Nâng tầm sản phẩm du lịch từ giá trị văn hóa

Quảng Ninh được ví như Việt Nam thu nhỏ, không chỉ giàu về tài nguyên thiên nhiên, mà còn phong phú trong cộng đồng các dân tộc cùng những nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Tất cả làm nên một vùng đất Quảng Ninh với văn hóa đa dạng, giàu bản sắc. Những tinh hoa văn hóa hun đúc, hình thành qua nhiều thế hệ luôn được trân quý, gìn giữ, phát huy, trở thành tài nguyên vô giá cho phát triển du lịch. Đặc biệt, đây chính là nguồn trợ lực mạnh mẽ cho chiến lược đưa Quảng Ninh thành trọng điểm dịch vụ du lịch của cả nước.

Nguồn cảm hứng cho các sản phẩm du lịch mới

Xác định vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội, ngành Du lịch đã đưa sản phẩm du lịch văn hóa trở thành một trong những dòng sản phẩm quan trọng hàng đầu, từ đó làm nền tảng để các đơn vị, doanh nghiệp mạnh dạn nghiên cứu, đầu tư. Bám sát định hướng đó, vừa qua, show diễn thực cảnh "Đi tìm dấu ngọc" tại hang Ngọc Rồng (TP Cẩm Phả) đã mang đến "làn gió mới" cho du lịch văn hóa Quảng Ninh. Đây là show diễn đầu tiên trong khu vực được tổ chức ngay trong lòng một hang động tự nhiên, kết hợp công nghệ sân khấu đa phương tiện hiện đại với vẻ đẹp nguyên sơ và kỳ vĩ của thiên nhiên. Không gian biểu diễn độc đáo cùng sự hòa quyện giữa ánh sáng, âm thanh, nghệ thuật trình diễn và yếu tố ẩm thực đã tạo nên một sản phẩm du lịch hoàn toàn mới, đậm chất văn hóa và đầy tính trải nghiệm.

Chia sẻ về chương trình, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Kỷ nhận xét: Hang Ngọc Rồng là một sân khấu độc nhất, vô nhị. Việc kết hợp sân khấu đặc biệt này cùng nghệ thuật biểu diễn văn hóa truyền thống độc đáo không chỉ góp phần nâng tầm các di sản thiên nhiên mà còn tạo ra một sản phẩm du lịch hấp dẫn. Về show diễn thực cảnh "Đi tìm dấu ngọc", tôi nghĩ đó là một chương trình thu hút khách du lịch trong nước và cả quốc tế. Qua đó, góp phần quảng bá du lịch, hình ảnh Quảng Ninh và Việt Nam cũng như xây dựng nền công nghiệp văn hóa.

Để tạo nên sản phẩm du lịch độc đáo này, Tập đoàn APC Corporation đã có sự đầu tư lớn vào việc cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất, hệ thống ánh sáng, âm thanh, đường đi lối lại trong hang để đảm bảo trải nghiệm tốt nhất cho du khách, đồng thời bảo tồn tối đa giá trị di sản tự nhiên. Việc cải tạo này bao gồm: Tháo dỡ các công trình không phù hợp, bổ sung hệ thống thông gió, cây xanh, chiếu sáng và khu vực phụ trợ được chuyển ra bên ngoài hang, hạn chế lượng người vào hang dưới mức cho phép.

Cùng với show diễn thực cảnh “Đi tìm dấu ngọc”, nhiều sản phẩm du lịch văn hóa của Quảng Ninh cũng được du khách trong và ngoài nước yêu thích. Có thể kể đến Làng Văn hóa - Du lịch dân tộc Sán Dìu (huyện Vân Đồn). Vân Đồn là vùng đất gìn giữ nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo, từ ẩm thực, trang phục, nghệ thuật hát Soọng cô, lễ hội Đại Phan và các nghi lễ cưới hỏi, thờ cúng tổ tiên của người Sán Dìu. Điểm nhấn của làng văn hóa là khu vực trưng bày trang phục truyền thống, các nghi thức đám cưới, lễ hội, tín ngưỡng và các sản phẩm thủ công đặc trưng của người Sán Dìu. Những nghi lễ đặc sắc, như: Lễ cưới hỏi, lễ Đại Phan với các nghi thức leo dao, múa Hành Quang đều được tái hiện sống động qua hệ thống tượng tỷ lệ 1.1, âm thanh, ánh sáng và màn hình cảm ứng hiện đại. Từ khi thành lập vào cuối tháng 12/2024, đã có hàng nghìn lượt khách đến tham quan. 

Bên cạnh đó, các điểm du lịch như Khu du lịch làng quê Yên Đức (TP Đông Triều) hấp dẫn du khách bằng chính sự mộc mạc, bình dị của khung cảnh đặc trưng nông thôn vùng Bắc Bộ. Đặc biệt, Khu du lịch làng quê Yên Đức còn mang dấu ấn của vùng quê cách mạng với những di tích, lịch sử văn hóa, như: Núi Đống Thóc, núi Con Chuột, núi Con Mèo, núi Canh, hang 7, chùa Cảnh Huống... Không chỉ được tận hưởng một phong cảnh thiên nhiên thanh bình, yên ả của làng quê thuần nông, về với Yên Đức du khách còn được trải nghiệm cuộc sống thường ngày của bà con nông dân với các hoạt động, như: Trồng rau, xay thóc, giã gạo, bó chổi rơm, úp nơm bắt cá, xem múa rối nước, thưởng thức những món ăn thấm đượm hương vị quê nhà, tìm hiểu phong tục tập quán, văn hóa và cuộc sống của người dân địa phương.

Quá trình lịch sử phát triển hào hùng cùng đất nước đã để lại cho Quảng Ninh hơn 630 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh. Các di tích này được kiểm kê, phân loại và xếp hạng, trong đó có 6 khu di tích quốc gia đặc biệt và khoảng 150 di tích cấp quốc gia, cấp tỉnh. Cùng với đó là hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể các loại, trong đó có 7 di sản đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Di sản Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, trong đó có Then nghi lễ người Tày Bình Liêu được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Quảng Ninh cũng sở hữu khoảng 120 lễ hội văn hóa, lịch sử truyền thống, trong đó có nhiều lễ hội mới được xây dựng thành sản phẩm văn hóa thường niên, vừa bảo tồn được di sản văn hóa, vừa tạo thành sản phẩm văn hóa riêng có, như: Carnaval Hạ Long, hoa Anh đào - Mai vàng Yên Tử, hoa sở, trà hoa vàng... Từ các giá trị văn hóa, lịch sử, các sản phẩm du lịch đặc thù của Quảng Ninh cũng ra đời, mang đậm màu sắc Vùng mỏ, như: “Một ngày làm ngư dân trên biển”, “Khám phá Quan Lạn”, “Khám phá Cốc đảo Hà Nam”, “Hành trình theo dấu chân đức Phật tại Yên Tử”... rất được du khách yêu thích.

Để du lịch văn hóa vươn mình

Theo khảo sát, đánh giá của chuyên gia Tổ chức Du lịch thế giới, những năm gần đây, hầu hết các quốc gia, điểm đến, đặc biệt là những nước có du lịch đang phát triển ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang từng bước điều chỉnh định hướng chiến lược sản phẩm, tập trung quan tâm đầu tư nhiều hơn vào việc phát triển và quảng bá xúc tiến du lịch văn hóa. Điển hình thành công có thể kể đến Trung Quốc, Hàn Quốc, Indonesia,… Hàn Quốc đã giới thiệu các giá trị văn hóa như bảo tàng, triển lãm nghệ thuật kết hợp chuyển đổi số để mang lại trải nghiệm mới về văn hóa và các tác phẩm nghệ thuật.

Một trong những động lực quan trọng khiến các quốc gia đi tới quyết định trên đó là, xu hướng dòng khách quốc tế từ các thị trường du lịch tiềm năng quan tâm, ưa thích đi thăm các điểm du lịch gắn với các sản phẩm du lịch văn hóa ngày một tăng. Theo thống kê, ước tính tỷ lệ khách quốc tế tới tham quan và trải nghiệm các sản phẩm du lịch văn hóa luôn chiếm khoảng 40% tổng số khách. Tỷ lệ này thậm chí có thể còn lớn hơn tùy thuộc vào số lượng tài nguyên du lịch văn hóa mà điểm đến đó sở hữu. 

Xác định vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội, ngành Du lịch đã đưa sản phẩm du lịch văn hóa trở thành một trong những dòng sản phẩm quan trọng hàng đầu được thúc đẩy phát triển trong Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 cũng như Chiến lược phát triển sản phẩm du lịch Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Du lịch văn hóa đồng thời cũng là một trong 12 ngành công nghiệp văn hóa được xác định trong Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

Đặc biệt tháng 4/2023, Bộ VH-TT&DL đã ban hành Quyết định số 2767/QĐ-BVHTTDL phê duyệt Đề án xây dựng thương hiệu quốc gia về du lịch văn hóa. Theo đó, thương hiệu du lịch văn hóa Việt Nam được định vị dựa trên giá trị văn hóa đặc sắc, tập trung vào giá trị di sản và giá trị văn hóa ẩm thực, qua đó hình thành hệ thống điểm đến, sản phẩm du lịch đặc trưng, có chất lượng, giá trị cao và được thị trường đón nhận tích cực.

Để ngành Du lịch Quảng Ninh bắt nhịp xu thế, phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế, tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo; gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy các giá trị, bản sắc văn hóa dân tộc, ngày 24/5/2013, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TU “Về phát triển du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2013-2020, định hướng đến năm 2030”. Sau đó là hàng loạt các quyết sách động lực, góp phần nâng tầm đưa du lịch văn hóa trở thành một thành tố quan trọng trong kinh tế di sản và cụ thể hóa qua các hoạt động: Du lịch văn hóa, thủ công mỹ nghệ, phát triển các dịch vụ gắn liền với di sản, bảo tồn di sản.

Đặc biệt, Nghị quyết 17-NQ/TU (ngày 30/10/2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh “Về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững” xác định thiên nhiên, văn hóa và con người là ba trụ cột để phát triển theo hướng bền vững. Giai đoạn 2018-2022, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành nhiều chủ trương, kế hoạch, dành nguồn lực thỏa đáng tương xứng với mức thu ngân sách của tỉnh cho đầu tư văn hóa với gần 4.800 tỷ đồng.

Theo ông Nguyễn Lâm Nguyên, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL, Quảng Ninh định hướng phát triển công nghiệp văn hóa, đưa văn hóa trở thành một thị trường tiềm năng, hướng tới “xuất khẩu văn hóa” góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững. Trước mắt, tỉnh tiếp tục khai thác thế mạnh, tiềm năng văn hóa về cảnh quan, giá trị truyền thống, ẩm thực vùng, miền, thúc đẩy ngành du lịch phát triển hơn nữa để có thể cạnh tranh với các nước trong khu vực và thế giới; lựa chọn, hoàn thiện các món ăn địa phương, đặc biệt là các sản phẩm OCOP, nâng tầm thành nghệ thuật từ khâu sản xuất đến thưởng thức, kết nối thành điểm đến của khách du lịch và hướng tới xuất khẩu ẩm thực truyền thống vùng, miền. Tỉnh khuyến khích các hoạt động sản xuất, quảng bá các loại hình văn hóa phi vật thể, các sản phẩm thủ công, mỹ nghệ có giá trị cao, đồ lưu niệm mang thông điệp văn hóa thể hiện đặc trưng riêng có, phục vụ phát triển ngành kinh tế dịch vụ, du lịch của tỉnh. Đồng thời, xây dựng chiến lược lâu dài tập trung phát triển ngành công nghiệp văn hóa trên các lĩnh vực: Điện ảnh, trình diễn nghệ thuật, thời trang, âm nhạc, mỹ thuật, triển lãm, ẩm thực, dịch vụ vui chơi, giải trí... tạo động lực phát triển các loại hình du lịch.

Bên cạnh đó, chú trọng đảm bảo thực hiện có hiệu quả công tác phối hợp giữa bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nghệ thuật trong lĩnh vực du lịch; quan tâm, được đầu tư tương xứng tại các địa điểm có di sản thế giới, di tích quốc gia đặc biệt, các bảo tàng, nhà hát, trung tâm điện ảnh, làng nghề thủ công truyền thống. Tập trung đẩy mạnh truyền thông, dùng truyền thông để quảng bá vùng đất, con người, các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật của Quảng Ninh vươn ra thế giới. Thông qua truyền thông để kêu gọi đầu tư vào bảo tồn, khai thác các dự án văn hóa, giới thiệu các sản phẩm văn hóa của Quảng Ninh ra nước ngoài, thu hút các sự kiện văn hóa, triển lãm của các thương hiệu nổi tiếng thế giới đến tổ chức tại Quảng Ninh. Đồng thời, hướng đến nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch, phát triển về số lượng đặc biệt đối với nhân lực quản lý, hướng dẫn viên, thuyết minh viên và nhân lực trực tiếp phục vụ khách du lịch, đảm bảo chất lượng đào tạo nghề du lịch theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế.

Với chiến lược bài bản, cụ thể, sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm phát triển văn hóa - du lịch theo hướng liên vùng, liên khu vực, liên quốc gia, Quảng Ninh phấn đấu trở thành trung tâm văn hóa nghệ thuật cấp vùng; điểm đến hấp dẫn hàng đầu về du lịch di sản văn hóa khu vực.