Tiếp nối truyền thống Anh hùng, dựng xây Đất mỏ đổi mới

Với tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm”, Quảng Ninh đã hun đúc nên biết bao con người bình dị mà phi thường, lặng thầm góp sức trong sự nghiệp đổi mới đất nước. Họ là những thợ mỏ can trường giữa tầng sâu, là kỹ sư khoan địa chất sáng tạo bên mũi khoan gian khó, là doanh nhân dám nghĩ, dám làm để nâng tầm đất sét nung Việt Nam. Dẫu ở đâu, làm nghề gì, họ đều có điểm chung là lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm và khát vọng cống hiến.

Người đặt nền móng cho công nghệ khoan hiện đại ở Đất mỏ 

Giữa hàng vạn công nhân thầm lặng góp sức dựng xây đất nước, có những người thợ bình dị đã khắc tên mình vào lịch sử bằng trí tuệ, cống hiến và tinh thần tập thể. Anh hùng Lao động Nguyễn Xuân Quý – người thợ khoan địa chất chính là một trong những tấm gương tiêu biểu ấy.

Gắn bó với nghề khoan thăm dò địa chất từ những ngày đầu, những năm 1980, ông là một trong những trụ cột kỹ thuật thi công khoan sâu, luôn trực tiếp phụ trách các mũi khoan nơi địa tầng phức tạp, điều kiện khắc nghiệt và yêu cầu kỹ thuật cao. Không chỉ cần cù, ông còn nổi bật bởi hàng loạt sáng kiến kỹ thuật trong khoan địa chất, đặc biệt ở các công trình khó.

Điều làm nên sự khác biệt ở Nguyễn Xuân Quý không chỉ là sức lao động bền bỉ mà còn là tư duy sáng tạo vượt khuôn mẫu. Trong điều kiện làm việc đầy thách thức, ông luôn tìm cách cải tiến kỹ thuật để nâng cao hiệu quả công việc.

Một trong những sáng kiến tiêu biểu là việc sử dụng thùng phi dung tích lớn để khoan FA tại Mạo Khê, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tăng độ an toàn cho thiết bị và người vận hành. Tự thiết kế lại mũi khoan dạng "cánh xoắn cải tiến", phù hợp hơn với địa chất hỗn hợp, giảm thiểu mài mòn và tăng tốc độ khoan lên khoảng 20-25% so với phương pháp cũ.

Trong dự án hợp tác quốc tế với các chuyên gia Nhật Bản tại bể than Sông Hồng, một trong những khu vực có trữ lượng than lớn nhưng khó tiếp cận, ông Nguyễn Xuân Quý đã thể hiện bản lĩnh và năng lực kỹ thuật vượt trội. Với yêu cầu cao về độ chính xác, tiêu chuẩn khoan quốc tế, ông đã trực tiếp tham gia lập quy trình khoan theo chuẩn Nhật Bản, đảm bảo đồng bộ giữa máy móc, mẫu lõi và hệ thống định vị. Đề xuất sử dụng thiết bị đo sâu bằng cảm biến điện tử kết hợp cơ khí truyền thống, giúp theo dõi lỗ khoan theo thời gian thực - một bước tiến trong việc ứng dụng công nghệ vào thực tiễn. Huấn luyện công nhân Việt Nam thực hiện thao tác chuẩn xác theo yêu cầu kỹ thuật cao, giúp giảm sự phụ thuộc vào chuyên gia nước ngoài...

Dự án này đã kết thúc thành công, được phía Nhật Bản đánh giá cao cả về kỹ thuật lẫn chất lượng mẫu, qua đó góp phần nâng cao uy tín của kỹ sư, thợ khoan Việt Nam trong các dự án quy mô quốc tế.

Ông cũng từng ghi dấu ấn trong dự án khoan thăm dò địa chất phục vụ thi công đường Hồ Chí Minh - nơi địa hình phức tạp, đất đá lẫn lộn nhưng nhờ vào kỹ năng và kinh nghiệm dày dặn, ông đã đảm bảo chất lượng mũi khoan với độ chính xác cao, đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt của dự án.

Ông Nguyễn Xuân Quý kể lại: Từ năm 1999-2003, khi Việt Nam hợp tác với các chuyên gia Nhật Bản (JOGMEC) thực hiện đề án khoan thăm dò than khí hóa bể Sông Hồng, ông được chọn vào tổ khoan chính. Đây là đội hình tinh nhuệ nhất, có nhiệm vụ khoan những mũi khoan sâu hàng nghìn mét xuống lòng đất để khảo sát khí metan và trữ lượng than nằm sâu dưới lớp trầm tích trẻ. Làm việc với chuyên gia Nhật không đơn giản - họ yêu cầu chính xác gần như tuyệt đối. Nhưng điều khó hơn là bản thân địa chất khu vực thì quá rủi ro. Tuy được trang bị máy móc hiện đại nhưng nếu người vận hành không bản lĩnh thì cũng chỉ thành sắt vụn, mà mỗi mũi khoan kim cương khi đó có giá rất cao và hiếm nên càng phải quý trọng.

Với những nỗ lực cố gắng, trong 20 năm liên tục, ông Nguyễn Xuân Quý luôn được bình chọn là Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở, cấp Công ty và cấp Tập đoàn. Từ người công nhân trực tiếp, ông trở thành tấm gương lớn về tinh thần lao động sáng tạo, gương mẫu, trách nhiệm, và là người đi đầu trong việc hướng dẫn lớp thợ trẻ, truyền lại kỹ năng, tác phong và niềm yêu nghề.

Cùng với danh hiệu cao quý Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới được phong tặng năm 2000, trong hơn 30 năm gắn bó với nghề, ông Nguyễn Xuân Quý đã vinh dự được nhận nhiều phần thưởng xứng đáng, như: Bằng khen của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Huân chương Lao động hạng Ba… Đây là sự ghi nhận đặc biệt dành cho một công nhân trực tiếp lao động sản xuất ở thời điểm đất nước bắt đầu bước vào thời kỳ CNH-HĐH.

Hình mẫu người công nhân thời đại mới 

Hành trình từ miền quê lúa Thái Bình đến những đường lò sâu hun hút vùng than Quảng Ninh của Phạm Đình Duẩn (SN 1986) là một câu chuyện đầy cảm hứng về ý chí kiên cường, nghị lực bền bỉ và tình yêu sâu sắc với nghề mỏ. Hơn 20 năm miệt mài lao động và cống hiến, anh đã xuất sắc trở thành người thợ mỏ đầu tiên của Công ty CP Than Vàng Danh vinh dự được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động. Anh Phạm Đình Duẩn không chỉ là một công nhân giỏi nghề mà còn là biểu tượng của bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần tận hiến, đồng thời là người truyền lửa đam mê cho biết bao thế hệ thợ lò.

Mỗi lần xuống lò, anh Phạm Đình Duẩn (công nhân Phân xưởng Khai thác 14, Công ty CP Than Vàng Danh) lại mang theo một túi đồ nhỏ. Trong đó, ngoài đèn pin, nước uống, găng tay… còn có cuốn sổ tay cũ ghi kín chữ. Đó là nơi anh ghi lại từng tình huống sản xuất, từng kinh nghiệm phòng tránh sự cố, từng lời dặn của những người đi trước. Với anh, không có bài học nào quý bằng thực tế.

Rời quê lên Quảng Ninh làm thợ lò khi mới 19 tuổi. Anh kể, cái duyên đến với nghề lò bắt đầu từ những câu chuyện đời thường mà các chú, các bác đang công tác trong ngành kể lại mỗi lần về quê nghỉ phép. Những câu chuyện ấy cứ dần ngấm vào anh lúc nào không hay. “Chỉ một câu nói vui: “Thằng này cao to, làm mỏ được đấy!” mà tôi xách ba lô đi luôn” - anh cười hiền.

Bước vào nghề với tâm thế háo hức nhưng cũng không ít bỡ ngỡ, anh từng nghĩ sẽ khó trụ nổi nếu không thực sự yêu nghề. Nhưng rồi, chính những vất vả đầu tiên, những giọt mồ hôi giữa lòng đất, cùng với truyền thống quý báu “Kỷ luật và Đồng tâm” mà lớp lớp cha anh để lại đã dần nuôi dưỡng trong anh lòng kiên trì và tinh thần trách nhiệm. “Nghề này vất vả, gian nan vô cùng, nhưng càng làm càng thấy tự hào. Vì ngành Than không chỉ làm ra của cải mà còn gánh trên vai trách nhiệm với đất nước. Nghĩ vậy mà những người thợ trẻ như tôi lại càng có động lực để cống hiến, góp sức mình vào sự phát triển chung” - anh chia sẻ mộc mạc.

20 năm gắn bó với nghề, anh Duẩn chưa một lần xin nghỉ giữa ca. Chưa rời khỏi lò khi chưa kiểm tra hệ thống thông gió, chưa bao giờ yên tâm ra về nếu chưa chắc chắn rằng cả tổ an toàn. Làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, địa chất phức tạp, áp lực khí mỏ cao nhưng Tổ sản xuất do anh phụ trách vẫn đều đặn vượt kế hoạch từ 110-115% mỗi năm. Trong 10 năm (2013-2023), sản lượng khai thác đạt trên 365.500 tấn. Thu nhập bình quân mỗi người từ 12-22 triệu đồng/tháng, trong đó hơn một nửa số người trong tổ có thu nhập trên 300 triệu đồng/năm.

Điều đáng tự hào hơn cả là suốt hơn một thập kỷ ấy, tổ của anh không xảy ra bất kỳ sự cố nghiêm trọng hay tai nạn lao động nào. Anh Duẩn nói: “Muốn tổ mạnh, phải hiểu từng người. Hiểu ai giỏi gì, ai cần giúp chỗ nào. Không ai giỏi hết mọi thứ, nhưng cả tổ có thể mạnh nếu biết phân việc cho đúng người”.

Trong những hành lang chật hẹp, nóng nực, thiếu dưỡng khí dưới độ sâu hàng trăm mét, anh Duẩn là người đầu tiên vào lò, người cuối cùng rời ca, không ít lần trực tiếp cứu hộ, xử lý sự cố. Vụ tụt lò nghiêm trọng năm 2023 tại Giếng Cánh Gà là một kỷ niệm khó quên, anh cùng tổ cứu hộ đề xuất phương án đào lò men, góp phần giải cứu thành công 2 công nhân gặp nạn sau 15 tiếng nghẹt thở.

Không chỉ là người thợ giỏi nghề, anh Duẩn còn là một người lao động sáng tạo tiêu biểu, với 12 sáng kiến kỹ thuật được công nhận cấp Công ty. Nhiều sáng kiến được ứng dụng rộng rãi trong Tập đoàn, góp phần tăng năng suất, tiết kiệm chi phí, bảo đảm an toàn. Một trong những sáng kiến tiêu biểu là đề xuất di chuyển trạm bơm ra luồng gió sạch đã giúp tiết kiệm nhân lực, điện năng, và giảm rủi ro tai nạn, được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam trao tặng Bằng Lao động sáng tạo. Ngoài ra, anh còn tận tình chỉ dạy cho hàng trăm thợ trẻ. Từ những công nhân mới vào nghề đến học sinh thực tập, nhiều người trong số đó nhờ được anh kèm cặp đã trở thành thợ bậc cao, thợ giỏi cấp Tập đoàn, người đảm nhiệm các vị trí quan trọng trong phân xưởng.

Ngoài công việc chuyên môn, anh còn là Phó Chủ tịch Công đoàn bộ phận, nhiều năm liền là “Đảng viên xuất sắc”, đạt danh hiệu “Người thợ mỏ - Người chiến sĩ”. Anh luôn lắng nghe tâm tư anh em thợ lò, phối hợp tổ chức các phong trào thi đua, thể thao, văn nghệ để gắn kết tập thể. 10 năm liền, đơn vị anh không có đơn thư, không ai vi phạm kỷ luật.

Từ một thợ lò non trẻ ngày nào, nay anh đã là Tổ trưởng sản xuất, Thạc sĩ khai thác mỏ và là công nhân khai thác than hầm lò đầu tiên của tỉnh được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động (ngày 4/6/2025). Danh hiệu ấy không chỉ dành cho riêng anh mà là sự ghi nhận cho cả lớp người thợ đang ngày đêm thầm lặng cống hiến giữa lòng đất.

Giản dị, cần mẫn, chân chất như bao người thợ mỏ khác, anh Duẩn là một phần trong mạch ngầm bền bỉ của truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm” đã hun đúc nên bản lĩnh của người thợ Quảng Ninh. Và sâu thẳm lòng đất, nơi mỗi tấc than đều được đánh đổi bằng mồ hôi và ý chí, những bước chân của anh vẫn âm thầm in dấu, không chỉ vì công việc mà còn vì niềm tin, vì anh em và vì tình yêu chưa từng phai với nghề mình đã chọn.

Người thợ - Người anh hùng - Người truyền lửa

Ở tuổi 75, khi nhiều người đã nghỉ ngơi, Anh hùng Lao động Nguyễn Quang Mâu, Chủ tịch HĐQT Gốm Đất Việt, vẫn miệt mài tại nhà máy mỗi ngày, trực tiếp chỉ đạo sản xuất, vẫn đề xuất cải tiến kỹ thuật, vẫn gặp gỡ công nhân... Ông không chỉ là biểu tượng của ngành đất sét nung Việt Nam, mà còn là minh chứng sống cho một tinh thần lao động, đổi mới và cống hiến không ngừng nghỉ.

Trong gần 40 năm công tác tại Viglacera Hạ Long, ông đã kinh qua hầu hết các vị trí từ công nhân, kỹ thuật viên, quản lý phân xưởng cho đến Tổng Giám đốc. Dưới sự điều hành của ông, doanh nghiệp liên tục đổi mới công nghệ, cải thiện điều kiện làm việc, bảo vệ môi trường và trở thành lá cờ đầu trong ngành gạch ngói đất sét nung Việt Nam. Ông đã xây dựng Công ty Viglacera Hạ Long thành một doanh nghiệp văn hoá, đề cao con người và sự sáng tạo, làm nên cuộc cách mạng trong ngành đất sét nung Việt Nam.

Năm 2012, ông nghỉ hưu với danh hiệu Anh hùng Lao động đã được trao tặng từ năm 2009 với sự ghi nhận những đóng góp và thành tích nổi bật của ông trong ngành vật liệu xây dựng đất sét nung Việt Nam. Tuy nhiên, nghỉ hưu không đồng nghĩa với dừng lại. Với tâm huyết cháy bỏng dành cho ngành đất sét nung, ông quyết định thành lập Tổ hợp Công ty CP Gốm Đất Việt tại Quảng Ninh. Từ con số không, trên một vùng đất mỏ khô cằn, ông bắt tay xây dựng nhà máy hiện đại, thân thiện môi trường và mang đậm bản sắc Việt.

Trong suốt hơn nửa thế kỷ gắn bó với ngành sản xuất vật liệu xây dựng từ đất sét nung, Anh hùng Lao động Nguyễn Quang Mâu không chỉ là một người thợ tài hoa mà còn là nhà quản trị có tầm nhìn xa, người đã đặt nền móng vững chắc cho một thương hiệu Việt vươn ra thế giới. Không dừng lại ở công nghệ, ông còn xây dựng một nền tảng tri thức vững chắc cho doanh nghiệp bằng cách kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn. Dưới sự điều hành của Nguyễn Quang Mâu, Gốm Đất Việt không chỉ nổi bật về hiệu quả kinh tế mà còn là mái nhà thứ hai cho hàng ngàn lao động. Nhà máy được thiết kế như một khu du lịch sinh thái: Có sân vườn, nhà ăn tự chọn, phòng xông hơi, nhà giặt là, sân bóng, khu vui chơi cho trẻ nhỏ... Mỗi công nhân là một thành viên trong đại gia đình Gốm Đất Việt - nơi con người được tôn trọng và phát triển toàn diện.

Ông từng chia sẻ: “Văn hóa doanh nghiệp chính là yếu tố quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Tôi tin rằng một doanh nghiệp phát triển bền vững là doanh nghiệp biết lo cho người lao động trước khi họ phải lo cho mình”.

Là người tiên phong áp dụng công nghệ nghiền khô siêu mịn vào sản xuất gạch cotto, ông đã đưa chất lượng sản phẩm Việt lên tầm quốc tế. Đây là công nghệ tiên tiến, giúp tiết kiệm tài nguyên, nâng cao độ bền cơ học, tính thẩm mỹ và độ bền màu cho sản phẩm. Nhờ đó, sản phẩm gạch ngói Đất Việt không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam mà còn đạt chuẩn xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, EU, Mỹ, Ấn Độ...

Công trình này được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ, vinh dự cao quý bậc nhất quốc gia. Ông cũng nghiên cứu và hoàn thiện lò nung liên hoàn tiết kiệm nhiên liệu, hiện nay đã được áp dụng trong nhiều nhà máy gạch trên toàn quốc.

Dưới sự dẫn dắt của ông, Tổ hợp Gốm Đất Việt vươn lên trở thành doanh nghiệp tiêu biểu toàn ngành, với sản phẩm xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia và sở hữu nhiều sáng chế độc quyền trong lĩnh vực sản xuất gạch ngói. Những nỗ lực không ngừng nghỉ của ông và tập thể Gốm Đất Việt đã được ghi nhận bằng hơn 100 giải thưởng quốc gia và quốc tế.

Từ bàn tay người thợ đến trái tim của nhà lãnh đạo, ông đã “thổi” vào từng viên gạch, ngói niềm đam mê và tình yêu của người thợ trước mỗi sản phẩm mình làm ra. Cuộc đời Nguyễn Quang Mâu là minh chứng sống động cho giá trị của lao động, sáng tạo và lòng kiên trì. Từ một người thợ gạch bình dị, ông trở thành Anh hùng Lao động, doanh nhân văn hóa, nhà sáng chế và người thầy truyền cảm hứng. Ông không chỉ là người đặt nền móng cho ngành đất sét nung hiện đại tại Quảng Ninh, mà còn là biểu tượng sống của tinh thần "làm việc như hơi thở", cống hiến trọn đời cho khoa học, lao động và con người.