Nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá

Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) đến năm 2030 đã được phê duyệt tại Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 24/5/2023. Trên cơ sở đó, tỉnh cũng ban hành kế hoạch triển khai cụ thể, với mục tiêu chung là giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong cộng đồng và tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá, từ đó giảm bệnh tật và tử vong do các sản phẩm thuốc lá gây ra. Để đạt được điều này, việc nâng cao nhận thức cộng đồng đóng vai trò then chốt, giúp người dân hiểu rõ hiểm họa từ thuốc lá truyền thống lẫn các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha, để chủ động phòng tránh và cai nghiện

Thuốc lá từ lâu đã được cảnh báo là “sát thủ thầm lặng”, liên quan đến hơn 25 căn bệnh nguy hiểm, như đột quỵ, bệnh mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… Nếu như tỷ lệ hút thuốc truyền thống có xu hướng giảm dần, thì những năm gần đây, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng lại gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở giới trẻ, tạo ra những thách thức mới trong công tác PCTHTL.

Theo các chuyên gia, nghiện thuốc lá là một bệnh lý, được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào nhóm rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng chất gây nghiện. Người hút thuốc vừa phụ thuộc vào nicotine, vừa bị chi phối bởi thói quen, cảm xúc và môi trường sống, khiến việc cai nghiện trở thành hành trình dài và dễ tái nghiện nếu thiếu sự hỗ trợ. Chính vì vậy, song song với truyền thông, việc trang bị kỹ năng tư vấn, đồng hành cùng người nghiện ngay tại cộng đồng được coi là giải pháp bền vững.

Cuối tháng 8/2025, CDC Quảng Ninh đã tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ y tế, cộng tác viên và nhân viên y tế thôn bản về tư vấn cai nghiện thuốc lá. Thực hiện theo Kế hoạch 1595/KH-TTKSBT ngày 19/8/2025, có trên 150 học viên tại nhiều địa phương trong tỉnh đã tham gia các lớp học, được cập nhật kiến thức từ luật PCTHTL, các văn bản mới, tác hại của thuốc lá điện tử đến kỹ năng tư vấn trực tiếp.

Tại đặc khu Vân Đồn, phường Cẩm Phả, Uông Bí, các học viên tham gia lớp tập huấn đã được giới thiệu về những dạng thuốc lá mới với mẫu mã ngụy trang tinh vi; đồng thời phân tích những tình huống vi phạm pháp luật thường gặp như bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi, hút thuốc tại địa điểm cấm (bệnh viện, trường học, cơ quan làm việc, trên xe buýt hay tại khu vực có nguy cơ cháy nổ cao); cơ sở kinh doanh chưa thực hiện đúng quy định về treo biển “Cấm hút thuốc lá”; quảng cáo - khuyến mại trá hình... Nhờ đó, mỗi cán bộ y tế, cộng tác viên được nắm được các kiến thức cơ bản để phục vụ công tác chuyên môn và nâng cao hiệu quả truyền thông trong cộng đồng.

Bà Phạm Thị Ngân (cộng tác viên y tế thôn 14, đặc khu Vân Đồn), chia sẻ: “Qua lớp tập huấn, tôi được bổ sung thêm nhiều kiến thức rất hữu ích, đặc biệt là cách nhận biết các loại thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Nhờ đó, khi tiếp xúc với các cháu học sinh trong thôn, tôi có thể sớm phát hiện dấu hiệu sử dụng và kịp thời phối hợp cùng gia đình, nhà trường để ngăn chặn. Đồng thời, việc hiểu rõ Luật PCTHTL giúp tôi tự tin hơn khi truyền thông, không chỉ nói về tác hại mà còn hướng dẫn bà con tuân thủ pháp luật”.

Một nội dung quan trọng trong chương trình tập huấn là nhấn mạnh vai trò của sự hỗ trợ cộng đồng. Theo mô hình “ba trụ cột”, gồm: Kiến thức, quyết tâm và hỗ trợ thì yếu tố cộng đồng, gia đình, bạn bè có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp người nghiện duy trì ý chí bỏ thuốc. Thực tế, nhiều người từng muốn bỏ nhưng dễ tái nghiện khi bị bạn bè rủ rê. Vì vậy, cộng tác viên y tế ở thôn, khu phố giúp cung cấp những thông tin chính thống và trở thành bạn đồng hành, tạo ra giám sát xã hội tích cực.

Trong bối cảnh tỷ lệ học sinh 13-15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử có xu hướng gia tăng, việc nâng cao năng lực tư vấn tại cơ sở càng trở nên cấp thiết. Những hành động thiết thực, gần gũi từ mỗi cán bộ y tế, cộng tác viên sẽ trở thành “nguồn động lực” để người hút thuốc quyết tâm từ bỏ, đồng thời hình thành mạng lưới tư vấn rộng khắp, giúp người dân tiếp cận dịch vụ cai nghiện ngay tại địa phương. Đây chính là nền tảng để Quảng Ninh xây dựng môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc - vì sức khỏe hôm nay và cho thế hệ mai sau.