Phát triển lâm nghiệp đa chức năng theo chuỗi giá trị sản phẩm

Dưới sự lãnh đạo sâu sát, toàn diện của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2020-2025, tỉnh Quảng Ninh luôn nhất quán quan điểm phát triển kinh tế rừng theo hướng bền vững, đa dụng, đa giá trị. Những quyết sách trong 5 năm qua của Quảng Ninh dành cho rừng đủ để thấy sự quan tâm đầu  tư và kỳ vọng vào rừng, rừng là kế sinh nhai bền vững cho người dân, là bệ đỡ nền kinh tế, góp phần tăng trưởng kinh tế nông nghiệp nói riêng, góp phần vào cơ cấu kinh tế toàn tỉnh nói chung.

Quảng Ninh hiện có trên 433.000ha tổng diện tích rừng và đất quy hoạch phát triển rừng, trong đó rừng và đất rừng đặc dụng trên 30.000ha, rừng và đất rừng phòng hộ gần 133.000ha, rừng và đất rừng sản xuất gần 271.000ha; tỷ lệ che phủ rừng hiện là 45,5%.

Trên cơ sở xác định rất rõ lợi thế của rừng, Sở NN&MT đã tham mưu cho tỉnh ban hành nhiều quyết sách và những chỉ tiêu phát triển kinh tế rừng cần thiết, phù hợp, qua đó khai thác hiệu quả thế mạnh của rừng, đưa rừng phát triển bền vững. Ông Vũ Duy Văn, Phó Giám đốc Sở NN&MT phân tích: "Chỉ tính Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 28/11/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ về phát triển lâm nghiệp Quảng Ninh bền vững tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 đã là nghị quyết căn bản, tiên quyết để lâm nghiệp Quảng Ninh phát triển. Từ nghị quyết này, Quảng Ninh tiếp tục có những chính sách kịp thời để phát triển cây rừng bản địa, rừng lim, giổi, lát, phát triển dược liệu dưới tán rừng, phát triển du lịch gắn với rừng, cây rừng gỗ lớn... Những loại rừng này vốn mang lại những lợi ích to lớn về nhiều mặt cho đời sống nhân dân và sự phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn".

Thực tế, theo tính toán của các nhà khoa học cho thấy, một héc ta rừng, mỗi năm tạo ra 16 tấn oxy, trong khi đó một người chỉ cần 4 tấn oxy/năm, tức tương đương với lượng oxy của 3.000m2 cây rừng sản sinh ra, đồng thời rừng cũng hấp thụ trở lại lượng lớn khí Cacbonic - khí bất lợi trong môi trường sống của con người. Cùng với đó, việc có rừng với khả năng phòng hộ giữ đất, nước, chắc chắn sẽ giảm đi những tác động bất lợi từ các hình thái thời tiết cực đoan như bão lũ, khô hạn, nhiệt độ tăng, nước biển dâng, xâm nhập mặn…

Xác định rất rõ tính phòng hộ, bảo vệ môi trường của rừng, bằng nhiều giải pháp, rừng Quảng Ninh ngày càng được trồng, chăm sóc, bảo vệ và phát triển, làm giàu rừng, nâng cao chất lượng rừng. Những năm gần đây, trung bình mỗi năm Quảng Ninh đạt diện tích trồng rừng mới trên 12.000ha. Tháng 9/2024, cơn bão Yagi đã làm gãy đổ trên 100.000ha rừng. Quyết tâm trồng lại, nhanh chóng phục hồi rừng, từ đầu năm đến nay, diện tích trồng rừng toàn tỉnh đã đạt gần 30.000ha, bằng 97,2% so với kịch bản tăng trưởng, tăng 168% so với cùng kỳ, trong đó trồng rừng phòng hộ đạt 1.060 ha, tăng 296% so với cùng kỳ, trồng rừng sản xuất đạt 28.862 ha, tăng 164% so với cùng kỳ. Tình trạng cháy rừng, xâm lấn, huỷ hoại rừng đã giảm đến mức thấp.

Ông Nguyễn Văn Bông, Chi cục Phó Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho rằng: Hiện nay, rừng đã thể hiện rất rõ những giá trị của mình. Đó là giá trị về kinh tế, thông qua sản lượng gỗ khai thác và lâm sản ngoài gỗ, tạo nên thu nhập cho chủ rừng, đóng góp vào tăng trưởng ngành nông nghiệp, trở thành bệ đỡ cho nhiều ngành kinh tế phát triển; giá trị về bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, với khả năng chống xói mòn, sạt lở đất đá, giữ và điều hoà nguồn nước, chắn sóng gió, tạo lượng khí oxy, làm sạch không khí, hình thành “lá phổi xanh” tạo môi trường phát triển cho người dân và các hoạt động kinh tế - xã hội trên toàn tỉnh…

Kể từ năm 2020 đến nay, lĩnh vực kinh tế rừng có bước phát triển đột phá, góp phần thúc đẩy tăng trưởng cho lĩnh vực nông nghiệp. Tại các xã vùng cao Lương Minh, Kỳ Thượng, Ba Chẽ, khu vực được coi là trung tâm lâm nghiệp của tỉnh, mỗi năm có cả ngàn hộ dân tiến hành khai thác rừng trồng, với diện tích rừng khai thác là gần 3.000ha, sản lượng gỗ khai thác là trên 154.000m3, tương ứng với khoản tiền thu về là trên 300 tỷ đồng. Chuyển động kinh tế rừng Ba Chẽ cũng là chuyển động kinh tế rừng chung trên toàn tỉnh. Con số thống kê cho thấy, trung bình mỗi năm, Quảng Ninh khai thác gỗ rừng trồng trên dưới 1.000m3 và lượng lớn lâm sản ngoài gỗ. Riêng 7 tháng qua, toàn tỉnh khai thác gỗ đạt 926.365 m3, tăng 74% so với cùng kỳ. Kết quả này mang lại nguồn thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân có rừng. Giá trị kinh tế từ rừng thật sự góp phần quan trọng vào tốc độ tăng trưởng của lĩnh vực nông nghiệp nông thôn toàn tỉnh những năm qua ở mức 3% - 5%/năm vượt so với chỉ tiêu tỉnh giao.

Cùng với những giá trị về bảo vệ môi trường, về tạo việc làm, thu nhập cho người trồng rừng, rừng Quảng Ninh còn là bệ đỡ cho nhiều ngành kinh tế phát triển. Đó là những ngành kinh tế công nghiệp mỏ, công nghiệp chế biến, thương mại, dịch vụ, du lịch… Điều này thấy rõ nhất ở các địa phương đã và đang hình thành, phát triển các hoạt động phát triển kinh tế du lịch gắn với rừng, dựa vào rừng. Ở các xã Hoành Mô, Lục Hồn, Bình Liêu, từ vốn rừng đang có, người dân tự tin tham gia trong các định hướng phát triển kinh tế chung của huyện, trong đó có kinh tế dịch vụ, du lịch. Du khách đến với những vùng đất này đắm mình vào những hoạt động du lịch gắn với cây hoa sở, ví như lễ hội hoa sở, check-in với hoa sở, chơi trò chơi dân gian trong rừng sở, thưởng thức ẩm thực dân tộc dưới rừng sở, bay dù lượn trên rừng sở, đua xe đạp dọc rừng sở… Rừng sở đã là một thương hiệu du lịch gắn với rừng của Bình Liêu.

Khu rừng Quốc gia Yên Tử với diện tích 2.783ha được thành lập năm 2011 hiện có vốn rừng phục hồi và phát triển mạnh mẽ, trở thành hệ sinh thái động thực vật rừng phong phú, đa dạng. Riêng về thực vật, rừng Yên Tử bao gồm 5 ngành với 830 loại, trong đó có 20 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam, 6 loại thuộc nhóm bảo vệ nghiêm ngặt, nhiều loại thực vật đặc hữu quý hiếm. Những cây rừng có tuổi đời hàng trăm năm là hàng trăm cây xích tùng, những cây thông nhựa khổng lồ, những đại lão mai vàng, những cây đại cổ thụ… Đây là những loài, cá thể cây rừng được cho gắn với câu chuyện tu hành đắc đạo của vị vua hoá phật, đức Phật hoàng Trần Nhân Tông. Từ những giá trị rất riêng có của rừng Yên Tử này góp phần tạo nên một vùng di tích, danh thắng Yên Tử linh thiêng và hùng vĩ, mang giá trị toàn cầu và là di sản văn hoá thế giới như hiện nay, mời gọi, chào đón triệu triệu du khách đến với Yên Tử mỗi năm.

Hiện nay, Quảng Ninh đang tiếp tục triển khai nhiều dự án du lịch gắn với rừng rất khả thi. Mới đây nhất là Đề án du lịch sinh thái rừng phòng hộ miền Đông đã được phê duyệt, trong đó 1.700ha rừng phòng hộ sẽ hình thành 4 tuyến du lịch và 19 điểm du lịch dựa trên các tuyến đường tuần tra bảo vệ rừng, các tuyến đường mòn hiện có. Đề án cũng dành 5% diện tích trong rừng để xây dựng hạ tầng du lịch. Bên cạnh đó, những vị trí rừng phòng hộ tươi đẹp sẽ được các doanh nghiệp chú ý, nghiên cứu, hình thành những dự án du lịch rừng cụ thể, như các khu rừng Yên Tử, Quảng Nam Châu, Trúc Bài Sơn, Đồng Sơn - Kỳ Thượng, cánh rừng thuần loài lát hoa ở Bình Liêu, rừng trâm Minh Châu, rừng tự nhiên tại các tuyến đảo và rừng dọc tuyến đường biên giới…

Có thể thấy, rừng Quảng Ninh với lợi thế lớn về diện tích rừng lớn, có nhiều khu rừng đặc dụng, phòng hộ, rừng đầu nguồn, rừng cảnh quan, rừng núi đá, rừng trên cạn, rừng dưới nước…; hệ sinh thái rừng đa dạng, phong phú, đan cài tương hỗ nhau, có nhiều loài thực vật, động vật quý hiếm trong rừng, có những vị trí rừng cảnh đẹp hữu tình… là cơ sở để rừng Quảng Ninh phát huy giá trị đa chức năng của mình, đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững, tăng trưởng cao, giá trị lớn của tỉnh Quảng Ninh. Nối tiếp các quyết sách đầu tư trúng, đúng cho rừng ở giai đoạn 2020 - 2025, hiện Sở NN&MT đang tham mưu và trình tỉnh xem xét ban hành những quyết sách về thu hút doanh nghiệp đầu tư vào chế biến lâm sản, xây dựng khu nông nghiệp công nghệ cao về giống cây lâm sản, đẩy nhanh phát triển kinh tế dưới tán rừng, nhân rộng diện tích rừng có chứng chỉ, hướng tới xuất khẩu gỗ rừng trồng.