Vùng đất của hoa vàng dưới tán rừng xanh

Hoa vàng ở đây chính là tên một loại trà đặc biệt, loài cây dược liệu làm nên thương hiệu ở Ba Chẽ. Điều đặc biệt ở đây là loài cây không ưa nhiều ánh sáng nên đã được người nông dân Ba Chẽ sáng tạo trồng xen canh dưới những tán rừng.

Cây trà hoa vàng có tên khoa học là Camellia chrysantha, là loài cây mọc tự nhiên tại Ba Chẽ, được khai thác và sử dụng như dược liệu từ những năm đầu thế kỷ XXI. Đây là loài cây thân gỗ nhỏ, lá đơn, mọc so le. Hoa trà đều, lưỡng tính, mọc đơn độc ở đầu cành hoặc nách lá, màu vàng, đường kính khi nở khoảng 3cm. Cuống hoa rất ngắn, gần như không thấy. Theo PGS.TS. Đặng Thị Cẩm Hà, Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, đã công bố, nhấn mạnh về công dụng của các hoạt chất có trong trà hoa vàng qua nghiên cứu của Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, có thể giúp giải độc gan, thận, chống oxy hóa, kháng ung thư, hạ huyết áp, hạ lipid máu... Kết quả nghiên cứu cho thấy, trà hoa vàng là dược liệu an toàn, có thể khai thác, sử dụng để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Một điểm lợi thế nữa là cây thường xanh, không có thời gian ngủ (ngừng sinh trưởng) rõ rệt. Lá thu hoạch quanh năm, hoa thu hoạch từ tháng 11 năm trước đến tháng 2 năm sau. Trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây, người dân Ba Chẽ thường xuyên hái lá, nụ và hoa trà trong rừng tự nhiên để chế biến, bán ra thị trường với giá khoảng 15 triệu đồng/kg hoa sấy khô. Hoa tươi thu mua với giá trung bình 600.000 đồng/kg, lá tươi có giá 50.000 đồng/kg.

Thấy được giá trị kinh tế của cây trà hoa vàng, nhân dân trên địa bàn huyện đã trồng và từng bước hình thành vùng trồng. Hiện nay, diện tích trà hoa vàng cho thu hoạch lá và hoa ở Ba Chẽ là khoảng 100ha, phân bổ tại tất các xã, thị trấn, tập trung nhiều nhất ở Đồn Đạc, Thanh Sơn, Nam Sơn, Lương Minh, Đạp Thanh, Thanh Lâm. Sản lượng thu hoạch hoa tươi bình quân là 25 tấn/năm, lá trà hoa vàng tươi là 35 tấn/năm. Doanh thu từ cây trà hoa vàng hàng năm trên địa bàn huyện đạt khoảng 20 tỷ đồng.

Trong những năm qua, trà hoa vàng đã trở thành sản phẩm OCOP có thương hiệu của huyện Ba Chẽ nói riêng, tỉnh Quảng Ninh nói chung, được thị trường đánh giá cao. Vì thế, việc quan tâm tạo nguồn nguyên liệu, vùng trồng cho sản phẩm này đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững. Thời gian qua, Ba Chẽ đã có sự quan tâm về quy hoạch, thu hút đầu tư xây dựng quy hoạch Khu trung tâm sản xuất giống và chế biến tập trung cây trà hoa vàng (tại xã Đạp Thanh), thường xuyên kiểm tra, giám sát các mã số vùng trồng đã được cấp để đảm bảo vùng trồng luôn duy trì đáp ứng yêu cầu theo quy định; cập nhật các thông tin thay đổi tại vùng trồng.

Để thúc đẩy hơn nữa dự án trồng cây trà hoa vàng, người nông dân Ba Chẽ đã mở rộng vườn giống, đầu tư nâng công suất nhân giống và chất lượng cây giống bằng hệ thống nhà lưới, hệ thống tưới phun mù, thoát nước, đăng ký nhãn hiệu sở hữu trí tuệ, đăng ký cấp mã số để xuất khẩu, thu hút đầu tư phát triển vùng trồng chế biến trà hoa vàng.

Đặc biệt, theo nhà khoa học Bùi Đắc Sáng, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, trà hoa vàng là loài cây ưa bóng râm nên có thể trồng dưới tán rừng phòng hộ. Thực tế tại Ba Chẽ, cây trà hoa vàng được trồng nhiều xen canh với những cây gỗ lớn trong giai đoạn đầu. Theo ông Vi Thanh Vinh, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Ba Chẽ, cho biết: Để tháo gỡ những khó khăn ban đầu, người dân đã trồng trà hoa vàng và các loài cây dược liệu quý của địa phương dưới tán rừng gỗ lớn để người trồng rừng có thêm nguồn thu nhập, "lấy ngắn nuôi dài", yên tâm canh tác. Không những thế, xen canh cây trà hoa vàng dưới tán rừng gỗ lớn như quế, sa mộc còn giúp giữ đất, giữ nước, tránh xói mòn, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Dự kiến, đến năm 2030, diện tích trồng trà hoa vàng tập trung của huyện có thể lên đến 500ha. Người nông dân trồng trà hoa vàng đang tuân thủ những nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới. Đồng thời, nghiên cứu sản xuất một số sản phẩm mới như cao trà hoa vàng, thực phẩm chức năng; tiêu thụ sản phẩm qua các kênh phân phối; ký kết các hợp đồng liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị; xây dựng thương hiệu trà hoa vàng cho vùng đất giàu tiềm năng lâm nghiệp này.