Giá lao dốc, xuất khẩu bất thành, người trồng sầu riêng vỡ mộng?

Giá sầu riêng ở miền Tây đang giảm sâu khi vào vụ thu hoạch rộ, trong khi việc xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc gặp khó khăn. Người trồng sầu riêng chỉ còn biết trông chờ các vụ sau, khi vụ năm nay chỉ mang về lợi nhuận bằng 1/4 so với lúc giá đạt đỉnh. Dù vậy, nông dân vẫn duy trì kỳ vọng vào 'trái cây tỷ USD' ở các vụ sau, nên sức hấp dẫn với loại cây này vẫn chưa giảm.

Không dám xử lý nghịch vụ

Vừa bán hết vụ sầu riêng qua nhiều đợt, thương lái tới mua xô tại vườn, ông Tư Ny (phường Hưng Thạnh, quận Cái Răng, Cần Thơ) cho biết, thời điểm đầu vụ giá sầu riêng tại vườn khoảng 70.000 - 75.000 đồng/kg. Khi bước vào chính vụ, giá sầu riêng giảm nhanh và liên tục, tuần trước giá còn 38.000 đồng/kg. “Mấy ngày gần đây giá có nhích lên chút, nhưng hôm qua lại xuống, lúc giảm cả chục ngàn đồng mỗi ký, nhưng giá lên chỉ vài ngàn đồng”, ông Ny nói.

Với 20 công đất trồng sầu riêng, mỗi vụ ông Ny thu về khoảng 25 tấn trái tươi. Vụ năm nay gia đình ông thu về hơn 1,2 tỷ đồng, trừ chi phí, lãi khoảng 800 triệu đồng, lợi nhuận giảm hơn phân nửa so với năm ngoái. Năm nay vụ thứ 2 ông Ny thu hoạch trái, dự kiến phải thêm vụ nữa ông mới thu hồi đủ vốn đầu tư, công chăm sóc 8 năm qua (từ khi trồng).

“Trước đây có trồng xen mít lấy ngắn nuôi dài, nhưng cây sầu riêng lớn hơn đã chặt bỏ mít. Do tình hình thị trường khó đoán, nên năm nay không dám xử lý cho trái nghịch vụ, vì chi phí cao nhưng đầu ra bấp bênh quá. Vừa rồi, giá bán cho thương lái thấp nên gia đình phải bán lẻ từng trái, rồi bóc múi bán cho người quen, bạn bè, gỡ gạc thêm chút ít lúc tình thế”, ông Ny nói thêm.

'Cây tỷ đô' giảm nóng?

Theo một số nông dân, nếu tình hình khó khăn kéo dài, người trồng sầu riêng có thể chặt cây để chuyển hướng khác. Tuy nhiên, trước mắt sức hấp dẫn của “trái cây vua” vẫn thu hút nhiều nông dân ở miền Tây tham gia, bởi giá trị kinh tế cao hơn hẳn nhiều loại cây trồng khác.

“Coi giá vậy chứ sầu riêng còn hấp dẫn, người ta vẫn trồng nhiều”, ông Phan Văn Cho (huyện Cai Lậy, Tiền Giang) cho biết. Gia đình ông Cho đang có hơn 4 công sầu riêng tại Tiền Giang, nhưng vừa đầu tư mới thêm hơn 8 công ở Đồng Tháp.

Về bất cập của việc trồng sầu riêng, theo ngành nông nghiệp các địa phương, diện tích trồng sầu riêng vẫn tăng, nhưng manh mún, thiếu tập trung. Trong khi việc liên kết sản xuất - bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp chưa nhiều, đa số nông dân bán trái theo thị trường, qua thương lái, nên giá bấp bênh.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Hậu Giang, những năm gần đây sầu riêng được nhiều nông dân chọn trồng, dù ngành chức năng khuyến cáo bà con không trồng tự phát khi chưa có thị trường đầu ra ổn định. Để giữ thị trường xuất khẩu, thời gian qua, ngành chức năng địa phương liên tục lấy mẫu giám sát chất lượng, mã vùng trồng.

Ông Trần Thái Nghiêm - Phó Giám đốc Sở NN&MT Cần Thơ - cho hay, địa phương thường xuyên khuyến cáo nông dân quan tâm đến chất lượng sản phẩm sầu riêng; thực hiện quản lý mã số vùng trồng, nghiên cứu các sản phẩm chế biến từ sầu riêng thay vì chỉ bán trái tươi. Đặc biệt, cần quan tâm thị trường trong nước, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào xuất khẩu, để tránh những rủi ro khi thị trường có những rào cản kỹ thuật, chính sách thay đổi đột ngột.

Đại diện Sở NN&MT Cần Thơ cho rằng, giá sầu riêng năm nay giảm sâu, thị trường tiêu thụ bấp bênh cũng đặt ra cho ngành hàng này những vấn đề cần khắc phục để phát bền vững. Việc xuất khẩu phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc, nên một động thái từ thị trường này cũng tác động lớn lên thị trường trong nước. Xuất được một lô sầu riêng đã khó, nếu bị trả về càng khó khăn với cả người trồng và đơn vị xuất khẩu. Do vậy, vấn đề chất lượng sản phẩm luôn phải đặt lên hàng đầu.

Theo đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thị trường Trung Quốc vẫn cần sầu riêng số lượng lớn, không chỉ trái tươi, còn sản phẩm chế biến từ sầu riêng, nhưng trái cây cần đảm bảo chất lượng. Người trồng sầu riêng cũng mong các ngành chức năng xúc tiến mở rộng thêm các thị trường tiêu thụ khác, tránh phụ thuộc vào một thị trường.

Trong “tâm thư” gửi Bộ trưởng Bộ NN&MT mới đây, ông Vũ Đức Côn - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk kiến nghị: Tháng 7 tới, Nghị định thư giữa Bộ NN&MT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc sẽ hết hạn, Bộ NN&MT cần rà soát, đánh giá đàm phán và tái ký kết nghị định thư, quá trình cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói. Quá trình này cần lấy ý kiến chuyên gia, doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu có quy định rõ ràng về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu và xử lý vi phạm.

Đối với vùng trồng vi phạm, cơ quan thẩm quyền khoanh vùng báo động đỏ, cải thiện quy trình canh tác. Theo ông Côn, cần xây dựng tiêu chuẩn sầu riêng xuất khẩu, áp dụng khoa học công nghệ để kiểm tra độ tuổi và an toàn thực phẩm. Đến nay Trung Quốc chỉ phê duyệt một số phòng thí nghiệm do Cục Bảo vệ thực vật giới thiệu để kiểm tra chất vàng O và cadimi. Để tránh độc quyền và cơ chế xin cho, ông Côn đề nghị tiếp tục đàm phán với Trung Quốc để mở thêm nhiều phòng thí nghiệm cho doanh nghiệp lựa chọn.