Giám sát, phòng chống bệnh ký sinh trùng

Bệnh ký sinh trùng (KST) là nhóm bệnh truyền nhiễm phổ biến, xuất hiện ở mọi lứa tuổi. Bệnh tiến triển âm thầm, có thể gây tổn thương gan, phổi, não, để lại di chứng nặng nề nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời. Các chuyên gia y tế cảnh báo, lối sống và thói quen ăn uống thiếu vệ sinh là nguyên nhân hàng đầu khiến nhiều người mắc bệnh. 

Quảng Ninh có điều kiện địa lý và khí hậu đa dạng, có vùng núi, đồng bằng, ven biển, hải đảo, vừa thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, vừa tiềm ẩn nhiều nguy cơ dịch bệnh. Ở một số địa phương vùng sâu, vùng xa và hải đảo, việc tiếp cận nước sạch và vệ sinh môi trường còn hạn chế; còn không ít hộ gia đình duy trì thói quen ăn gỏi cá, nem chua, rau sống, thịt tái, tiết canh…, tạo điều kiện để mầm bệnh như giun truyền qua đất, sán lá gan nhỏ, ấu trùng giun đũa chó mèo tồn tại và lây lan. Biến đổi khí hậu, đô thị hóa và xu hướng nuôi thú cưng cũng làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm.

Những năm qua tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp phòng chống, từng bước kiểm soát và giảm tác động của bệnh KST, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Thực hiện Kế hoạch phòng chống bệnh KST của Bộ Y tế và UBND tỉnh, Sở Y tế đã xây dựng kế hoạch phòng bệnh KST giai đoạn 2023-2025, với mục tiêu giảm tỷ lệ nhiễm, cường độ nhiễm, gánh nặng bệnh tật; củng cố hệ thống phòng chống bệnh KST toàn tỉnh. Theo đó, hệ thống y tế dự phòng, nòng cốt là CDC Quảng Ninh, đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương tổ chức điều tra, phân vùng dịch tễ bệnh KST; lập cơ sở dữ liệu và bản đồ dịch tễ bệnh KST. Hoạt động phòng chống được triển khai đồng bộ từ tỉnh đến xã, với nhiều nội dung, như: Điều trị chọn lọc, điều trị hàng loạt; chiến dịch tẩy giun, sán; phân bổ thuốc tới tận đối tượng nguy cơ; tập huấn chuyên môn cho cán bộ y tế các tuyến. Công tác truyền thông được thực hiện đa dạng qua tờ rơi, áp phích, phát thanh, truyền hình, mạng xã hội, sinh hoạt cộng đồng, tập trung vào trẻ em, phụ nữ tuổi sinh sản, hộ nuôi động vật; gắn với vận động sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, rửa tay bằng xà phòng, ăn chín uống sôi.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Hường, Trưởng Khoa Ký sinh trùng - Côn trùng (CDC Quảng Ninh), cho biết: Thực hiện Kế hoạch phòng bệnh KST giai đoạn 2023-2025, đến nay CDC đã triển khai điều tra phân vùng dịch tễ học bệnh KST tại 24 xã, phường trong tỉnh. Mỗi dữ liệu thu thập được là nền tảng để CDC  xây dựng những chương trình can thiệp phù hợp cho từng vùng và nhóm dân cư, góp phần phòng chống hiệu quả bệnh trong cộng đồng.

Kết quả điều tra cho thấy, bệnh giun truyền qua đất giảm đáng kể từ năm 2018 đến nay, nhờ triển khai tẩy giun đồng loạt trong trường tiểu học, tăng cường giám sát và truyền thông, giúp người dân thay đổi hành vi, cải thiện vệ sinh cá nhân. Tuy nhiên, vùng nông thôn, miền núi vẫn tiềm ẩn nguy cơ cao do điều kiện kinh tế, vệ sinh môi trường và tập quán sinh hoạt còn hạn chế. Giai đoạn 2022-2025 toàn tỉnh ghi nhận 603 ca mắc bệnh KST, chủ yếu là giun móc (29,7%), giun đũa (24,05%), giun tóc (19,6%), ấu trùng giun đũa chó mèo (15,9%), sán lá gan nhỏ (9,9%)… Ngoài ra, một số xã như Liên Vị (nay là xã Liên Hòa) có tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ tới 27,5%, chủ yếu do tập quán ăn gỏi cá. Lây nhiễm từ động vật sang người, đặc biệt là bệnh giun đũa chó mèo, có xu hướng gia tăng ở hầu hết địa phương trong tỉnh nếu không kiểm soát phân vật nuôi.

Nhờ triển khai kịp thời, nhiều bệnh ít gặp hoặc không xuất hiện trong cộng đồng, như sán lá gan lớn, sán dây, giun xoắn. Tỷ lệ bao phủ tẩy giun ở nhóm nguy cơ đạt và vượt kế hoạch ở nhiều địa phương; công tác phát hiện, điều trị ca bệnh được thực hiện 100% theo đúng phác đồ. Từ năm 2018-2024, tỉnh triển khai hoạt động tẩy giun cho học sinh tiểu học toàn tỉnh mỗi năm 1 lần, nguồn thuốc do WHO tài trợ. Năng lực xét nghiệm, chẩn đoán bệnh KST tại tuyến tỉnh, tuyến cơ sở được nâng cao, nhiều kỹ thuật hiện đại như ELISA, sinh học phân tử, được áp dụng, đạt chuẩn ISO 17025, ISO 15189. Ngành Y tế tỉnh thường xuyên tập huấn công tác giám sát, phòng chống bệnh KST thường gặp tại Việt Nam cho cán bộ y tế; tập huấn khám, chẩn đoán, điều trị các bệnh KST thường gặp, giúp nâng cao kỹ năng chuyên môn và khả năng ứng phó của lực lượng y tế cơ sở.

Từ năm 2024 CDC Quảng Ninh thành lập Khòng khám bệnh KST. Qua đó cung cấp dịch vụ khám, tư vấn và điều trị các bệnh KST; xét nghiệm chuyên sâu (ELISA, Kato - Katz, soi phân tìm KST,...); tư vấn phòng ngừa tái nhiễm, tầm soát định kỳ cho các đối tượng nguy cơ cao như trẻ em, người nuôi thú cưng, người thường xuyên ăn gỏi cá nước ngọt, người làm nông, làm vườn...

Thời gian tới tỉnh tiếp tục duy trì giám sát dịch tễ, cập nhật bản đồ dịch tễ; mở rộng điều tra giám sát trọng điểm, tẩy giun định kỳ cho các đối tượng nguy cơ cao; nâng cao chất lượng truyền thông; xã hội hóa công tác phòng chống bệnh KST.