Vì sao WiFi lúc nhanh lúc chậm dù bạn ngồi yên một chỗ?

Tốc độ WiFi có lúc nhanh lúc chậm một cách khó hiểu và mang đến trải nghiệm mạng khó chịu. Lý do không chỉ nằm ở thiết bị mà còn xuất phát từ nguyên lý hoạt động của sóng vô tuyến và cấu trúc hạ tầng Internet hiện nay.

Nhiều người có thói quen làm việc, học tập hoặc giải trí tại một chỗ cố định trong nhà. Tuy nhiên, ngay cả khi không hề di chuyển, họ vẫn thường xuyên gặp tình trạng tốc độ WiFi lúc mượt mà, lúc chập chờn không rõ nguyên nhân.

Điều này không phải là hiện tượng lạ mà là một đặc điểm vốn có của công nghệ truyền tín hiệu không dây.

Tốc độ WiFi không ổn định vì môi trường luôn thay đổi

WiFi truyền tín hiệu qua sóng vô tuyến. Loại sóng này di chuyển trong không khí và chịu tác động mạnh từ môi trường vật lý. Các vật cản như tường bê tông, cửa kính, tủ gỗ, hoặc thậm chí là một người đi ngang qua cũng có thể làm yếu hoặc biến dạng tín hiệu. Khi tín hiệu bị lệch hướng, phản xạ hoặc tán xạ, tốc độ truy cập Internet có thể thay đổi theo từng giây.

Một điểm đặc biệt là sóng vô tuyến không ổn định như dây cáp. Chỉ cần bạn xoay nhẹ laptop, đổi góc đặt điện thoại hoặc đóng mở một cánh cửa trong phòng, các tia sóng có thể bị phản xạ theo hướng khác, khiến tốc độ kết nối thay đổi mà bạn không nhận ra hành vi gây ra sự khác biệt đó.

Ngoài ra, có một yếu tố ít người để ý là các thiết bị điện tử trong nhà cũng phát ra sóng điện từ. Lò vi sóng, loa Bluetooth, tai nghe không dây, máy lọc không khí, thậm chí là đèn thông minh đều hoạt động ở những dải tần có thể trùng hoặc lấn với tín hiệu WiFi, nhất là ở băng tần 2.4 GHz.

Khi nhiều thiết bị cùng hoạt động, khả năng xảy ra nhiễu sóng tăng cao, buộc router phải xử lý tín hiệu phức tạp hơn, từ đó gây chậm kết nối.

Ngay cả số lượng thiết bị truy cập mạng trong cùng một lúc cũng có ảnh hưởng rõ rệt. Nếu trong gia đình có 5 - 7 thiết bị cùng sử dụng Internet, băng thông sẽ phải chia nhỏ cho từng máy.

Khi một thiết bị bất ngờ tải dữ liệu lớn như xem video độ phân giải cao, cập nhật hệ điều hành hay đồng bộ dữ liệu đám mây, các thiết bị còn lại sẽ cảm nhận được sự giảm tốc độ rõ rệt dù bản thân chúng không làm gì cả.

Không thể bỏ qua yếu tố thiết bị phát sóng. Nhiều gia đình vẫn sử dụng các bộ phát WiFi cũ, không có khả năng tự điều chỉnh kênh tần số hoặc thiếu công nghệ định hướng tín hiệu. Trong khi đó, các router đời mới có thể tự động chọn kênh ít nhiễu, điều chỉnh công suất phát sóng, hoặc ưu tiên thiết bị đang truyền tải dữ liệu nhiều hơn. Việc cập nhật phần mềm cho router và đặt thiết bị ở vị trí thông thoáng, trung tâm căn hộ cũng là yếu tố quan trọng để giữ kết nối ổn định.

Hạ tầng Internet và ứng dụng cũng khiến mạng lúc nhanh lúc chậm

Theo tìm hiểu của chúng tôi, không phải mọi nguyên nhân của tình trạng WiFi thất thường đều nằm trong ngôi nhà bạn. Một phần lớn vấn đề đến từ chính cách Internet được cung cấp và phân phối từ nhà mạng, cũng như cách các ứng dụng truy cập và sử dụng dữ liệu.

Mạng Internet dân dụng tại các khu đô thị thường sử dụng mô hình chia sẻ băng thông. Nghĩa là một nhóm hộ dân trong cùng khu vực sẽ cùng dùng chung một phần dung lượng đường truyền. Vào buổi tối, khi nhiều người cùng lúc xem video, học online, gọi video hay chơi game, toàn bộ khu vực đó sẽ chịu hiện tượng nghẽn mạng cục bộ. Khi đó, kể cả sóng WiFi trong nhà mạnh mẽ, tốc độ truy cập vẫn chậm vì luồng dữ liệu ra ngoài đã bị tắc nghẽn.

Bên cạnh đó, không phải mọi dữ liệu bạn cần đều được lưu trữ tại Việt Nam. Nhiều dịch vụ phổ biến như Netflix, YouTube, Google Drive hay phần mềm làm việc từ xa đều đặt máy chủ tại nước ngoài. Khi hệ thống cáp quang biển gặp sự cố hoặc lưu lượng quốc tế bị nghẽn, tốc độ truy cập các dịch vụ này sẽ giảm rõ rệt. Những yếu tố này hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của người dùng.

Ngoài ra, các ứng dụng và hệ điều hành hiện đại thường có các tác vụ chạy nền liên tục. Laptop có thể đang cập nhật phần mềm, điện thoại có thể đang tự động sao lưu ảnh lên đám mây, trình duyệt có thể đang tải lại các tab bạn không mở.

Tất cả các hoạt động này đều sử dụng Internet một cách âm thầm, khiến tổng lượng dữ liệu bị ngốn lên mà bạn không hề hay biết. Kết quả là khi bạn mở một trang web tưởng nhẹ, nó vẫn tải rất chậm vì đường truyền đang bị bận bởi những quy trình ngầm khác.

Một yếu tố công nghệ nữa là cách WiFi phân bổ dữ liệu cho từng thiết bị. Một số router cao cấp có thể ưu tiên các kết nối thời gian thực như gọi video, chơi game hoặc họp trực tuyến, nhưng phần lớn các thiết bị giá rẻ thì không. Điều đó dẫn đến việc kết nối bị giật hoặc rớt dù thiết bị vẫn đang hiện đầy vạch sóng.

Hiểu đúng về WiFi 2.4 GHz, 5 GHz và 6 GHz: Chọn sóng nào để mạng nhanh và ổn định hơn?

2.4 GHz là băng tần lâu đời và phổ biến nhất. Ưu điểm của nó là phạm vi phủ sóng rộng và khả năng xuyên tường tốt, phù hợp cho nhà có nhiều tầng hoặc nhiều phòng. Tuy nhiên, nhược điểm là tốc độ thấp hơn và dễ bị nhiễu, vì tần số này cũng được dùng bởi nhiều thiết bị khác như lò vi sóng, điện thoại không dây và Bluetooth.

5 GHz là lựa chọn phổ biến cho các nhu cầu cần tốc độ cao, như xem video 4K, chơi game trực tuyến hoặc họp video. Sóng này ít bị nhiễu hơn, nhưng lại khó xuyên tường và phạm vi ngắn hơn. Trong không gian nhỏ hoặc khi bạn gần router, đây là lựa chọn tối ưu.

6 GHz, được sử dụng trong chuẩn WiFi 6E và WiFi 7, là băng tần mới nhất hiện nay. Nhờ còn ít thiết bị sử dụng nên gần như không bị nhiễu tín hiệu từ các thiết bị khác, đồng thời cung cấp băng thông lớn hơn và tốc độ truyền tải cực cao. Tuy nhiên, do tần số cao hơn, sóng 6 GHz rất kém trong việc xuyên tường và chỉ hoạt động hiệu quả trong cùng phòng với router hoặc không gian mở.

Tóm lại: Nếu cần phủ sóng xa và ổn định qua nhiều phòng, 2.4 GHz là lựa chọn an toàn. Nếu muốn mạng nhanh, mượt trong phạm vi gần, hãy ưu tiên 5 GHz hoặc 6 GHz nếu thiết bị hỗ trợ. Và đừng quên đặt router ở vị trí thoáng, trung tâm nhà vẫn là yếu tố then chốt để bất kỳ băng tần nào cũng phát huy hiệu quả.