Tránh nguy cơ dàn trải khi tổ chức các tòa chuyên trách

Tán thành chủ trương thành lập các tòa chuyên trách, tuy nhiên các đại biểu Quốc hội cho rằng, nếu mở rộng quá nhiều tòa chuyên trách, có thể dẫn đến nguy cơ dàn trải, thiếu trọng điểm, gây kém hiệu quả và tăng chi phí vận hành.

Sáng 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân bổ sung quy định, tại một số Tòa án nhân dân khu vực có Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các tòa chuyên trách này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Đây là một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh) bày tỏ tán thành chủ trương thành lập các tòa chuyên trách. Điều này theo đại biểu là phù hợp với xu hướng phân hóa và chuyên môn hóa hoạt động tư pháp.

Theo đại biểu, các vụ việc như sở hữu trí tuệ, phá sản doanh nghiệp thường có tính chất phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, liên ngành, việc thành lập tòa chuyên trách cũng góp phần nâng cao chất lượng xét xử, tạo tiền đề để xây dựng án lệ, thống nhất thực tiễn cho các lĩnh vực nhạy cảm. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, dự thảo luật còn quy định thiếu tiêu chí lựa chọn địa bàn và điều kiện thành lập, hiện dự thảo và các văn bản kèm theo tờ trình dự án luật vẫn chưa có hướng dẫn hoặc có tiêu chí cụ thể về khu vực nào thì cần thành lập Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản, bao nhiêu vụ việc trên năm mới đủ điều kiện thành lập, nguồn nhân lực chuyên môn lấy từ đâu?.

Mặt khác, đại biểu cũng chỉ ra, quy định này có nguy cơ dàn trải, thiếu trọng điểm, nếu mở rộng quá nhiều tòa chuyên trách nhưng không tập trung đủ vụ án hoặc thiếu thẩm phán có chuyên môn sâu sẽ gây kém hiệu quả, tăng chi phí vận hành.

Từ đó, đại biểu kiến nghị sửa đổi, bổ sung việc thành lập tòa chuyên trách như Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản tại các Tòa án nhân dân khu vực được căn cứ vào: số lượng trung bình các vụ án thuộc lĩnh vực tương ứng phát sinh trong 3 năm liên tiếp trên địa bàn; nhu cầu thực tiễn và tính chất phát triển kinh tế-xã hội của khu vực; đội ngũ thẩm phán có trình độ chuyên môn phù hợp; năng lực hạ tầng, cơ sở vật chất và nguồn hỗ trợ khác.

Đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu (Đoàn Hà Tĩnh) cũng cho rằng việc thành lập các tòa án này là rất cần thiết để kịp thời giải quyết các tranh chấp bằng đội ngũ thẩm phán có chuyên môn sâu ở các lĩnh vực này.

Để đáp ứng hiệu quả các tòa chuyên trách về phá sản và sở hữu trí tuệ, đại biểu đề nghị Tòa án nhân dân tối cao có kế hoạch đào tạo nguồn cán bộ có chuyên môn sâu ở lĩnh vực này để bố trí ở các tòa chuyên trách và giải quyết các tranh chấp thuộc các lĩnh vực phá sản kinh tế và sở hữu trí tuệ bằng một đội ngũ thẩm phán, thư ký có trình độ chuyên môn sâu.

Dẫn chứng thực tiễn xét xử hiện nay cho thấy, số lượng vụ án trong hai lĩnh vực này là không lớn, thậm chí tại nhiều tỉnh, thành phố hầu như không phát sinh loại án này trong cả năm, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) đề nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc thành lập Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ ở cấp khu vực.

Đại biểu phân tích, nếu thành lập tòa chuyên trách về phá sản và sở hữu trí tuệ ở các tòa khu vực là không hợp lý và sẽ kéo theo việc bổ nhiệm thêm các chức danh lãnh đạo biên chế trong khi hiệu suất xét xử của các tòa này trong bối cảnh hiện nay vẫn còn thấp.

“Theo tôi, có thể bố trí thẩm phán chuyên trách trong các Tòa Kinh tế hoặc Tòa Dân sự đảm nhiệm các vụ việc về phá sản hoặc sở hữu trí tuệ thay vì tổ chức thêm tòa chuyên trách sẽ phù hợp với thực tế hiện nay hơn”, đại biểu đề xuất.

Chung quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho hay, hiện nay xét xử về lĩnh vực sở hữu trí tuệ và phá sản không có nhiều, nếu giao cho Tòa khu vực quản lý, xử lý về tội liên quan đến lĩnh vực này thì sẽ phải chia việc ra cho thẩm phán rất nhiều. Do đó, đại biểu đề nghị nên để cho Tòa án tỉnh xét xử sẽ hợp lý hơn, thay vì giao cho Tòa án khu vực xét xử.

Giải trình rõ hơn về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết: Vấn đề giải quyết án phá sản và sở hữu trí tuệ là vấn đề chưa phải quá lớn, quá nhiều đối với tình hình hiện nay, nhưng xu hướng phát triển của đất nước, xu hướng hội nhập và yêu cầu của phát triển đất nước thì vấn đề phá sản là một nhu cầu của doanh nghiệp khi người ta bỏ tiền đầu tư cũng cần phải kết thúc khi không hiệu quả.

Về sở hữu trí tuệ trở thành tài sản, Chánh án cho hay, tài sản này các nước phát triển càng quan tâm hơn nữa, nên nhu cầu về phía trước sẽ rất lớn và đòi hỏi tính chuyên sâu.

“Vấn đề đặt ra hiện nay nhu cầu chưa lớn nên chúng ta gắn vào trong Tòa án khu vực, nhưng sắp tới khi nhu cầu lớn lên thì phải chấp nhận là một tòa chuyên trách, để bảo đảm tính phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra”, Chánh án nêu rõ.

Đồng thời, Chánh án Lê Minh Trí cho biết, trong thời gian tới sẽ tiếp tục đào tạo đội ngũ thẩm phán chuyên ngành theo lĩnh vực này để giải quyết nhu cầu phát triển của đất nước trong xu thế hội nhập và phát triển.