Rủi ro đạo đức và lệ thuộc: Nếu quá phụ thuộc vào AI, sinh viên có thể đánh mất tư duy phản biện và khả năng sáng tạo độc lập. Ngoài ra, việc sao chép nội dung do AI tạo ra mà không kiểm chứng có thể dẫn đến đạo văn, vi phạm chuẩn mực học thuật và đạo đức nghề nghiệp.

Sinh viên cần làm gì để biến AI thành "bạn"?

Để biến AI thành "bạn" thay vì "thù", sinh viên cần chủ động học hỏi và nâng cao kiến thức về AI, hay còn gọi là "AI literacy".

Đồng thời, việc rèn luyện tư duy phản biện và sáng tạo, những kỹ năng mà AI chưa thể thay thế là hết sức cần thiết. Sinh viên nên coi AI như một công cụ cộng tác, học cách ra lệnh (prompt) hiệu quả và luôn kiểm chứng thông tin mà AI cung cấp.

Bên cạnh đó, tích cực tham gia các dự án thực tế, chương trình thực tập hoặc công việc freelance cũng sẽ giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, những năng lực đặc trưng của con người mà AI không thể thay thế hoàn toàn.

AI không phải bạn 100%, cũng không phải "kẻ thù" tuyệt đối. Nó chỉ là một công cụ mạnh, và cách mà sinh viên sử dụng công cụ này sẽ quyết định họ có thể bứt phá hay sẽ bị tụt lại trên thị trường lao động ngày càng cạnh tranh.