Mặt trái của trào lưu ‘xuyên không’ trên Google Maps

‘Xuyên không’, tìm lại ký ức trên Google Maps đang là xu hướng tại Việt Nam. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rủi ro phía sau những bức ảnh từng ngôi nhà, con đường xuất hiện trên bản đồ Google.

Chế độ xem phố Google Street View trên Google Maps giúp con người "du hành" ảo qua hàng tỷ bức ảnh toàn cảnh đường phố từ khắp nơi trên địa cầu.

Tuy nhiên, dịch vụ này cũng liên tục vướng vào những tranh cãi gay gắt liên quan đến việc thu thập dữ liệu, xâm phạm quyền riêng tư và các nguy cơ tiềm ẩn về bảo mật.

Đặc biệt, trào lưu "xuyên không" trên Google Maps gần đây tại Việt Nam một lần nữa làm dấy lên mối lo ngại về dữ liệu quá khứ và cách chúng có thể bị lợi dụng.

Tranh cãi dai dẳng

Ngay từ khi ra mắt vào năm 2007, Google Street View đã phải đối mặt với sự phản đối từ nhiều quốc gia và các tổ chức bảo vệ quyền riêng tư.

Nguyên nhân chính bắt nguồn từ cách thức hoạt động của dịch vụ này: các xe ô tô của Google, được trang bị camera 360 độ, di chuyển khắp các con đường, chụp lại hình ảnh công cộng.

Dù Google cam kết làm mờ khuôn mặt và biển số xe, không phải lúc nào quy trình này cũng hoàn hảo, dẫn đến việc thông tin cá nhân của người dân vô tình bị công khai.

Các cáo buộc ban đầu tập trung vào việc Street View chụp ảnh các cá nhân đang thực hiện hoạt động riêng tư trong không gian công cộng, hình ảnh nhà riêng, sân vườn, hoặc thậm chí là biển số xe và khuôn mặt người đi đường mà không có sự đồng ý.

Điều này gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ, đặc biệt ở các quốc gia châu Âu với luật bảo vệ quyền riêng tư nghiêm ngặt.

Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn vào năm 2010, khi Google thừa nhận các xe Street View không chỉ chụp ảnh mà còn thu thập dữ liệu từ các mạng Wi-Fi không dây không được bảo mật trong quá trình di chuyển.

Chúng có thể bao gồm địa chỉ MAC, SSID của các điểm truy cập Wi-Fi, thậm chí là các gói dữ liệu truyền tải qua mạng không mã hóa.

Ít nhất 12 quốc gia đã vào cuộc điều tra vụ việc. Năm 2010, sau khi Google thừa nhận thu thập dữ liệu Wi-Fi, Đức yêu cầu Google phải xin phép trước khi chụp ảnh đường phố và mở quyền cho người dân yêu cầu làm mờ nhà cửa của họ trên Google Street View.

Năm 2011, Cơ quan Giám sát Quyền riêng tư Canada kết luận Google vi phạm luật riêng tư khi thu thập dữ liệu Wi-Fi và yêu cầu xóa bỏ dữ liệu.

Tại Mỹ, Bộ Tư pháp tiến hành điều tra và năm 2013, Google phải nộp phạt 7 triệu USD vì vụ việc thu thập dữ liệu Wi-Fi. Năm 2022, Google đồng ý nộp 60 triệu AUD cho Australia vì thu thập dữ liệu từ các mạng Wi-Fi không mã hóa.

Trước làn sóng phản đối và áp lực pháp lý, Google đã thực hiện nhiều biện pháp khắc phục.

Công ty đã cải thiện công nghệ làm mờ khuôn mặt và biển số xe, đồng thời cung cấp các công cụ dễ dàng hơn để người dùng yêu cầu làm mờ nhà cửa, tài sản hoặc các đối tượng nhạy cảm khác.

Google cũng công khai chính sách thu thập dữ liệu của mình và cam kết không thu thập dữ liệu Wi-Fi không được bảo mật nữa.

Mối lo ngại mới từ trào lưu "xuyên không"

Gần đây, một trào lưu "xuyên không" về quá khứ để xem lại những ngôi nhà, con phố quen thuộc trên Google Maps đã thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng Việt Nam.

Bằng cách sử dụng tính năng Chế độ xem phố (Street View) và kéo thanh trượt thời gian (nếu có), người dùng có thể nhìn thấy hình ảnh của những địa điểm cũ từ nhiều năm trước. Hoạt động này mang lại cảm xúc hoài niệm sâu sắc, nhưng cũng đồng thời làm dấy lên những mối lo ngại mới về quyền riêng tư và dữ liệu quá khứ.

Trào lưu có thể vô tình tiết lộ những thông tin mà người dùng không muốn công khai. Đó có thể là hình ảnh ngôi nhà cũ, nơi làm việc trước đây, hoặc các địa điểm riêng tư.

Kẻ gian có thể lợi dụng dữ liệu quá khứ để thu thập thông tin về lịch sử di chuyển của một người, các mối quan hệ (nếu có người thân xuất hiện trong ảnh), thậm chí là đặc điểm kiến trúc nhà cửa để lên kế hoạch phạm tội.

Để tránh rủi ro, người dùng nên thường xuyên kiểm tra các địa điểm cá nhân (nhà riêng, nơi làm việc) trên Google Street View.

Nếu phát hiện hình ảnh chưa được làm mờ đầy đủ hoặc có thông tin nhạy cảm, hãy sử dụng tính năng "Report a problem" (Báo cáo sự cố) của Google để yêu cầu làm mờ hoặc gỡ bỏ.

Khi đăng tải ảnh hoặc video lên mạng xã hội, đặc biệt là những nội dung liên quan đến nhà ở, nơi làm việc, hoặc nơi thường xuyên lui tới, hãy kiểm tra kỹ xem có dữ liệu vị trí hay không và cân nhắc tắt tính năng gắn thẻ địa lý.

Nâng cao nhận thức về quyền riêng tư trong kỷ nguyên số là điều cần thiết. Mọi thông tin công khai trên Internet, dù là từ lâu, đều có thể được truy xuất và sử dụng.