Viết tự truyện, hồi ký: Sức hút từ những câu chuyện cuộc đời

Trào lưu viết tự truyện, hồi ký hiện nay chiếm vị trí nhất định trong đời sống văn học.

Những năm gần đây, nghề viết hồi ký, tự truyện đang dần được xem là một công việc độc đáo mang tính đặc thù cao. Bên cạnh việc ghi chép chính xác thông tin, người viết còn cần có vốn từ vựng, ngữ pháp phong phú để truyền tải được cảm xúc câu chuyện vào từng trang sách.

Tự truyện, hồi ký bán chạy

Hồi đầu tháng 1-2025, quyển hồi ký "Khắc đi… Khắc đến" của nữ đạo diễn 96 tuổi Nguyễn Thị Xuân Phượng được trao Giải Mai Vàng ở hạng mục tác phẩm văn học. Ra mắt tháng 9-2024, chỉ sau 2 tháng phát hành, sách đã tái bản lần thứ 3 với tổng lượng in 4.000 bản.

Một tác phẩm xuất sắc, có tiếng vang lớn khác có thể kể đến là hồi ký "Gia đình, bạn bè và đất nước" của nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình đã phát hành 48.000 bản, người mua chủ yếu là giới trẻ. Đây là hiện tượng hiếm gặp trong dòng sách chính luận từ trước đến nay.

Tại NXB Trẻ, các sách về danh nhân đã in từ 3 lần trở lên có thể kể cuốn "Võ Nguyên Giáp - Hào khí trăm năm", "Nguyễn Văn Linh - Hành trình cùng lịch sử", "Trần Văn Giàu - Dấu ấn trăm năm"... Ở Phương Nam Book, có những tự truyện, hồi ký luôn bán chạy dù phát hành đã lâu như: "Tâm thành và Lộc đời" (hồi ký của NSƯT Thành Lộc), tự truyện "Phút 89" (Lê Công Vinh); "Madam Nhu - Quyền lực bà Rồng" (sách chân dung về bà Trần Lệ Xuân). Gần đây, các nghệ sĩ gạo cội như: Hữu Châu - cuốn "Hữu Châu - Chiếc nôi vàng giông bão", Xuân Hinh - cuốn "Kẻ chọc cười dân dã" cũng lần lượt ra mắt bút ký chân dung, tự truyện và nhận được sự quan tâm lớn của độc giả.

"Hy vọng rằng thông qua cuộc đời, hành trình làm nghệ thuật của tôi được kể lại trong cuốn sách này, độc giả sẽ thêm hiểu và yêu văn hóa dân tộc hơn" - nghệ sĩ Xuân Hinh trải lòng về cuốn tự truyện "Kẻ chọc cười dân dã".

"Sợi chỉ" kết nối ký ức

Với những người cao tuổi, việc viết lại hành trình cuộc đời không chỉ là một cuốn sách, mà là món quà đầy tình cảm, là "sợi chỉ" kết nối ký ức với hiện tại và tương lai. Quy trình để tạo nên một cuốn hồi ký thường được triển khai qua 4 bước: lên lịch gặp gỡ, tư vấn ý tưởng, khảo sát để xây dựng phong cách và nội dung; gặp gỡ nhân vật để lắng nghe câu chuyện đời; dàn trang nội dung; cuối cùng là in ấn, hoàn thiện. Toàn bộ quá trình đều có sự đồng hành của đội ngũ chuyên viên tư vấn thân thiện, tận tâm.

Từ tháng 9-2022, anh Phạm Tuân cùng các cộng sự đã khởi động dự án Viethoiky.com với mong muốn giúp nhiều người, đặc biệt là người cao tuổi, có thể kể lại câu chuyện cuộc đời mình một cách trọn vẹn.

"Nhiều người nghĩ rằng chỉ có người nổi tiếng mới cần viết lại cuộc đời. Nhưng thực ra, mỗi người đều có một câu chuyện đáng để được ghi lại. Đa phần khách hàng không đặt nặng vấn đề chi phí, mà chú trọng đến chất lượng và nội dung. Bởi lẽ, cuốn hồi ký không đơn thuần là ghi chép, mà còn là một món quà tinh thần quý giá - một phần ký ức được lưu giữ cho thế hệ mai sau" - anh Phạm Tuân chia sẻ.

Cộng hưởng với đời sống

Thực tế cho thấy hồi ký đóng góp không nhỏ trong dòng chảy văn học và đời sống bằng sự hấp dẫn, sinh động và chân thực. Điểm hấp dẫn của hồi ký nằm ở chỗ: càng riêng tư lại càng tạo được sự kết nối. Đó là thứ kết nối không phải bằng tình tiết giật gân, mà bằng chiều sâu cảm xúc và sự đồng cảm của người đọc.

Đại diện truyền thông NXB Trẻ cho biết các sách dạng hồi ký, tự truyện bán chạy thường xoay quanh những nhân vật nổi tiếng, có thành tựu được nhiều người biết đến và điều thu hút trong những cuốn sách này không phải câu chuyện của một cá nhân, mà là nhiều chi tiết xoay quanh họ, liên quan đến công ty, ngành công nghiệp hoặc thậm chí là cả một giai đoạn kinh tế - xã hội.

Theo PGS-TS - nhà phê bình Ngô Văn Giá, hồi ký, tự truyện là thể loại bộc lộ cái tôi cá nhân rõ nét, song nếu chỉ dừng lại ở đó thì sẽ thất bại. "Một tác phẩm muốn thành công, có sức sống lâu dài phải thể hiện được mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, cộng hưởng với đời sống, khiến người đọc phải suy ngẫm và thu lượm được những giá trị xã hội, văn hóa, lịch sử, từ đó có chuyển biến tích cực hơn, sống nhân ái hơn" - nhà phê bình Ngô Văn Giá nhận định.

Sự ra đời của nhiều tác phẩm hồi ký giá trị, cùng với việc giới trẻ ngày càng đón nhận đã giúp thể loại này dần khẳng định được vị thế riêng. Hồi ký đã và đang đang tạo ra cuộc đua tranh thú vị với các thể loại truyền thống như tiểu thuyết hay truyện ngắn.