Siết SIM rác, chặn tài khoản ảo: Hạn chế tội phạm công nghệ cao

Dù đã áp dụng nhiều biện pháp xác thực, SIM rác và tài khoản ảo vẫn tràn lan, tiếp tay cho tội phạm công nghệ cao lừa đảo, rửa tiền, đánh bạc trực tuyến.

Dù các nhà mạng và ngân hàng đã triển khai hàng loạt biện pháp chuẩn hóa thông tin, siết chặt xác thực, nhưng SIM rác và tài khoản ảo vẫn ngang nhiên hoành hành, trở thành công cụ đắc lực cho tội phạm công nghệ cao thực hiện các hành vi lừa đảo, rửa tiền, đánh bạc trực tuyến. Những lỗ hổng trong công tác quản lý, giám sát khiến người dân dễ dàng sập bẫy, mất hàng tỷ đồng chỉ sau một cuộc gọi.

Tổng rà soát tài khoản ngân hàng, SIM điện thoại

Tại cuộc họp với Ban chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 ngày 17/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao Bộ Công an phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan, doanh nghiệp liên quan triển khai chiến dịch tổng rà soát tài khoản ngân hàng, SIM điện thoại để tăng cường quản lý nhà nước, phòng ngừa tội phạm lừa đảo trực tuyến. Câu chuyện SIM rác hay tài khoản không chính chủ vẫn tồn tại, bất chấp nhiều giải pháp ngăn chặn đã được thực hiện.

SIM rác, tài khoản ảo vẫn "tung hoành"

Anh Việt Khôi (nhân viên văn phòng tại Hà Nội) chia sẻ, sau khi vô tình nhấp vào quảng cáo mua chung cư trên Facebook, anh liên tục nhận được các cuộc gọi từ đầu số 024, 028…, chào mời mua bán, tư vấn sản phẩm. "Điều này khiến cho tôi rất khó chịu và gây ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân", anh Khôi bức xúc.

Không chỉ dừng lại ở các cuộc gọi quảng cáo làm phiền, những cuộc gọi mạo danh, lừa đảo ngày càng gia tăng với thủ đoạn tinh vi hơn. Gần đây, ông Đ. (trú tại Đan Phượng, Hà Nội) nhận cuộc gọi từ một người tự xưng là nhân viên Công ty Điện lực Đan Phượng, yêu cầu ông số hóa hồ sơ để phục vụ thu tiền điện hằng tháng. Đối tượng sau đó hướng dẫn ông Đ. đăng nhập tài khoản ngân hàng để thực hiện "đồng bộ thông tin". Do chủ quan, ông Đ. làm theo và sau đó phát hiện tài khoản ngân hàng bị rút mất tổng số tiền 1 tỷ đồng. Phát hiện bị lừa, ông đã đến cơ quan Công an trình báo.

Trường hợp nghiêm trọng khác, chị L. (sinh năm 2006, sinh viên đại học tại Hà Nội) bị một đối tượng tự xưng là cán bộ Công an tỉnh Quảng Ninh gọi điện, thông báo chị liên quan đến đường dây rửa tiền, buôn bán ma túy và yêu cầu chuyển tiền để "chứng minh vô tội". Do hoảng sợ, chị L. đã làm theo hướng dẫn và chuyển tổng cộng gần 3 tỷ đồng cho đối tượng lừa đảo.

Các thủ đoạn giả danh công an, tòa án, mời gọi đầu tư hay trúng thưởng không mới, nhưng vẫn liên tục biến tướng, tinh vi hơn. Chỉ một cuộc gọi từ số lạ hay một đường link giả mạo, tiền trong tài khoản của nạn nhân có thể "bốc hơi" trong chớp mắt. Điều đáng lo ngại là phần lớn số điện thoại và tài khoản nhận tiền đều là SIM rác, tài khoản không chính chủ, khiến công tác điều tra, truy vết, xử lý gặp nhiều khó khăn.

Theo cơ quan Công an, tình trạng SIM rác và tài khoản không chính chủ từ lâu đã trở thành công cụ để các đối tượng phạm tội ẩn danh. Thực trạng này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dân mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh, trật tự xã hội.

Dù các nhà mạng khẳng định đã hoàn tất chuẩn hóa thông tin thuê bao di động, nghĩa là thông tin chủ thuê bao của bất kỳ số điện thoại di động nào đang hoạt động tại Việt Nam cũng đều gắn với một cá nhân thật. Tuy nhiên, thực tế người dùng SIM có phải chính là người đứng tên sở hữu SIM hay không lại là một chuyện khác.

SIM được kích hoạt sẵn với thông tin giả vẫn dễ dàng mua được. Cùng với đó, tình trạng mua bán tài khoản ngân hàng trên mạng xã hội vẫn diễn ra công khai, tiếp tay cho các hành vi lừa đảo, đánh bạc, cá độ…

Không thể thiếu giải pháp đồng bộ

Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), tình trạng SIM rác và tài khoản ảo xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có lỗ hổng trong khâu quản lý và xác thực thông tin cá nhân. Mặc dù quy định yêu cầu đăng ký chính chủ khi sử dụng SIM hoặc mở tài khoản ngân hàng, nhưng việc xác thực còn lỏng lẻo, dễ bị qua mặt bằng giấy tờ giả hoặc mượn danh.

Dù cơ quan chức năng đã triển khai nhiều biện pháp rà soát, xử lý, nhưng thực tế cho thấy SIM rác vẫn trôi nổi trên thị trường với diễn biến phức tạp. Cùng với đó, tài khoản ngân hàng "rác" tiếp tục là công cụ được sử dụng phổ biến trong các hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản, đánh bạc trực tuyến, rửa tiền..., hình thành nên các đường dây chuyên thu gom, mua bán trái phép.

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Nguyễn Hoàng (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, mặc dù đã có các nghị định xử phạt vi phạm trong lĩnh vực viễn thông và tài chính, song việc phát hiện và xử lý vẫn còn hạn chế, chủ yếu dừng ở mức xử phạt hành chính, chưa đủ sức răn đe. Các trường hợp mua bán, sử dụng SIM rác để sử dụng cho bất kỳ mục đích gì đều vi phạm pháp luật, và có thể bị phạt từ 30-40 triệu đồng theo quy định tại Khoản 7 điều 33 Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 3/2/2020 của Chính phủ.

Không ít người dân sẵn sàng bán thông tin cá nhân hoặc cho mượn giấy tờ tùy thân để mở tài khoản, đăng ký SIM mà không lường trước hậu quả pháp lý. Khi sử dụng các SIM không chính chủ, người dùng sẽ không được pháp luật bảo vệ nếu xảy ra tranh chấp hoặc khiếu nại liên quan đến dịch vụ.

Theo ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam, sau khi các nhà mạng siết chặt việc đăng ký SIM chính chủ, các cuộc gọi lừa đảo từ số di động cá nhân đã giảm. Tuy nhiên, cuộc gọi lừa đảo lại xuất hiện nhiều qua các đầu số cố định như 024, 028… Đây là các số điện thoại cố định xuất phát từ dịch vụ tổng đài do nhiều công ty cung cấp. Những đầu số cố định này được lắp đặt trên hệ thống tổng đài, không sử dụng SIM, mà chỉ cần kết nối Internet và hệ thống nghe gọi phù hợp.

Vì vậy mới có trường hợp cuộc gọi từ những cá nhân ở nước ngoài nhưng người nghe tại Việt Nam thấy hiện ra số cố định. "Cần phải xem lại quy định về dịch vụ tổng đài để có giải pháp quản lý phù hợp", ông Ngô Tuấn Anh cho biết.

Riêng với vấn đề tài khoản ngân hàng không chính chủ, chuyên gia cảnh báo hiện vẫn tồn tại tình trạng thuê, mượn tài khoản của người dân, đặc biệt tại vùng sâu vùng xa, hoặc sử dụng tài khoản tổ chức để thực hiện hành vi lừa đảo. Quy định yêu cầu xác thực khuôn mặt khi chuyển khoản trên 10 triệu đồng đã góp phần hạn chế thiệt hại, nhưng đối tượng lừa đảo vẫn có thể dùng nhiều tài khoản cho các vụ việc khác nhau.

Đáng lo ngại, nhiều cá nhân còn chuyển tiền sang tiền mã hóa để nhanh chóng "ẩn dấu vết", bỏ qua bước rút tiền mặt qua tài khoản ngân hàng, khiến việc truy vết trở nên khó khăn hơn.

Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm tư vấn an ninh mạng Athena, cho rằng một trong những nguyên nhân khiến SIM rác và cuộc gọi rác vẫn tồn tại là do các doanh nghiệp viễn thông chưa thực hiện nghiêm các quy định nhằm bảo vệ người dân. Hiện nay, cơ quan chức năng đã xây dựng các tổng đài tiếp nhận phản ánh, nhưng quy trình xử lý SIM rác, cuộc gọi lừa đảo vẫn còn thiếu rõ ràng và hiệu quả. Bên cạnh đó, sau khi siết chặt quản lý SIM di động, các đầu số tổng đài ảo lại xuất hiện với mức độ spam thậm chí còn nghiêm trọng hơn. Thực tế, SIM rác chỉ là phương tiện để thực hiện tin nhắn và cuộc gọi rác, trong khi các cá nhân, tổ chức phát tán quảng cáo hoặc thực hiện hành vi lừa đảo có thể chuyển sang các kênh khác như mạng xã hội, hoặc sử dụng các ứng dụng nhắn tin, gọi điện như Telegram, Viber, Zalo… Do đó, cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, các ngân hàng cũng cần tăng cường siết chặt quản lý tài khoản không chính chủ, chủ động phát hiện và cảnh báo các tài khoản có giao dịch bất thường nhằm phòng ngừa nguy cơ lừa đảo.

"Một cuộc tổng rà soát SIM điện thoại, tài khoản ngân hàng để loại bỏ các tài khoản không chính chủ là đúng. Tuy nhiên, quá trình làm sạch dữ liệu cần được thực hiện đồng bộ với các biện pháp xử lý, ngăn chặn cuộc gọi lừa đảo, đồng thời các ngân hàng cũng phải tăng cường quản lý, giám sát để kịp thời phát hiện những tài khoản có dấu hiệu bất thường. Từ đó mới có thể phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả các giao dịch liên quan đến tài sản mã hóa và hành vi lừa đảo", ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam.