Xử lý nợ xấu ngân hàng có nhiều tín hiệu tích cực

Với triển vọng phục hồi của thị trường bất động sản, vấn đề xử lý nợ xấu của ngành ngân hàng được kỳ vọng có nhiều cải thiện, nhất là trong khâu thanh lý tài sản đảm bảo.

Thu hồi nợ xấu tăng

Tại đại hội cổ đông vừa qua, lãnh đạo Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) cho biết, năm nay, Vietinbank trình cổ đông kế hoạch kiểm soát nợ xấu dưới 1,8%, tuy nhiên sẽ phấn đấu đạt 1,2-1,5%.

Để kiểm soát nợ xấu, ngân hàng này thực hiện phân luồng, hỗ trợ cơ cấu nợ tổng thể cho khách hàng có khả năng hồi phục sau giai đoạn khó khăn tạm thời. Ngoài hệ thống nhận diện rủi ro, Vietinbank sẽ áp dụng các giải pháp công nghệ tự động để chủ động nhận diện sớm chất lượng các khoản nợ. Từ đó, xây dựng và triển khai các kịch bản cơ cấu và xử lý nợ phù hợp, tuân thủ quy định của pháp luật.

Năm 2024, thu nợ xử lý rủi ro của VietinBank đạt hơn 8.000 tỷ đồng, trong năm 2025, ngân hàng này đặt mục tiêu thu nợ khoảng 10.000 tỷ đồng trong kịch bản thận trọng hoặc 12.000-15.000 tỷ đồng ở kịch bản tích cực hơn.

Trong năm 2024, Vietinbank đã thực hiện trích lập dự phòng lên đến 27.500 tỷ đồng. Theo lãnh đạo Vietinbank, đây chính là lợi nhuận tiềm ẩn khi ngân hàng nỗ lực và thu hồi được trong tương lai. Trong bối cảnh biên lãi suất ngày càng thu hẹp, việc tăng thu nợ giúp ngân hàng cải thiện hiệu quả hoạt động.

Trong báo cáo cập nhật ngành mới đây, các chuyên gia của Công ty cổ phần Chứng khoán BIDV (BSC) cho rằng, việc thu hồi nợ xấu là động lực quan trọng với một số ngân hàng trong 2025, bù đắp cho xu hướng hi sinh tỷ suất lợi nhuận ròng (NIM) đổi lấy tăng trưởng quy mô.

Với triển vọng thị trường bất động sản tiếp tục ấm lên về mặt thanh khoản nhờ khơi thông pháp lý, BSC cho rằng, thu hồi nợ xấu sẽ là "chiếc lốp dự phòng" cho các nhà băng cán đích lợi nhuận 2025, đặc biệt là các ngân hàng có tỷ lệ xóa nợ cao trong các năm qua và việc lựa chọn tài sản đảm bảo được đánh giá kĩ càng.

Ngoài Vietinbank, các ngân hàng khác dù chưa chia sẻ cụ thể mục tiêu lợi nhuận từ nợ đã xử lý rủi ro trong kế hoạch 2025, tuy nhiên các chuyên gia của BSC nhận định, đây sẽ là cấu phần đóng góp đáng kể trong cơ cấu lợi nhuận năm nay.

Báo cáo của Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank (VPBankS) cũng cho biết, dù báo cáo quý I/2025 chưa được kiểm toán, các khoản mục "thu nhập khác" của ngân hàng quốc doanh (gồm các khoản thu hồi nợ đã xóa sổ), cho thấy tín hiệu tích cực từ thị trường bất động sản.

Trong năm tài chính 2024, thu nhập từ xử lý nợ xấu chiếm đến 84% thu nhập khác của Vietcombank, 88% của BIDV và 79% của VietinBank. Đây cũng là 3 ngân hàng có quy mô bảng cân đối kế toán lớn nhất trong nhóm 11 ngân hàng được VPBankS phân tích.

Trong quý I/2025, khoản mục này của 3 ngân hàng trên tăng đến 51% so với cùng kỳ và tăng 2 điểm cơ bản khi tính theo tỷ lệ trên dư nợ cho vay.

Các chuyên gia của Công ty cổ phần Chứng khoán SSI cũng cho rằng, thanh khoản thị trường bất động sản dù giảm so với quý trước nhưng vẫn cải thiện đáng kể so với quý I/2024 (tăng 70-72% so với cùng kỳ tại thị trường bất động sản Hà Nội) đã giúp các ngân hàng đẩy mạnh hoạt động thanh lý tài sản đảm bảo và các khoản thu từ nợ xấu đã xử lý.

Theo SSI, tăng trưởng từ nguồn thu nhập này đã bù đắp cho mức giảm của thu nhập từ phí dịch vụ cũng như sự chững lại của lợi nhuận từ giao dịch ngoại hối và kinh doanh trái phiếu của các ngân hàng trong quý I/2025.

Kỳ vọng khung pháp lý mới

Theo Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng đang là áp lực đối với lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt đặt trong bối cảnh hiện tại khi năm 2025 được xác định là năm tăng tốc, bứt phá để về đích cả nhiệm kỳ 2021-2025 và Chính phủ đã đề ra mục tiêu đạt mức tăng trưởng ít nhất 8%.

Nguyên nhân nợ xấu gia tăng chủ yếu do kinh tế toàn cầu còn nhiều rủi ro và thách thức; kinh tế trong nước vẫn gặp nhiều khó khăn, chịu tác động khó lường của tình hình thế giới và diễn biến phức tạp của thiên tai. Trong khi đó, thị trường chứng khoán, trái phiếu, thị trường bất động sản phục hồi còn chậm; thị trường mua bán nợ chưa phát triển như kỳ vọng. Năng lực quản trị của một số tổ chức tín dụng còn bất cập so với quy mô, tốc độ tăng trưởng và mức độ rủi ro.

Đáng chú ý, một số nội dung của Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng chưa được luật hóa đã ảnh hưởng đến việc xử lý, thu hồi nợ của một số tổ chức tín dụng và tổ chức mua bán, xử lý nợ.

Tại kỳ họp Quốc hội tháng 5/2025, các đại biểu sẽ cho ý kiến về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các Tổ chức tín dụng, trong đó có nội dung luật hóa một số quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14.

Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục luật hóa các quy định đã phát huy tốt hiệu quả khi Nghị quyết số 42/2017/QH14 có hiệu lực, bao gồm quy định về quyền thu giữ tài sản đảm bảo; kê biên tài sản đảm bảo của bên phải thi hành án; hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng trong vụ án hình sự và bổ sung quy định về hoàn trả tài sản đảm bảo là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

Vấn đề này được giới phân tích đánh giá cao, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác xử lý nợ xấu. Dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Các tổ chức tín dụng được xem là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng xử lý tài sản và giảm thiểu nợ xấu.

Theo Tiến sĩ Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, Nghị quyết số 42/2017/QH14 ra đời trong bối cảnh đặc thù cho phép tổ chức tín dụng thực hiện quyền thu giữ tài sản bảo đảm mà không cần phải chờ bản án có hiệu lực thi hành, với điều kiện ràng buộc nghiêm ngặt về thủ tục, công khai và phối hợp hành chính. Cơ chế thí điểm này trong thời gian có hiệu lực đã góp phần tích cực vào việc xử lý nợ xấu, nâng cao hiệu quả thu hồi vốn, và tăng cường kỷ luật tín dụng trong thị trường tài chính.

Tuy nhiên, sự chấm dứt hiệu lực của Nghị quyết số 42/2017/QH14 đã kéo theo một khoảng trống pháp lý đáng kể. Các tổ chức tín dụng hiện không còn cơ sở pháp lý để đơn phương thu giữ tài sản bảo đảm ngay cả khi có thỏa thuận. Dẫn đến hệ quả là khả năng xử lý nợ xấu bị hạn chế, chi phí pháp lý tăng cao và rủi ro tranh chấp dân sự – hình sự gia tăng.

Do đó, Tiến sĩ Lê Trường Sơn cho rằng, việc sớm luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm theo hướng có điều kiện, minh bạch và kiểm soát được rủi ro là đòi hỏi cấp thiết cả từ phương diện pháp lý, quản trị rủi ro tín dụng và yêu cầu ổn định hệ thống tài chính quốc gia.

Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Khu vực 2 cũng cho rằng, việc luật hóa Nghị quyết số 42/2017/QH14 cũng tác động tích cực đến kết quả xử lý nợ xấu. Theo ông Lệnh, khi luật hóa quyền thu giữ tài sản đảm bảo và xử lý tài sản đảm bảo nợ vay sẽ góp phần xử lý nợ xấu có hiệu quả do giảm chi phí và thời gian xử lý. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong trường hợp khách hàng cố ý chây ỳ trong việc hợp tác với ngân hàng để xử lý tài sản đảm bảo cũng như trách nhiệm trả nợ vay ngân hàng.