Những điều cần dạy con về cách ứng xử trong gia đình

Việc dạy con cách ứng xử trong gia đình là một trong những yếu tố quan trọng nhất để hình thành nhân cách, đạo đức.

Khi hành vi của trẻ phản chiếu mâu thuẫn người lớn

Cha mẹ là khuôn mẫu đầu tiên của con trẻ. Cách cha mẹ ứng xử với nhau ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình trẻ lớn lên và định hình nhân cách. Có không ít gia đình, cha mẹ thường xuyên tranh cãi và vô tình kéo con trẻ vào vòng xoáy mâu thuẫn. Trẻ nhỏ, chưa đủ năng lực để xử lý cảm xúc phức tạp, dễ bị tổn thương khi buộc phải “chiều lòng cả hai phía”, dẫn đến việc phải kìm nén cảm xúc trong suốt tuổi thơ.

Hệ quả là khi trưởng thành, nhiều người có xu hướng giữ khoảng cách với gia đình, tránh né giao tiếp, dần mất kết nối tình cảm với cha mẹ. Sự khác biệt thế hệ càng làm sâu thêm hố ngăn cách ấy.

Khi yêu thương bị hiểu lầm thành kiểm soát

Trong nhiều gia đình Á Đông, tình yêu thương thường đi kèm với kiểm soát. Cha mẹ dễ rơi vào lối dạy con theo kiểu áp đặt – cấm đoán và trừng phạt dưới danh nghĩa “vì con”. Dần dần, đứa trẻ hình thành cơ chế phòng vệ cảm xúc, sống trong gia đình mà không được bộc lộ con người thật. Chúng “dựng tường” để bảo vệ bản thân, thay vì “xây cầu” để kết nối.

Lớn lên, nhiều người có xu hướng đối xử tử tế với người ngoài nhưng lại dễ nổi nóng, hờ hững với chính người thân. Bởi họ từng học được rằng: lời mình nói ra với cha mẹ sẽ bị xem nhẹ hoặc gạt bỏ.

Khi phép lịch sự chỉ dành cho người ngoài

Một sai lầm phổ biến trong dạy con là luôn nhấn mạnh việc phải “giữ ý” với người ngoài, nhưng lại xem nhẹ ứng xử với người thân. Nhiều trẻ được dạy cách chào hỏi khách, xin lỗi thầy cô, nhưng lại không biết nói lời cảm ơn, xin lỗi với cha mẹ, ông bà. Thậm chí, một số em quen với việc trút giận vào gia đình – nơi được cho là luôn tha thứ – thay vì học cách tự điều tiết cảm xúc.

Việc nuông chiều, bao bọc quá mức dễ khiến trẻ ngộ nhận rằng dù ứng xử thế nào với người thân, mình cũng sẽ được chấp nhận. Điều đó vô tình hình thành lối sống ích kỷ và thờ ơ trong chính mái ấm của mình.

Bắt đầu từ những điều nhỏ – học yêu thương tại nhà

Học cách ứng xử trong gia đình có thể bắt đầu từ những điều đơn giản: lời chào, câu xin lỗi, ánh nhìn lắng nghe, hay một sự kiên nhẫn nhẹ nhàng. Thay vì kiểm soát hành vi, hãy nuôi dạy con trong tình yêu thương có giới hạn, dạy con tôn trọng cảm xúc của người khác cũng như của chính mình.

Trẻ có thể nói những điều chưa đúng, có thể nghĩ khác cha mẹ – nhưng thay vì ngăn cản, hãy lắng nghe. Vì khi trẻ cảm thấy được tôn trọng, chúng sẽ học được cách lắng nghe và yêu thương từ chính mái ấm của mình.