Nhà báo trong chiến tranh

Trong làng báo Quảng Ninh đã từng có không ít nhà báo trải qua bom đạn khói lửa của chiến tranh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ biên giới phía Bắc Tổ quốc. Lửa đạn đã góp phần hun đúc ngòi bút của họ, đưa lại những góc nhìn sâu hơn về cuộc sống.

Trường hợp đầu tiên hoạt động trong kháng chiến chống Pháp phải kể đến là nhà báo Như Mai (1924-2020). Ông hoạt động cách mạng từ khi mới 20 tuổi trong Đội Thanh niên tuyên truyền Cứu Quốc của Việt Minh, phụ trách Thanh niên cứu quốc Liên khu 2. Tháng 11/1945, ông cùng các chiến sĩ Đại đội Ký Con đánh trận Đồn Cao Cô Tô. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, ông Như Mai về Hà Nội, làm báo Cứu Quốc (cơ quan của Tổng bộ Việt Minh) cùng với những nhà báo tên tuổi như Như Phong, Hồng Hà, Đồ Phồn... Thời gian này, ông lấy bút danh là Liên Thanh. Sau đó, ông chuyển về làm báo Vùng mỏ, báo Quảng Ninh và cuối cùng làm cộng tác biên tập cho Báo Hạ Long. 

Trường hợp thứ hai là cố nhà báo Nguyễn Đôn Minh. Năm 1960, ông Đôn Minh được cử đi học lớp phóng viên, biên tập viên ngắn hạn ở Trung ương. Một năm sau, hoàn thành khóa học, ông được Tỉnh ủy Hải Ninh điều làm lãnh đạo Phòng Thông tin, trực tiếp phụ trách tờ báo Hải Ninh và Đài Truyền thanh Hải Ninh. Đến năm 1964, sau khi khu Hồng Quảng và tỉnh Hải Ninh hợp nhất, ông Đôn Minh làm Phó Tổng Biên tập Báo Quảng Ninh. 

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Ninh có một số phóng viên trực tiếp làm báo ở chiến trường. Cuối năm 1971, theo "đặt hàng" của Tổng cục Chính trị, Ban Tuyên huấn Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo Trung ương) đã chỉ đạo Trường Tuyên huấn Trung ương (nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền) tuyển chọn 53 sinh viên đang học năm thứ 3 Khoa Báo chí và Xuất bản được tách ra thành lớp riêng với tên gọi “Lớp phóng viên tiền phương”, mật danh là C28, trong đó có sinh viên Nguyễn Hải Chinh.

Sau khóa huấn luyện quân sự, vừa học tập cấp tốc về chuyên môn nghiệp vụ, 53 học viên "binh nhì túi xanh" đã được cấp trên đưa vào Mặt trận Trị Thiên thực tập, làm quen với chiến trường và tuyên truyền về chiến thắng của quân dân Trị Thiên sau Chiến dịch xuân hè 1972. Tháng 8/1973, Tổng cục Chính trị làm lễ bế giảng lớp học, phân công, điều động các sinh viên về các cơ quan báo chí trong quân đội cho đến ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Sau năm 1975, nhà báo Hải Chinh trở về làm Báo Quảng Ninh, rồi được bổ nhiệm Phó Tổng Biên tập, trước khi chuyển sang Văn phòng UBND tỉnh và nghỉ hưu.

Một người khác cũng từng là phóng viên chiến trường là ông Lương Hùng Thanh (hiện đang sinh sống tại Hải Hà). Ông Thanh nhập ngũ năm 1967. Đến năm 1969, theo chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Thị Định, Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam, nhà báo Thép Mới, Đặc phái viên Báo Nhân Dân, Tổng Biên tập Báo Giải phóng đã tuyển chọn từ quân đội một số người sang tăng cường cho Báo Giải phóng - cơ quan của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ông Lương Hùng Thanh nằm trong số được tuyển chọn này.

Ông Thanh làm phóng viên rồi ủy viên biên tập Báo Giải Phóng 3 năm đến năm 1972 (thường xuyên biên tập thơ cho báo) thì chuyển về lại đơn vị chiến đấu. Sau này, Báo Giải Phóng giải thể, một phần xây dựng thành Báo Sài Gòn Giải Phóng (nay thuộc Thành ủy TP Hồ Chí Minh), phần còn lại hợp nhất với Báo Cứu Quốc thành Báo Đại Đoàn Kết (nay thuộc cơ quan Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam). Báo Sài Gòn Giải Phóng vẫn giữ lại hai chữ "giải phóng" này trong măng sét tuy nhiên thay vì in nghiêng thì cho in đứng.

Một người khác là nhà văn Phạm Minh Hà từng là người lính tham gia mặt trận Tây Nguyên làm cộng tác viên báo chí tại chiến trường. Hoà bình lập lại, ông vào Đồng Nai làm công tác biên tập tại nhà xuất bản. Sau đó, ông trở về quê hương Vân Đồn và hiện sinh sống viết văn tại đây.

Tại quê hương Quảng Ninh, những năm chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, nhiều nhà báo đã sát cánh cùng công nhân, nông dân trên các trận địa phòng không. Cuối năm 1972, khi máy bay Mỹ đánh phá ác liệt Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và nhiều địa phương miền Bắc, nhà báo Trần Mạnh Trử được giao phụ trách một tổ phóng viên chiến tranh của Báo Quảng Ninh bám sát các trận địa pháo phòng không của ta. Các tác phẩm báo chí trong những năm chiến tranh đã phản ánh sinh động và chân thực nhất tình yêu nước nồng nàn, tinh thần chiến đấu quả cảm, góp phần cổ vũ, động viên quân và dân ta chiến đấu giành độc lập, thống nhất.