Gỡ “nút thắt” trong phát triển đô thị

Giải phóng mặt bằng (GPMB) luôn là bước đi đầu tiên để triển khai các dự án hạ tầng, giao thông, khu dân cư, hay KCN, CCN. Nhưng thay vì là nền móng khởi đầu cho sự phát triển, thực tế cho thấy việc GPMB lại thường xuyên trở thành điểm nghẽn - một “nút thắt” khiến nhiều đô thị loay hoay giữa quy hoạch và hiện thực.

Tại TX Quảng Yên, công trường thi công tuyến đường nối cao tốc Hạ Long - Hải Phòng đến TP Đông Triều đang dần về đích sau hơn 2 năm triển khai. Đây là dự án trọng điểm, không chỉ nhằm kết nối liên vùng, mà còn mở ra con đường phát triển mới cho khu vực. Gần 1.200 hộ dân bị thu hồi đất, hơn 180 hộ phải di dời và 240 ngôi mộ được di chuyển. Gần 99% diện tích cần giải phóng đã được bàn giao, giúp dự án được đảm bảo tiến độ và mở ra không gian phát triển mới cho Quảng Yên.

Năm 2025, TX Quảng Yên tiếp tục tiến hành GPMB cho 24 dự án với tổng diện tích thu hồi lên tới hơn 1.820ha, ảnh hưởng đến gần 2.500 hộ dân và tổ chức. Đằng sau những con số ấy là hàng trăm cuộc họp dân, hàng nghìn lượt tuyên truyền và vận động tại cơ sở. Sự vào cuộc chủ động, quyết liệt và linh hoạt của hệ thống chính trị đã giúp nhiều dự án tránh được tình trạng chậm trễ đáng kể.

Thực tế, không phải dự án nào cũng có được quá trình triển khai suôn sẻ. Dự án hạ tầng KCN Sông Khoai là một ví dụ điển hình. Dù công tác kiểm đếm đã được tiến hành từ năm 2020, đến nay vẫn còn nhiều hộ dân chưa được thanh toán đền bù, chưa bàn giao mặt bằng theo đúng tiến độ. Đơn cử như gia đình ông Bùi Văn Thắng (thôn 2, xã Sông Khoai) đã đồng thuận từ đầu và không có khiếu nại, nhưng quy trình lập và phê duyệt phương án bồi thường bị kéo dài do việc chuyển tiếp giữa Luật Đất đai 2013 và Luật Đất đai 2024.

“Chúng tôi là những người gương mẫu chấp hành chủ trương của chính quyền địa phương, thế nhưng nay đã mấy năm rồi vẫn chưa nhận được thông báo gì cả. Chúng tôi cũng mong muốn nếu như dự án không triển khai đến thì có thông báo rõ ràng để chúng tôi xây dựng, trồng cây cối” - ông Thắng nói.

Không chỉ tại TX Quảng Yên, “nút thắt” trong GPMB cũng là bài toán khó đối với TP Đông Triều, nơi mà các dự án lớn liên tục được triển khai. Trong đó dự án hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư Trại Mới B tại phường Bình Khê là một trong những dự án đang gặp khó khăn do thiếu sự đồng thuận của người dân. Có nhiều hộ dân thuộc diện yếu thế, sau khi bị thu hồi đất và nhà, lại không đủ khả năng tài chính để mua đất ở khu tái định cư. Bà Nguyễn Thị Nháng, một trong số những hộ dân bị ảnh hưởng, chia sẻ: Nếu thu hồi đất thì Nhà nước trả tôi ô đất tái định cư cũng tại đây. Tuy nhiên, giá bồi thường chỉ 52.000/m2, còn giá bán cho chúng tôi gần 7,3 triệu/m2 thì tôi làm sao đủ tiền mua được. Vì vậy, gia đình tôi chưa đồng thuận.

Ông Phan Thanh Sản, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất TP Đông Triều, cho biết: Việc thực hiện luật đất đai mới khiến cơ quan chức năng, cũng như người dân rất trăn trở. Ví dụ như đối với đất và tài sản tạo lập trên đất không đúng mục đích sử dụng thì theo luật đất đai mới sẽ không được đền bù. Đây là một khó khăn, vướng mắc mà người dân rất trăn trở và tha thiết đề nghị với chính quyền địa phương nên có những cơ chế hỗ trợ phù hợp.

Từ thực tiễn tại Quảng Yên và Đông Triều có thể thấy GPMB là bài toán tổng hợp, không chỉ đơn thuần là việc thu hồi đất và chi trả tiền đền bù. Đó là sự kết hợp giữa luật pháp, cơ chế thực hiện, năng lực điều hành và sự đồng thuận xã hội. Khi quyền lợi của người dân chưa được đảm bảo rõ ràng, minh bạch, khi chính quyền cơ sở còn bị động, thiếu chủ động tháo gỡ từng tình huống phát sinh thì GPMB không thể là điểm khởi đầu, mà sẽ trở thành rào cản, làm chậm trễ toàn bộ tiến trình phát triển đô thị.

Tuy nhiên, điều đáng ghi nhận là các địa phương không né tránh khó khăn. Nhiều giải pháp đã được đưa ra để tháo gỡ điểm nghẽn. Các cơ quan chức năng đang tích cực rà soát lại toàn bộ những trường hợp chậm trễ, điều chỉnh phương án bồi thường sao cho sát với giá thị trường, đồng thời tăng cường đối thoại và minh bạch hóa thông tin cho người dân. Những nỗ lực này không chỉ giúp gắn kết niềm tin của người dân với chính quyền, mà còn tạo điều kiện để các dự án triển khai đúng tiến độ.